Alþýðublaðið - 24.02.1971, Page 7

mm
íE^Me)
Útg.: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri:
Sigrhv. Björgvinsson (áb.)

NÝ LÖG UM
HÖFUNDARRÉTT
Á Alþingi í fyrradag mælti menntamála
ráðherra, dr. Gylfi Þ. Gíslason, fyrir
frumvarpi til laga um höfundarétt.
Frumvarp þetta hefur ráðherra látið
semja og er því ætlað að leysa af hólmi
núgildandi lög, sem eru að stofni til frá
1905.
Hin nýju ákvæði um höfundarrétt eru
að flestu leyti mjög markverð nýjung
viðvíkjandi réttarvernd hugverka á fs-.
landi. fslenzkir listamenn og þá ekki
hvað sízt samtök rithöfunda, hafa lengi
j barizt fyrir því, að slík réttarvernd yrði
aukin og samræmd þeim lögum, sem um
þau mál gilda víðast hvar í nálægum
löndum. Hefur Rithöfundasamband ís-
lands lýst eindregnum stuðningi við
frumvarpið að höfundarlögum, sem
menntamálaráðherra lét semja, og telur
það mikilsverða réttarbót fyrir rithöf-
unda og aðra listskapendur.
Eins og menntamálaráðherra benti á í
framsögu sinni með frumvarpinu þá eru
lög um höfundarétt tiltölulega mjög ung
í sögu lagasetningar. Eignaréttur á hug-
verkum hefur ekki fengizt viðurkenndur
að nokkru marki fyrr en á allra síðustu
öldum eins og sjá má af því, að fyrstu
lög, sem nokkurn tíma hafa verið sett
um höfundarrétt, eru ekki nema um 260
ára gömul. Hefur lagasetning um réttar-
vernd hugverka síðan þróazt nokkuð ört,
einkum þó í kjölfar mjög nýtízkulegra
laga um þau efni, sem sett voru í Frakk-
landi eftir stjórnarbyltinguna.
• Fyrstu íslenzku lögin um höfundar-
rétt voru sett, eins og áður segir, árið
1905. Hafa verið gerðar á þeim nokkrar
breytingar síðan, en að stofni til eru þau
; þó enn í gildi.
Á þeim tíma, sem liðið hefur frá því
í þessi lög voru sett, hefur löggjöf um
i réttarvernd hugverka tekið allmiklum
' breytingum í flestum öðrum ríkjum. Hef
ur verið leitazt við að samræma slíka
iagasetningu með alþjóðlegu samkomu-
lagi því bókmenntir, listir og önnur hug-
verk eru í sjálfu sér alþjóðleg og verða
því að njóta svipaðrar réttarverndar í
öllum löndum. ,
Alþjóðlegir sáttmálar um réttarvernd
hugverka eru tveir, — Bernarsáttmálinn,
sem upphaflega var samþykktur 1886
en nýjasta gerð hans er frá 1967, og
Genfarsáttmálinn, sem stórveldin eru
m. a. aðilar að. Séu tvö ríki aðilar að
báðum sáttmálunum ráða ákvæði Bern
arsáttmálans um samskipti þeirra á sviði
hðfundarréttar.
Frumvarp það, sem menntamálaráð-
herra hefur látið semja að nýjum lögum
um höfundarrétt er í fullu samræmi við
; nýjustu gerð Bernarsáttmálans og sam-
svarandi lög með nálægum þjóðum.
Verði frumvarpið samþykkt hefur því
■ mikið réttindamál rithöfunda náð frám
að ganga.
RAFEINDAKÆUTÆKI
NOTUÐ TIL LÆKNINGA
□ Rafeindákæling, en það er
að skapa lágt hitastig með
því að hleypa straum,i gegn-
um þar til gerð áhöld,. var
fyrst notað í þágu tækni og
vísinda í Sovétrí'kjunum. Nú
er þessi tækni notuð í morgum
löndum á ýmsum sviðum vís-
inda og tækni. Ein af þeimg
visindagreinum, sem hefur not
fært sér rafeindakælingu í
miklum mæli, er læknisfræðin.
í Leningraddeild Vísinda-
akademíunnar hafa verið
fundnar upp 14 gerðir nf raf-
eindakælitækjum. Þau haía
verið notuð við heilaskurð-
lækningar og margs konar aðr
ar aðgerðir. Við læknisaðgerð
dr er oft nauðsynlegt að hægjá,
á eða jafnvel stöðva starfsemi
einstakra líkamshluta. Góð
aðferð er að kæla niður þá
hluta í heilaberkinum, sem
stjórna, viðkomandi líkains-
starfsemi. Til þessa er notað
örlítið tæki, sem sett er inn"
um op, sem gert hefur verið
á höfuðkúpuna og inn að heila
berki. Þetta kælitæki, sem er
alls um 8gr. á þyngd, lækkar
á 2—3 mín. hitastig hluta heil
ans niður í 5 stig á C.
Sérfræðirtgar hafa veitt raf-
kæli á stærð og þyngd við
armbandsúr mikla athygli
undanfarið. Það er hægt að
nota 'þetta tæki tii lækninga
á mörgum húðsjúkdómum með
því að kæla hinn sýkta hluía
húðarinnar 10—20 gráður nið
ur fyrir líkamshita.
Sérstakur örsmár kælir hef
ur verið búinn til og -ætlað-
ur til notkunar við plastiskar
skurðaðgerðir. — APN
Veronique Valenza heitir
þessi unga námsstúlka, &
íþróttakona og áhuga T
manneskja um leiklist. Hún var
kosin „ungfrú sólskin" í Nice og
er spurníng hvort önnur dama hef
ur fengið fegurri titil. Þaff virðist
passa að birta mynd af henni
um þetta leyti hér norðurfrá þeg-
ar dagarnir eru aðeins farnir að
lengjast og sóUn að fikra sig
hærra uppá himinbogann. Ef ein-
hver vill vita um „mál“ ungfrúar-
innar þá eru þau: Hæð 171, brjóst
mál 90 og mitti 58.
Seldist bezt allra
Ijóðabóka
□ Mary Wilson, eiginkona
bre2ka forsætisráðherrans iyrr
verandi, Harolds Wilsons gaf
út, bók með ljóðum eöir sig
Eramh. á bls. 11.
Ám Höfuð mynd hinnar fögru
^ egypsku drottningar Nef-
retete er heimsfræg. Hún
er varðveitt á safni í Vestur-
Beríín. Nú hefur Hannoverborg
eignazt skylt listaverk, þ. e. a. s.
mynd af eiginmanni Nefretete, er
hét Ikhnoton (gleði sólarinnar) og
er talið að myndin hafi verið
höggin árið 1365 fyrir Krist. —
Myndin er furðu heUleg og hað
vottar enn fyrir leifum af lit í
steininum. Myndin hér að ofan
sýnir hinn myndarlega Ikhnaton.
A. Póstm3nnaverkfaliíð held
‘fp ur áfram í Bretlandi og
virðast aliir taka því með
nokkurri ró. Ýmsir hafa tekið að
ser aii bera ut póst svo ekki sé
verið að fara með bréf í póst
kassa sem ckki verða tæmdir.
Hér sjást tvær ungar dömur fara
til fyrirtækja sem eíga viðskipti
viJ kiúböinn þarsem þær starfa.

BaæsnájtesÉsirÉn
jL Eitt mesta mannvirki
sem gera þarf í Afríku er
íagning vegar gegnum
Sahaara eyðimörkina. Vegiirinn
verður 1.779 mílna langur og
iiggur í suðlæga átt gegnum
Alsír og skiptist síðan ti! Malí
og Nígeríu. Áætlað er að vega-
iagningin taki sjö til átta ár og
kostnaðurinn er áætlaður 85,1
milijón dollara.
□ Nokkrar gamlar Tarzan
myndir hafa nú aflur verið
sendar á markaðinn, bæði til
að kynna Tarzam fyrir yngstu
kyrislóðinni og til að hressa
upp á minningarnar hjá þeim
eldrí. Ekki er nóg með það,
heldur er verið að gera mynd
um leikarann Johnny Weiss-
muller, siem áður kom fram
sem Tarzan.
Hlutverkið á hinn 29 ára
Johnny Weissmuller junior að
Ieika, en hann ku vera mjög
líkur föður sínum frá þeim ár
um sem hann -lék í Tarzan-
myndunum. — Johnny fædd-
ist í Chicago 2. júní 1904 og
var sonur verkfræðings. Hann
byrjaði snemma að synda, en
það vaff ekki fyiT en hann var
kominn í háskóla, áð óvcnju
miklir s u ndhæf ile ikar hans
komu í ljós, sem varð tii þess
að hann var þjálfaður upp í
sundmeistara, og varð síðar
einlhver mesti sundkappi sem
uppi hefur verið. Ha:nn vann
hvorki meir-a né minna en 39
amierísk met og var kallaður
maður olvm-píuleikanna í París
1924 og í Amsterdam 1928
þar sem hann hlaut þrenn gull
verðlaun, en auk þess hefur
hann sett 24 heimsmet, aðal-
lega í stuttum sundum. Jo-
hnny var ekki orðinn 26 ára
þegar hann kom heim frá
Olympíuieikunum í Amster-
dam, en þá varð honum það
á að láta, Ijósmynda sig í sund
skýlu í auglýsingaskyni fyrir
fataframleiðanda.
Þar með var hann orðinn
atvinnumaður, því þetta batt
endi á hinh ævintýralega á-
hugamannsferil hans, og enn
þann dag í da-g gæla sundsér-
fræðingar við þá hugmynd
hvað h'efði eiginlega orðið úr
Johnny, ef hann hefði haldið
áfi’am í sundinu.
Það var hreinasta tilviljun
sem olli þyí að Johnny varð
- að hinum a'lþjóðlega Tarzan.
Kvitamyndrtfyrirtækið Metria
Goldwyn Mayer hafði verið
að kvikmynda „Trader Horn“
í Afríku, en þegar búið var að
klippa til fiimuna sátu þeir
uppi með íleiri kílóm'etra af
frumskógasenum sem urðu til
þess að forstjórinn fékk þá
hugmynd að búq til Tarzan-
mynd. Það var árið 1932 að
erindrekd MGM var búinn að
prófa fleiri hundruð menn í
hlutverk Tarzans, og hafði eng
an fundið nógu góðan, að hann
hitti Johnny á hótelinu sem
hann bjó á, og tróð honum
umsvútfalaiust í hlutverkið, án
þess að Johnny fengi komið
upp einu orði þar um.
Það kom brátt í ljós að hann
var maður hlutverksins, enda
lagðd^hann heiminn undir sig
í einu óhlaupi með myndum
sínum. Frá 1932 til 1948 lék
hann í 16 Tarzanmyridum, en
þá vat’’ hann tilneyddur að
„fara í föt“ vegna aldurs síns
og útlits. Johnny var þó éklci
af baki dottinri, þvi þá kom
hann fram sem „frumskóga
Jim“ . fyrir - kvikmyndafyrir-
tækið Columbia, og lék það
□ Vald ún stjórnar kalilar-
Der Spiegel þnð kerfi þýzíku
stórbankanna sem eiga yfir
70% í . öllum hlutafélögum
dnnanlands. Þessir bánkar tak
marka nefnilega ekki starfsemi
stíná eiriungis við útián, einsog
tíðlcaist víðast hvar í öðrum
löndum, heldur reka þeir eig-
in framleiðslu og verðbréfa-
brask, auk venjulegra banka-
viðskipta.
Þetta samræmda bankakerfi,
komst á á siðustu öld og þegar
Þýzkaland fékk nýja stjórnar-
skrá eftir stríðið, hélzt það ó-
breytt. Þannig geta þeir verið
ráðgefendur og fuiltrúar við-
skiptavina sinna um leið og
þeir keppa við þá um verk-
efni.
GLAUMGOSINN
v.insæla hlutverk þar til hann
var fimmtugur. Johnny vgft-
hinn raunverulegi Tarzan í
hugum fólks, svo að allar ti’l-
raunir annarra til að keppa
við hann, mistókust.
Á efri árurn. sínum byrjaði
Weissmuller á viðskipíum.
Fj’mt byrjaði hann á sundskýl
um, því sem hafði gert hann
að atvinnumanni áður, og hélt
svo áfram upp í sundlaugar,
' frumskógá- og eyðimerkur
veitirigástaði, og á nú heiia
Framh. á blis. 2.
Vald án stjórnar
ÞAÐ tímarit, sem án efa á
mestum vinsældum að fagna-
hjá karlmönnum um víða
veröld, er ameríska ritið Play-
boy. Það sá dagsins ljós í
desember 1953 og upplagið
54 000 eintök seldust sam-
stundis. Nú er álitið að blað-
ið gefi um fimmtíu milljónir
í aðra hönd.
í skjóli blaðsins Playboy
hafa Playboy-klúbbarnir
sprottið upp eins og gorkúlur.
Þessir næturklúbbar eru sér-
stakíega vinsælir vegna hinna
giimilegu þj ónustustúlkna er
ganga um beina í topplausum
klæðnaði og ei’u allar kiaH-
aðar sama nafni — Bunnies.
Maður sá er skapaði þetta
stórfyrirtæki, Hugh Marston
Hefner, er fæddur í Chicago
í apríl 1926. Faðirinn var
bókhaldari og hann og kona
hans létu börnin alast upp við
mikið frjálsræði. Þau áttu að
Þrír stæmtu bankarnir eru:
Dteutche Bank og Dresdner
Bank í Diisseidorf, og Comm-
erzbank í Frankfurt, en af 33
b'áfnkastjórum þessa banka, eru
aðeins 11 yngri en 50 ára. Til
viðbótar við þessa þrjá eru
svo 172 einkabankar með til-
tölulega litla fjárhágsgetu, en
til samans velta þeir 17 millj-
örðum Marka en það er tals-
vert minna en Commerzbank
inn veltir sem þó er minnstur
af þeim þrem stærstu. Spari-
sjóðir Cru samtals 851 með
185 milljarða veltu, en þrátt
fyrir það eru þeir tiltölulega
áhrifailitlir, enda er þeim bann
að með lögum að starfrækja
nokkuð nema venjulega banka
starfsemi. —
læra að tala um — spyrjást
fyrir og rannsaka ofan í kjöl-
inn það, sem þau höfðu á-
huga á. En foreldrarnir voru
ströng á vissum sviðum. —
Verst af öllu — hefur Hefn-
er sagt, — var sú kreddu-
bundna skoðun þeirra — að
aHt, sem viðkom kynlífi í
ræðu og riti væri eiilthvað
viðbjóðslegt, sem aldrei mátti
nefna á nafn. Og þó börnin
ættu að verða frjálsleg í tali
og viðmóti, vai’ð reyndin sú,
að Hefner varð innilokaður
drengur og afskaplega feim-
inn. Þegar hann komst á þann
aldur, þegar drengir fara að
gefa sig á tal við stúlkur,
hafði hann aldrei kjark í sér
til að taka i hönd þeirra hvað
þá heldur meira. Áhugamál
hans urðu aðaUega fiðrilda-
söfnun og ýmsar ófullkomnar
rannsóknir á öðrum dýrum.
Og svo teiknaði hann og skrif-
Alþjóðlegur félagsskapur hefur nú
í hyggju að lyfta skipinu TITANIC
upp frá hafsbotni, en það sökk
sem kunnugt er árið 1922 suð-
vestur af Nýfundnalandi eftir að
hafa rekizt á borgarísjaka. Tal-
ið er að skipið liggi á 10 þúsund
feta dýpi. Björgunina á að fram-
kvæma þannig að við flakið verða
aði á gamansaman hátt.
Eftir stúdentspróf tók hann
til við að nema sálarfræði og
kynntist þá stúlku ar síðar
vai'ð konan hans, Millie Will-
iams að nafni. Þau áttu sam-
an tvö böi’n og þrjú óham-
ingjusöm hiónabandsár.
Hefner fannst sem um-
festir 200 kútar, og með
rafmagni verður vatninu
í þeim breytt í vetni; það
á að nægja til að lyfta hinu 66
þúsund tonna flaki upp á yfir-
borðið. Kostnaður við verkið er
af máiverki sýnir Titanic sökkva,
áætiaður 4,5 millj dollara. Myndin
en með því fórust 1517 manns.
hverfis hann væri ósýnileg-
ur múr sem stöðugt hækkaði.
Hann hafði ekki heppnina með
sér sem blaðamaður og gat
heldur ekki selt myndir sin-
ar svo nokkru næmi. Hann
varð sífellt leiðari í skapi og
óánægðari með tilveruna. —
Hefner réðist nú til tímarits-
ins Esqui-re, og bauðst að
flytjast á skrifstofu þess í
New York, samtímis að viku-
launin yrðu hækkuð úr 60 í
80 dollana. Hefner krafðist
85 dollara, og þegar hann
ekki fékk þá, tók hann fögg-
ur sínar og fór án þess að
kveðja kóng né klerk.
Nú þóttist Hefner þess full
viss að tími væri kominn til
að setja á laggirnar nýtt tíma-
rlt, eitthvað spennandi sem;
félli í góðan jæ’ðveg hjá fólki.
Það átti að vera krassandi
— án þess að vera of gi’óft.
Harin tók þcgar áð stairfa
við þessa hugmynd sína — og
næstu tvö árin vann hann
eins og.þræll; jafnframt tók
Framh. á bls. 2.
6 MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 1971
MIDVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 1971 7