Alþýðublaðið - 26.05.1971, Page 4

□ E;iginn heima ef bæjarhurSin
var lokuS — eSa allir
sofandi
□ NæturkyrrS sem líka friðaSi
f.ann sem vakti.
□ Þegar fór að rjúka.
□ Kreppukynslóðin átti iíka sina
sína drauma
HULDA STEFÁNSDÓTTIR
gat þess í skemmtilegn viðtali
er Sigurlaug Bjarnadóttir átti
vitf hana í sjónvarpinu á mánu
dagskvöldið, að henni leiddist
borgarlít', henni leiddust allar
þessar lokuðu dyr. — Já, f>að
opnaðir snemma morguns og
eru m.kil viðbrigði, þvi í sveit-
inni í gamla daga voru bæirnir
dymar stóðu upp á gátt allan
lifflangan daginn. Ef bæjarhurð
var aftur, var einsýnt að ekki
nokkur lifandi maður væri
heima, eða allir sofandi, því
bænurn var lokaff þegar gengið
var til náða.
ÞAÐ ER ýmislegt í kyrrð og
fegurð íslenzkra sveita sem
brottfluttir sveitastrákar minn-
ast með innilegri gleði. Ef mað-
ur var á ferðalagi seint á sum-
arkvöldi (en þann tíma sólar-
hrini^s var unglingum kreppu-
áranna gjarnt að nota til smá-
ævintýra eða skreppa á bæi)
mátti greinilega sjá þegar
sveitin var sofnuð á því að
bæjarburðirnar voru fallnar
að stöfum. Kyrrðin lagðist yfir
hyern bæinn af öðrum, eíkki
beyrði '.t einu sinni hundgá, og
anuarleg þögn fyllti byggðin'a,
mild og mjúk þögn sem friðaði
líka þann sem vakti. Fugl
kvakaði eða kind jarmaði eftir
lambi, en hvert slíkt hljóð varð
aðeins til að auka á djúp þagn-
arinnar. Ég á margar slíkar
minningar frá æskudög-
um, þegar sumarnóttin var
bezti tíminm til ferðalaga — og
vö'kudrauma.
OG STUNDUM var ekki
komið heim fyrr en að morgni.
Og þá var ekki síður fagurt að
sjá hvernig sveitin va'knaði af
næturhvfldinni: Bæj arhurðin
vai’ opnuð og bóndinn kom út
og gáði til veðurs, en um likt
leyti tók blági'ár reykur að
stíiga upp úr maskínurörinu,
því hú!:imóðirin var að vekja
upp eldinn. Ef logn var og blíð-
viðri steig reykurinn beint upp
unz hann eyddist sanram við
himinblámann. Ég hugsa að
vitrir msnn hafi geiað spáð í
Keykinn og listamenn fundið
miklar inspírasjónir í hegðan
hans.
EIGINLEGA finnst mér að
sveitin hafi hætt að vera sveit,
þegar hætti að rjúka úr bæj-
unum og rafmagn og olíufýr-
inlg l'eyisti sauðatað og mó af
hólmi. En sú skoðun ber víst
vott um alltotf mikla rómantík,
því framfarimar skulu blífa-,
enda kváðu þær vera peningar
í budduna þótt einlivern vaginn
fari svo að þeir standi aidrei
lengi við.
EINNA SMÁMUNA minnist ég
enn úr sveitinni með sérstaki-i'
gleði. Það er angan af hálf-
burri töðu. Þegar ég fimn þá
lykt, jatfnvel þótt hún herist
mér a.f blettunum í höfuðborg-
inni, verð ég aftur fimmtán
ára og greini alla þá ólgu sem
gey;ti?t um æðar hálfvaxinna
un. glinga. Kreppukyn rlóðin átti
lika sína drauma. H.ún var glöt-
uð siðmermingunni rétt eins og
táningarnir nú. Að minnsta
kosti hef ég aldrei látið út' úr
mér það um unglinga sem við
mig var sagt fyrir mín viðhorf
og skoðanir í þá daga. Kann-
ski var okkur .líka meira niðri
fyrir, af því okkur var ekki
eins tamt og nútíma unglingum
að hleypa tilfinningunum upp
á yfirborðið. — Sigvaldi.
MaSurinn minn
á engin leyndarmál
sem ég veit ekki
um, en um þaö
tiefur harm enga
hugmyr.'d sjálfur.
Sahon Gahlin.
ORLOFSK
FYRIR
Sigurður
Guðmundsson:
”
□ Fyrir um það biil ári síðan
sat ég nokfcra daga á þingi sem
varamaður í fjarveru Eggerts
G. Þorste.inssonar. Meðail þeirra
m'ála, sem ég flutti þá, var þings
ályikliunartillaga, um að endur-
sfcoða yrði giidandi lög um orlof
húsmæðra. Sagði í tililögunni,
að endurskoðun ' þessi skyldi
stfefna að þvi að tryggja hús-
mæðrum ailmiennit, einfcum hin-
um efnaminnd, árflegt orlof, eftir
því sem aðs'tæður frefcast
leyfð'U. Eikfci féfck tillaga þessi
neina afgreiðslu. enda voru fá-
ir dagar til þingloka er hún kom
fram, en engu að síður taldi ég
rétt að vefcja máls á þessu na>uð
synjam.áli,
I greinargerð, er tillögunni
fylgdii, se-gir m. a., að giddandi
lög uim orlof húsmæðra séu írá
1&60. Með þleim er stafnt að því,
að allar húsmæður í landinu
njóti árlegs orlotfs og fái orlofs-
fé í því sfcyni. Það kemur úr
Orlcfssjóði, sem fær fé úr rik-
issjóði, er nemur 10 krónum á
hverja. húsmóður í landinu; frá
sveitanfelögunum, l<venféilögun-
um í landinu og með frjálsum
framlögum. Þá er einnig upp-
lýst í greinargerðinni, að á ár-
inu 1969 hafi um það bil 1100
húsmæður notið orlotfs á vegum
þiessa orlofsfcerfls;
Þær konur, er ekkd vinna ut-
an heimi'lis, hafa sýnil'ega lítinn
eða engan sjálfstæðan fjárhags-
grundvall ti'l orlofs, enda munu
fæstar aðrar en þær, sem eru
vel efnum búnar, geta veitt sér
raunverul'egt ('hvíldar-)orlof ár-
um saman, þót't heimiilisfaðirinn
ei'gi í mörgum — en engan veg-
dnn í öllum — tiMellum mögu-
leika á árlegu oiilofi. Það á-
stand er eigi viðunandi lengur,
sízt af öllu fyrir hinar efV-
minni hú&mæður, sem vegna
efnaskorts ,og erfiðra aðstæðna
þarfnast í vauninni miklu frem
ur árlegs brlofs en hdnar, sem
betur ei'u jsettar etfnaltega. Það
er vissulega löggjafans að
tryggja hirjum fyrrnleifndu það,
minna máf ekki gagn gera. En
eðlilegast bg réttast er þó. að
gtera hlut allra húsmæðra jgfn-
an í þessum efnum og trvggja
það með lögum. Yrði þá hús-
mæðrum álmtennt tryggt nofck-
urt orloístfé árlega, tiQ jafns við
annað vinnandi fcöik, og þeim
jafnfrsimt gsfi-nn kostur á að
vel.ia miMi ýmissa (hivíldar-)-
oriofsleiða.
í framhaldi af þessu er rétt-
að minna á þingsályktunartiÞ
lögu þá, er Bragi aliþm. Sigur-
jónsson o. fl. fluttu á þingi s. 1.
vetur og ilengu samlþyikikta í \;or.
Fjarilaði hún um það, að gerð
vrði könnun á mögulieiikum þess
að rnenn tækju vetrarorlof í rík
ari mæli en nú er, einkum með
vetrardvöl um nokkurt sfceið í
sólarlöndum Suðurlanda. Með
þ.essari tidlögu var hreytft at-
hygdisvlerðu máli og þvá bar ég
fram þá hugmynd í ofannefndri
greinargerð með tiilögu minni,
að samin yrði heildarlöggjöf um
orlofsmálin. Síðasta flokfcsþing
Alþýðutflokksins tók vel hug-
myndum mínum í þessu efni og
samþykkti tidlögu þar að liút-
andi. Var það vitaskuld í sam-
ræmi við fyrri störf og afstöðu
flokksdns í þessu efni, því að
fyrstu lög um orlof voru sett að
hans tilstuðlan í febrúar 1943.
Eru það lög um orlof virmandi
fólks, sem staðið hafa óbreytt
að mestu frá því að þau voru
sett. Lög þessi fjalla einkum um
rétt lausráðins fólks til oþlofs og
orlofsfjár. Hefur það stem kunn-
ugt er verið greitt út mteð orlofs
merkjum, er menn hafa siðan
innleyst er orlofið skyldi tekið.
Ég hygg, að menn séu nokfcurn
veginn á eitt sáttdr um að þessi
lög og þetta fyrirkomudag hafi
engain velginn til fuþis náff tid-
ætluðum árangri. Það er al-
kunna, að það er fremur hið
efnaminna fólk en hitt, sem er
lausráðið og því hefur orlotfsféð
s.enn.ilega í ríkum mæli verið
notað að meira eða minna leyti
til að leysa aðkallandi fjárhags
vandamál og hvíldar eða
skemmtiorlofið orðið annað og
minna en aff vera stefnt með lög
um þessum. Þó er ljóst, að brýn
nauffsyn væri 'einmitt á að
trygg.ia hinum efnaminni, s«m
við lö'kust kjör og þrengstan hag
búa, gott orlof. Því virðist
imanni, að nauðsynltegt sé, að
•breyta lögunum á þann veg, að
það sé mönnum tiyggt og eng-
-inn geti farið á mis við það
.(Tiema hann vilji það sjálfur).
• Vel má vera, að í því efni vísd
veginn hin nýju og merku onlotfs
hteimidi launiþegasamtafcanna.
En sjálísagt fcoma líka fl.eiri
'leiðir til greina. Má í því sam-
band.i benda á hina miklu og
m'eifcu fierða-, hvfídar- og orlofs
starfs.emi, sem hin norræmu
verkalýðssamtökin reka (Reso
í S.vfþjóð, Folkeferie í Dan-
mörku og Nortegi). Er hún ætíuð
öllum almenningi og efc'ki relkin
með gróðasjónarmið í huga.
'þvert á móti er tilgangurdnn sá.
að efla sem mest heilsu, hreysti
og þnægju þátttafcenda.
Við. þetta mál verður eigi
skilið án þtess að benda á það
sem sjálfsaigðan bl-ut, að árlegt
orlof manna verði m.eð nýjum
onlofslöguim Lengt upp í 4 vilk-
ur. Getur þá sjáltfsagt komið ídi
greina, að hað verði tekið bæði
á sumrin og Veturna, jafnvel að
það verði lengra ef það yrði
tfekið að vetrarlagi. Og einmitt
í því sambandii má minna á
framangpeinda tillögu Braga
Sigurjónssonar og félaga hans,
er ræddu þa.nn möguleika í
griainangerðinni fyrir tillögu
si.nni, cf ég man rétt. — Verka-
lýðssamtökin edga auðvitað ekfci
að þurfa að semja í almennum
sarnningum um að koma 4ra
vifcna orlofi á, það á að vera
hlutvenk stjórnmálasamtaka al-
þýðunnar að koma því máli í
lög. Þegar hafa þó sum fram-
sæ'knustu vterfcalýðsfélögin kom
ið þ.sssu á, munu prentarar vsra
þar fremsti.r í flckki.
ís’enzfca þjóðin á það sann-.
arleea skilið að henni sé tvyggt
með öruggum hætti ánliegt orlof,
hver.ium og einum manni. sem
ýmist yrði þá notað til hvildar
eða skenimt'unar. Allfle.stir eiga
'lan«an vinnudag og bera þungar
byrðar. Því þarf að koma til
he'i'.dar.löggjöf um þessi mál,
rreð sama hætti og sett hefur
vlerið heildarlöggjöf um ýmis
önnu.r féJagsmól, t. d. almanna-
Þyg.ojtigarnte.r. húsnæðismál o.
fl. Fái Alþýðufldkkurinn að-
stöðu til þesiv er ekiki að efa að
hann muni á næsta kjörtíma-
b:’i b's'ta 1 sér fyrir aðaerðum í
þessa átt. — (23 5. ’71).
ímí
4 ffliðvikudagar 26. maí 1971