Alþýðublaðið - 05.06.1971, Blaðsíða 6

Gylfi Þ. Gíslason skrifar um félagsmálastefnu og almannatryggingar FYRSTA GREIN
INNGANGUR
Á síðasta flokksþingi Al-
þýðuflokksins, sem haldið var
í október síðastliðnum, var
rætt um almannatrygging-
arnar og framtíðarstefnu Al-
þýðuflokksins á því sviði og
í félagsmálum yfir höfuð að
tala. Niðurstaða þingsins varð
‘ sú, að hvort tveggja væri
nauösynlegt: Að hækka mjög
verulega bætur gildandi al-
mannatryggingakerfis og
endurskoða ýmis grundvall-
aratriði í tryggingamálum í
tengslum við aðra þætti fé-
Iagsmálastefnunnar. Flokks-
þingið gerði sér ljóst, að sið-
ara atriðið væri umfangs-
mikið framtíðarviðfangsefni.
Það fól hins vegar þingflokki
Alþýðuflokksins að beita sér
þegar á næsta þingi fyrir því,
að bætur núverandi almanna-
tryggingakerfis yrðu hækkað-
ar mjög verulega.
□ Síðustu breytingarnar.
örstutta frásögn af því, hvers
vegna ég teldi nú orðið tíma-
bært að taka ýmis grundvall-
aratriði almannatrygginga-
Hér hefst greiitaflokkur eft-
ir Gylfa Þ. Gíslason, formann
Alþýðuflokksins, um félags-
málastefnu og aimannatrygg-
ingar, þar sem hann ræðir um
hvað sé félagsmáiastefna og
hver séu helztu svið hennar.
Einkum verður rætt um al
mannatryggingarnar og rakin
verður þróun íslenzkrar trygg-
ingalöggjafar og skipulagi
trygginganna lýst. En kjarni
greinarflokksins verða hugleið-
ingar um það, hverra breyt-
inga kunni að vera þörf á ýms-
um grundvallaratriðum í al-
mannatryggingakerfinu og á
skyldum sviðum félagsmála til
þess að laga kerfið að hreytt-
um aðstæðum og gera því
kleifara að ná markmiðum
sínum.
Það er kunnara en frá þurfi
aB segja, að síðasta Alþíngi
samþykkti víðtækar breyting-
ar á almannatryggingalögun-
um, sem koma eiga til fram-
kvæmda um næstu áramót, og
felst í þeim veruleg hækkun
núgildandi bótakerfi. Verð-
ur síðar í þessum greina-
ílokki gerð nánari grein fyrir
þessum breytingum. Athugun
á ýmsurn grundvallaratriðum
almannatryggingakerfisins er
hins vegar einnig nauðsynleg.
í yfirlitsræðu minni við upp-
haf fullskipaðs flokksstjórnar-
fundar Alþýðuflokksins 2. maí
síðastliðinn gerði ég þessi mál
að umtalsefni, um leið og ég
greindi frá aðalatriðum þeirra
breytinga, sem síðasta Al-
þingi hefði gert á almanna-
tryggingalöggjöfinni. Þar gat
þó aðeins orðið um að ræða
kerfisins til endurskoðunar og
hvert vera ætti markmið æski-
legra breytinga. Tilgangur
þessa greinaflokks er að gera
nánari grein fyrir þessum sjón-
armiðum.
□ Grundvallarstefnumálin.
í öllum nálægum löndum,
þar sem ráðstafanir í félags-
málum og þó einkum á sviði
almannatrygginga hafa orðið
verulegur þáttur í þjóðarbú-
skapnum og haft víðtæk áhrif
á tekjuskiptingu, hafa á und-
anförnum árum átt sér stað
víðtækar umræður um gnmd-
vallarstefnuna á þessu sviði,
tengsl einstakra þátta félags-
málastefnunnar innbyrðis, t.
d. samband almannatrygg-
inga, skattgreiðslna og lieil-
brigðisþjónustu, og tengsl fé-
Iagsmálastefnunnar við stefn-
una í efnahagsmálum almennt.
Það er mjög eðlilegt, að slík- £
ar umræður skuli hafa átt
sér stað og hafa þær reyntíar
sums staðar leitt til ákveð-
inna breytinga á ríkjandi
kerfi. Ástæðan er einfaldlega
sú, að þáttur félagsmálaað-
gerða og þá ekki hvað sízt al-
mannatrygginga í þjóðarbú-
skap og opinberum fjármál-
um hefur farið svo ört vax-
andi á undanfömum árum, að
það hefur skapað ný viðhorf.
Sem dæmi má nefna, að með-
an ráðstöfunarfé almanna-
trygginga var tiltölulega lítill
hluti þjóðartekna og þá um leið
tiltölulega lítill hluti tekna
hinna tryggðu, skipti ekki
verulegu máli, hvernig tekna
til greiðslu tryggingabótanna
var aflað. Meðan um tiltölu-
lega Iágar fjárhæðir var að
ræða, skipti t. d. ekki öllu
máli, hvort tekna til almanna-
teyððinga var aflað með nef-
skatti á hina tryggðu, auk
framlags frá ríki, sveitarfé-
Iögum og atvinnurekendum,
effia hvort framlag hinna
tryggðu væri innheimt í sam-
ræmi við gjaldþol greiðand-
ans, eins og tekjuskattur eða
útsvar. En þegar trygginga-
bætur hafa margfaldazt, þeg-
ar sá hluti þjóðarteknanna,
sem er endurskipt fyrir til-
stilli almannatryggingakerfis,
hefur stóraukizt, þá fer það að
skipta verulega máli fyrir
hina tryggöu, hvernig fjárins
er aflað. Þá getur fjáröflun-
araðferðin haft öfug áhrif við
það, sem er markmið almanna
trygginganna, þ. e. tekjujöfn-
un og trygging Iágmarkstekna.
Ný viðfangsefni á sviði fé-
lagsmálastefnu geta einnig
komið til skjalanna með nýj-
um aðstæðum í þjóðfélaginu,
ný viðfangsefni, sem voru
ekki fyrir hendi í sama mæli,
þegar gildandi almannatrygg-
ingakerfi var mótað.
□ Kerfi námsaðstoðar.
Sem dæmi um það má nefna
þá nauðsyn á námsaðstoð til
nemenda að lokinni skóia-
skyldu, sem fylgt hefur í kjöl-
far stóraukinnar skólasóknar í
framhaldsskóla. Gildandi al-
mannatryggingakerfi hefur
verið ætlað að létta undir með
þeim foreldrum, sem hafa
börn á framfæri, þangað til
börnin hafa náð 16 ára aldri.
Hefur það verið hlutverk
ffjölskyldubóta- og barna-
lífeyriskerfisins, sem náð
hefur til 16 ára aldurs þangað
til nú, að í síðustu lagabreyt-
ingunni er gert ráð fyrir því,
að barnalífeyririnn nái til 17
ára aldurs og að 16 ára ung-
lingar skuli ekki greiða trygg-
ingariðgjald. Segja má, að
þegar almannatryggingalög-
gjöfin var sett, hafi aðalfram-
færsluþunginn verið fram til
16 ára aldurs eða þangað til
rétt eftir að skólaskyldu lauk.
Þá hafi meginhluti unglinga
gerzt virkir starfskraftar á
vinnumarkaðnum. Þetta er
gjörbreytt. Unglingar yfir 16
ára aldri hafa á undanförn-
um árum í sívaxandi mæli
setzt á skólabekk og er því
þörf á námsaðstoð við þá í
framhaldi af þeirri aðstoð,
sem fjölskvldan naut fram til
16 ára aldurs þeirra í formi
fjölskyldubóta eða barnalíf-
eyris.
Þannig skapar þjóðfélags-
þróunin ný viðhorf, sem taka
þarf tillit til. í þessum greina-
flokki mun ég revna að fjalla
um þessi nýju viðhorf og
livernig rétt væri að snúast
við þeim. En nauðsynlegt er,
að byrja á því að veita yfir-
lit yfir það, sem gerzt hefur
á sviði almannatrygginga hér
á Iandi, og skipan mála eins
og hún er nú. Á þeim grunni
verður að byggja endurbætur
og áframhaldandi ráðstafanir.
Þess vegna er nauðsynlegt að
þekkja fortíðina cg skilja
núgildandi kerfi. Með þeim
hætti verður auðveldast að
mynda sér skynsamlega skoð-
un á því, hver vera eigi fram-
tíðarþróunin.
FÉLAGSMÁLA-
STEFNA OG
AT,M£NNA*RYGG-
INGAR
Með féíagsmálastefnti er
átt við sérhverjar þær ráð-
stafanir, sem gerðar eru í
viðurkenningu þess, að um sé
að ræða samábyrgð allra
manna innan sama þjóðfé-
lags. í því felsí fyrst og
fremst, að hið opinbera þ.e.
a.s. ríki og sveitarfélög, eigi
að beita sér fvrir ráðstöfun-
um til stuðnings og.samhjálp-
ar, þegar starfsorka manna
skerðist, þverr eða verður
verðlaus. En í félagsmála-
stefnu felst meira. Hún felur
einnig í sér, að gripið sé til
hvers konar hug-anlegra að-
gerða til þess að koma í veg
fyrir það, að starfsorka skerð-
ist, þverri eða verði verð-
laus. Augljóst er, að félags-
málastefnu verður ekki fram-
fylgt óliáð öðrum þátíum
þjáðlífbrts eða efnahagflifsins.
Ráðstafanir í félagsmálum
hljóta að snerta aðra þætti,
Fi'i-.Tih, á bls. 15.
6 . Laugardagur 5. júní 1971