Helgarpósturinn - 03.07.1997, Side 22

22
FlMIVmJDAGUR 3. JÚLÍ1997
Kathy Lette
Mad Cows
Picador 1996
Beittur húmor fyrir
mæður!
Kathy Lette sló fyrst í gegn
þegar hún sendi frá sér bókina
Foetal Attraction en þar beinir
hún sjónum sínum aö meögöng-
unni. Tilgangur Lette er umfram
annaö aö sýna fram á fáránleika
allra þeirra bóka sem hafa veriö
skrifaöar um þessi efni.
Bókin Mad Cows er I raun
nokkurs konar framhald Foetal
Attraction en í fyrrnefndu bókinni
er söguefniö móöurástin.
Maddy er ólöglegur innflytjandi
frá Ástralíu, hefur nýlega eignast
son meö manni sem vill ekkert
meö hana hafa. Maddy er í versl-
unarferö meö ungan son sinn
þegar örlögin grípa í taumana.
Skyndilega er hún ásökuö um
búöarhnupl, varpaö í fangelsi og
yfirvöld reyna aö ná syninum af
henni. Þetta myndi sennilega
hljóma illa fyrir flesta aöra en
Maddy. Hún hefur eitraöan kjaft
og setningar hennar eru drep-
fyndnar og meö þeim beittari
sem hafa sést. Þaö er helsti galli
Maddy aö geta aldrei gætt tungu
sinnar en þaö er raunar þaö sem
gerir bókina svo frábæra.
Mad Cows er vafalaust einhver
fyndnasta bók síöasta árs og
ætti aö vera skyldulesning öllum
konum sem hafa eignast börn.
Bókin er 295 síöur, fæst hjá
Máli og menningu og kostar
1.195 krónur.
THE
DEVIL
A BIOGRAPHY
PETL'K SIAMORD
Peter Stanford
The Devil - a bio-
graphy
Mandarin 1996
Ævisaga Kölska
Ævisaga Kölska er vafalaust
ein sérstæöasta ævisagan hjá
Máli og menningu um þessar
mundir.
Bókin kom út í fyrra og er höf-
undarverk Peter Stanford en
hann hefur getiö sér gott orö fyrir
kvikmyndagerö sem og ritstörf.
Margir muna sjálfsagt eftir bók
hans Catholics andSex en hún
var einnig kvikmynduö fyrir sjón-
varp og hlaut fjölda verölauna í
kjölfariö. Þá hefur Peter Stanford
um skeiö skrifaö reglulega í blöö-
in Guardian, Sunday Times og
The New Statesman.
i bókinni rekur Stanford á skil-
merkilegan hátt hvernig djöfullinn
sem fyrirbæri varö til í frumkristni
og úr hvaöa elementum hann er
saman settur. Síöan rekur hann
sögu djöfulsins frá upphafi og allt
til okkar daga. Djöfullinn er sér-
kristilegt fyrirbrigöi þótt ekki sé
víst aö allir kristnir menn átti sig
á því aö til dæmis gyöingar og
múslimar hafi afneitaö djöflinum.
Þetta rennir reyndar enn frekar
stoöum undir þá skoöun aö krist-
in trú sé ekki eingyöistrú.
Þá ér í bókinni fariö inn á hreyf-
ingar djöflatrúarmanna eins og
þær eru starfræktar í dag.
Bók Peters Stanford er einn
eitt stórvirkiö af hans hálfu og
ekki hægt annaö en aö mæla
meö henni viö allt fróðleiksfúst
fólk.
Bókin er 299 síöur, fæst hjá
Máli og menningu og kostar
1.595 krónur.
Netueijar setji sér
eigin samskiptaregEur
Fiölmiðlar
Halldór Halldórsson
skrifar
Að mörgu leyti er það eins
og að bera saman svart og
hvítt, þegar fjallað er um tján-
ingarfrelsi í Bandaríkjunum og
ríkjum Vestur-Evrópu. Vestra
hefur tjáningarfrelsið, stjórn-
arskrárverndaður réttur til
frjálsrar tjáningar, upplýsinga-
flæðis og lýðræðislegra mann-
réttinda af ýmsum toga, verið
lifandi fyrirbæri í samfélaginu.
Ótal hópar, smáir sem stórir,
hafa staðið dyggan vörð um
þessi lýðréttindi, sem af sögu-
legum ástæðum skipta banda-
ríska þegna mjög miklu máli.
í iðnvæddum hluta Evrópu
eru sömu lýðréttindi hátt skrif-
uð. Á hinn bóginn kennir sagan
okkur að varðstaða almenn-
ings í bæði smærri og stærri
ríkjum Evrópu er ekki jafnvirk
auk þess, sem ákvæði stjórnar-
skráa þessara ríkja skipta
minna máli í lífi einstaklinga,
eru ekki eins ofarlega í huga
þeirra.
Þessi munur sést bezt þessi
árin á viðbrögðum Bandaríkja-
manna við hvers kyns tak-
mörkunum á tjáningarfrelsi á
Internetinu. Janet Reno,
dómsmálaráðherra, hefur bar-
izt allhart fyrir lögum, sem eru
skammstöfuð CDA (Commun-
ication Decency Act), þar sem
m.a. eru ákvæði um bann við
ósiðsemdarefni (klámi) á Net-
inu. Hæstiréttur Bandaríkj-
anna felldi þann úrskurð í lið-
inni viku, að hlutar laganna
brytu í bága við stjórnar-
skrána.
Netið sjálfstæður miðill -
hvorki útvarp né sjónvarp
Dómur Hæstaréttar er um
margt merkilegur, því í honum
er t.d. tekið af skarið um það,
að Internetið sé fjölmiðill,
margmiðill, sér á parti, og
þannig verði ekki með réttlæt-
anlegum hætti tekin upp lög
reglur, sem gilda um ljósvaka-
miðla, og þær yfirfærðar á Int-
ernetið. Hér er rétt að fram
komi, að þau rösklega 10
mann- og lýðréttindasamtök,
sem höfðuðu málið fyrir
Hæstarétti, voru alls ekki að
tryggja aðgengi klámefnis á
Netið, heldur einvörðungu að
standa vörð um tjáningarfrels-
ið. (Um daginn las ég í ísienzku
blaði, að ekki væru nú allir
Netverjar með klám og banda-
rísku klámlögin á heilanum,
heldur skipti margt annað
meira máli! Viðkomandi virðist
ekki hafa áttað sig á því, að úr-
lausnarefnið var í raun tjáning-
arfrelsi gegn forsjárhyggju.)
Ég held ég megi segja, að
Netverjar séu upp til hópa
andvígir klámi í upplýsinga-
samfélaginu. Þeir telja hins
vegar, að setja eigi reglur um
háttsemi á Netinu, sem miði að
því að úthýsa kláminu án þess,
að troðið sé á tjáningarfrels-
inu. Þá eru sumir ekki frábitnir
hugmyndum um að setja lása á
heimilistölvur til þess að börn
geti ekki nálgazt þetta efni. Öll-
um hugmyndum þar um hefur
verið hafnað, þeirri nýjustu
vegna þess, að lykillinn að dul-
máli, sem notað yrði, yrði í
vörslu stjórnvalda. Það mega
Bandaríkjamenn ekki heyra.
Klámið er aðeins dæmi um
vandamál á Netinu. Við blasir
heill frumskógur nýrra sam-
skiptareglna, sem æ meiri
nauðsyn verður að koma á,
eigi ekki að fara illa. Þá þarf að
taka afstöðu til þess hvort Int-
ernetið lúti mismunandi lögum
og reglum eftir löndum eða
hvort Internetið verði hnatt-
rænt fyrirbæri með sameigin-
legum umferðarreglum. Það
getur skipt verulegu máli, að
þjóðir heims komi sér saman
um reglur á Internetinu, því að
öðrum kosti er hætt við að
þróun þessa merkasta alþjóða-
fyrirbæris aldarinnar fái ekki
nauðsynlegt svigrúm.
Þjóðverjar bönnuðu vinstri
áróður - Singapore undir-
róður o.fl.
í Þýzkalandi bönnuðu stjórn-
völd efni, sem komið var fyrir
á Veraldarvefnum frá Hollandi.
Þýzkir miðlarar voru neyddir
til að útiloka efnið frá Hollandi,
þar sem það var talið hættu-
lega vinstri sinnað! í Singapore
sögðust yfirvöld ætla að rit-
skoða alla Internet-miðlara til
þess að ekki væri boðið upp á
undirróður og „misvísandi“,
þjóðhættulegar fréttir og hug-
myndir! Dæmi af þessu tæi eru
ávallt að skjóta upp kollinum.
Skynsamlegast væri í þessu
efni að ríki heims hefðu náið
samstarf og leyfðu Internetinu
að þróast af sjálfu sér, svo sem
unnt er, og Netverjar og miðl-
arar sýni sjálfsaga. Internetið á
að fá að þróast með lágmarks-
afskiptum auk þess, sem ekki
má aðlaga lög lítt breytt um
skyld fyrirbæri gamallar tækni.
Líta verður á Internetið sem
einstakt fyrirbæri, eins og gert
var í Grænbók Evrópubanda-
lagsins í fyrra. Þar var mælt
með aðgerðaleysi í reglusetn-
ingu, því bezt væri að reynslan
skapaði regluramma Netsins.
Á NET-lögga að tryggja
velsæmið?
Á norrænni Internet-ráð-
stefnu NORDUNET, sem lauk í
Háskólabíói sl. þriðjudag,
sagði lagaprófessor við Kaup-
mannahafnarháskóla, að dóm-
ur Hæstaréttar Bandaríkjanna
um klámlögin skipti e.t.v. ekki
mjög miklu máli í sjálfu sér, því
reglur um þessi efni væru í
hendi viðkomandi landa. Þann-
ig væri klám bannað á Inter-
netinu í Danmörku. Ég fæ hins
vegar ekki séð hvernig laga-
prófessorinn ætlar að koma í
veg fyrir með góðu móti, að
Dani skjótist út á Netið og sæki
sér „bannað" efni, sem hvílir á
vef frá öðru landi nema með
því að stofna alþjóðlega Net-
lögreglu. Þá sagði hann, að
auðvelt væri að hafa upp á
þeim, sem brytu af sér vegna
„fingrafara" sem notendur
Netsins skilja eftir sig hvar
sem þeir fara.
Það er vissulega rétt hjá
honum, að mjög auðvelt er að
fylgjast með ferðum og rekja
ferðir Netverja. Sú staðreynd
er að mínu mati meira áhyggju-
efni en brenglaður áhugi fárra
einstaklinga á klámi. Þau
merki, sem tölvur okkar skilja
eftir sig, segja hnýsnu fólki
hvers konar tæki við notum,
hvaða forrit, viðkomandi geta
séð, hvaða efni vekur áhuga
okkar, rafbréfin okkar geta ver-
ið sem opin bók o.s.frv.
Elztu Internet-notendur
kvarta yfir því, að sá kunn-
ingja- og nágrannabragur sem
ríkti á Netinu fyrir örfáum ár-
um, sé að hverfa, en í staðinn
hafi þessi veröld tekið á sig
grimma mynd viðskipta og
samkeppni, þar sem menn séu
orðnir varir um sig vegna sí-
minnkandi friðar fyrir þeim
sem vilji fylgjast með ferðum
fólks á Internetinu - aðallega til
að selja þeim eitthvað.
Það sem er skynsamlegast
næstu árin er að efna til enn
fleiri funda og alþjóðlegra ráð-
stefna um Internetið og allan
þann urmul úrlausnarefna,
sem blasa við. Samræður
dýpka skilning manna og auka
þeim víðsýni. Og á meðan leys-
ast vandamálin meira og
minna af sjálfu sér!
sem
skipt
a máli
Einar Már Guömundsson, rithöfundur.
„Hendur og orð eftir Sigfús Daðason. Hún
var mér opinberun. Heimsljós Halldórs
Laxness syngur enn í sálinni með sársauka
sinn og gleði; eins og upphafinn blús, leik-
inn af fáguðum englum. Eg gæti einnig nefnt
Blikktrommu Giinthers Grass og Hundrað
ára einsemd Marquesar. Þetta eru bækur
sem maður hefur lesið nokkuð oft. Þá er ég
einnig hrifinn af Þórbergi Þórðarsyni og
Ameríkumanni að nafni Richard Braudig-
an. Bækur þeirra Bréf til Láru og Silungs-
veiði í Ameríku er alltaf hægt að taka fram
úr hillunum. Eins er náttúrlega Með vor ídal
eftir Friðrik Þór Friðriksson og Ijóð Bob
Dylans; þá helst epísku strófurnar þegar
hugurinn ferðast með hraða ljóssins. Svo
eru það sagnaritararnir; samtímamenn okk-
ar til forna...“
Alvara
Granta
lan Jack ritstjóri
Metnaður, pólitísk-
ur og persónulegur
Granta er tímarit í vasabroti
eöa bók í tímaritsformi. Snjallar
auglýsingar uröu til þess aö at-
hygli þessa höfundar var vakin á
ritinu. Þær gengu út á þaö aö
Granta væri þaö tímarit sem oft-
ast væri stoliö á breskum heimil-
um. í neöanmálsgrein meö aug-
lýsingunum var óljóst vísað til
könnunar sem sýndi fram á rétt-
mæti fullyröingarinnar. Hvort
könnunin hafi veriö rétt fram-
kvæmd aöferöafræöilega eða
ekki skiptir litlu; sá sem hér
skrifar keypti áskrift.
Granta kemur þægilega á
óvart. Hvert hefti er ýmist meö
þema (Evrópa, dauöinn, fréttir,
nýir þreskir/amerískir höfundar)
eöa aöalefni (fall Saigon, Rolling
Stone, Milan Kundera) ásamt
fjölbreyttum greinum og viötölum.
Metnaöur er lagöur í umbrot og
frágang og texta er ritstýrt af
næmni og öryggi.
Metnaður er þema nýjasta
heftisins, nr. 58, og fyrsta grein-
in er eftir rithöfundinn Paul Aust-
er sem skýrir frá tilburðum sínum
til aö helga sig ævistarfinu. Hann
fór til sjós til aö fá tíma til aö
skrifa og frásögnin er þannig
skrifuö aö ryökláfarnir og subbu-
legur messinn er Ijóslifandi fyrir
hugskotssjónum lesandans.
Skemmtilegasta greinin í þessu
hefti er þó eftir Ian Parker sem
fjallar um stórlygarann Brian
MacKinnon. Hann laug upp á
sig aldri og námsgráöurrxtil aö
komast í læknanám en það er
hans heitasta ósk aö veröa
læknir. MacKinnon komst langt
áleiöis meö lygina og mátti ekki
miklu muna aö hann næöi próf-
gráöunni sem hann stefndi aö.
Parker lýsir MacKinnon þannig
aö lesandinn fyllist ýmist samúö
eöa fyrirlitningu á manninum.
Samband hans viö móöur sína er
flókiö og Parker lætur aö því
liggja aö mamman hafi lagt tölu-
vert til blekkingarinnar.
Áskrift: Granta, Freepost, 2-3
Hanover Yard, Noel Road, Lond-
on N1 8BR, England.
Bókabúð Máls
og menningar
er optn
frá 10 til 22
alla daga
vikunnar