Alþýðublaðið - 05.06.1971, Blaðsíða 13

Sextíu og fimm ára á morgun:
FYRIR nærfellt fjörutíu árum
var það eigi litill viðburður í
hugum barna og unglinga í fá-
bnéytilieik’a lífsins í litlu sjáv-
.arþorpi, þar siem flest snerist
um erfið og áhættusöm sttörf
fullorðna fólksins á sjó og
landi, er ný kennari kom til
starfa við barnaskóla staðárins.
Það var að vísu engin nýlunda
á þeim árum, að mannaskip'ti
yrðU við skólan.n. Kennarar
komu og fóru, og fæ'stir þeirra
s!kiidu ©ftir varanleg spor í hug-
um þorpsbúa, þótt síðar ættu
sumir þeirra eftir að verða
þjóð’kunnir menn á ýmsurn
sviðum. En þótt hugir fólksins
væru öðru fremur bundnir við
hina hörðu lífsbaráttu, var þó
mörgum foreldrum ríkt í huga.
að börn þeirra fengju góða
fræötilu og gætu jafnvel brot-
izt til meiri menntunar síðar,
ef vilji og hæfileikar væru fyr-
ir hendi. Þetta fátæia alþýðu-
fólk hafði flest farið á mis við
aðra fræðslu en þá að læra ein-
föidustu undirstöðu.atriði bess,
'sem nú er ken.n.t í barna.skó'1-
um, og sumt hafði jafnve'l al-
drei í skó'la komið, þótt þráin
til fróðl'eifcs og menntu.nar
brynni því í brjósti. En það
skildi, að ný öld mer.ntunar og
þekkingar var rurmin upp í
landinu, að bóbvitið yrði látið
í asbana, oig því væri naiuðsyn-
legt að bör.nin og ungLingarnir
fengju sem mfesta og b'ezta und-
irbú ni n gsmenntún.
Haustið 1032 réðst nýr ben.n-
ari að barnaBkólanum á Stokteg-
eyri. Loftúr G-uðmun'dsSon hét
hann, 26 ára að a.ldri, og hafði
þá hýlókið ' prófi frá Kennara-
skól'átiúm. Einnig hafði hann
dvSlizt érlendis um :Skeið, —
stúndað nám í sænskúm lýð-
háskóla og lokið þáðan leik-
fjmikenn'árapró'fi. Maðúrinn var
því talsvert forframaður a'ð
- O'kkar dómi, ienda vakti hann.
brátt athygli , okkar ungling-
anna, 'þegaf hahin, geíkk léttum,
fjaðurmögnuðúln íkrefum um
götur þöfpsíns. Það va.r eitt-
hvað fi'ámandi <og ‘ fórvitnilegt
við þcnnan nýja kennara. Út-
lit harts, fas og klæðaburður
minnti frekar á erlendan „túr-
ista“ en nýbakaðan, íslemzkan
kefm'ara, ættaðan ofan úr sveit.
Hartn var dökkur á brún og
•bfá, fremur lágur Vexti, en
þéttúr á Velli, vel limaður og
hinn, knálegasti. Augun voru
dökkblá, gáfuleg óg eilítið
tíreymandi röddin friemur lág,
■<en hljómþýð og seiðandi. Hann
viirti't hlédrsegur við fýrstu
kynni,-en brátt kom í ljó% að
hairtn var ræðinn og glaðlegur
í tali, Ojr glettnin ög gaman-
semin ljómaði í svip hans, þeg-
ár talíð barst að einhverju
skeimmtilegu umræðúéfni. Og
fefcki' Var komið að tómum kof-
Unum hjá kennaranum. Hann
virtist kunna skil á flestu milli
himins og jarðar. Á þeim ár-
um fannst mér, að leinmitt
svona hlytu skáld og listam'etin
að líta út. Af þeim hafði ég
þá að vísu engin persómuleg
ikynni haft, en seinna kom í
ljós, að þessi hugmynd mín um
nýja kennarann var ekki svo
fj'arri sanni.
Ekki hafði Loftur etairfað
lertigi við skólanm, er það tók
að kvisast meðal þorpsbúa, að
'honum mundi vera margt til
lista lagt. Hann var góður
kennari og einkar vinsæll með-
al nemienda sirena. Honum var
sýnt um að gæða kennsluna lífi
í máli og myndurn, hafði víða
farið og mörgu kynnzt og hafði
því firá ýmsu skemmtilegu og
nýstárlegu að segja. Og ekki
var hamn lengi að teikna
skemimitilegar mymdir á gömlu
skólatöfluna málí sínu til s'kýr-
ingar, því að hann var drát.t-
haigur í bezta la-gi. En hann
fékkst við fleira en ken<nslu
bóklegra greina. Hann kenndi
einnig léikfimi, enda var hann
ágætur íþróttamaður, kattfimur
og þrautþj álfaður í þeirri grein,
innanlands og utan. Fáir stóðu
honum á sporði í þéirri list að .
fara heljarstö'kk eða geira jafn-
vægkœfingar á slá. Og ýfir
hestinn fór hann með þeim
glæsibrag, að viðstaddir voru
dolfallnir. Hér var vissulega
kominn íþróttamaður, sem við
únglihgaÉnir tö'ldú'm fullvíst,
að ætti ‘fáa sína líka.
Hin fagra og þjöðlega íþrótt,
glíman, háfði þá ; úm nótekurt
skeið legið niðri á Stokkseyri,
þótt áður vaeri hún •'þar mikið
iðkuð.. Nú brugðu ndkkrir
ungir menn við og báðu Loft
að taka upp kenínslu í hénni,
en hann hafði verið í glimu-
félagi í Reykjavík og var hinn
knáasti glímumaður. Varð Loft-
ur fúslega við beiðni þieirra.
Fór glímukennslan fram á
' kvöldin í samkomuhúsi þörps-
ins. G-en.gu þar til leifcs unigir
og vaskir menn og drógu ekki
af sér. Var þar stigið ■ fa:st á
fjalir, fangbrögð þreytt -og sótt
og varizt af kappi, -svo að gamla
■ timburhúsið lék á rteiðiskjálfi
undan þeim átökum fram á
rauða nótt.
Á þ'essum árum iðkaði Loft-
ur emn eina iíkamsinsnint, sem
fáir þorpsbúar ku'nnú, en þeim
var þó hvað mlBft þörf á að
nema. Það var sundíþi'óttin.
Hann var ágætur sundmáður,
þolinn og svo h'eitfengur, að
hann veigraði sér ekki við að
stinga sér til sunds af bryggju-
hausnum á Stokkseyri, þótt há-
veturr væri og ‘hörkufrost. Var
hinn kniálegi kennari þá stun'd-
um talsvert sýlaður, er hann
gekk á land í fjörunni, þar sem
undrandi og hrifnir áhorfenclur
fögnuðu hinum frækn-a sund-
garpi, er sýnt hafði sund'kunn-
áttu sína í ísköldu lóninu.
Veturinn leið, vorið gekk í
garð, og svo kom hlýtt og sól-
ríkt sumar með fuglasönig og
gróðuraingan á m'elum og í mó.
Særinn ljómaði fram undan
'þorpinu, víður og sólblikandi.
Þá var ákveðið að biðja Loft
að kenna sund í lónunum. Og
‘Skki stóð á Lofti, frekar en
fyrri daginn. Hattn hóflst þiegar
handa, reisti tjald á litlum
grasbala hjá klettunum við eitt
'lónið, þar sem mjúkur, gul-
bleikur skeljasandur var í botni.
Og krakkarnir komu hlaupaudi
austur í fjöruna. Alliir vildu
læra að synda hjá Lofti, stelp-
ur jafnt og strákar. No'kkrir
fullorðnir slógust líka í hóp-
inn. Það vair sannarlega líf í
tuí'kunum þessa björtu vordaga.
Fremstur í flokki var kemnar-
inn, fullur áhuga og onku, á-
vallt hvetjandi og leiðbeinandi.
Hann kenndi byrjendum sund-
tökin, æfði og útskýrði og synti
‘Sjálfur fram og aftur í lóninu,
ýmist á bringu eða baki. Stund-
um brá hainn fyrir sig skrið-
sun.di eða flugsundi. Þiegar ég
horfði á Loft leika listir sínar
í. lóninu, kom rrtér í hug, að
þessu líkir h'efðu þeir lííklega
verið sundgarparnir fornu,
Kjartan, Gunnar Og Grettir, og
að gaman væri að ná slíkri
leikni í þes'sari hoUu og fö'gru
íþrótt.
Árangurinn varð ágætur á
sundnámskeiðínu. Er því lauk,
gátu allir fleýtt sér, og súmir
voru orðnir býsna góðir sund-
menn.
En dvöl Lofts'Gúðmúndsson-
ar á Stokkseýri varð því mið-
ur elteki löng. Haustið 1933
hvai’f hann þáðán ‘ og hélt til
Vestmanrtaéyja. Gei-ðist h:ann
þar kenn.ari' við barnaEifcólann
og kien-ndi leikfimi svo 'og ýtns-
ar bóklega greinar. Eirtnig
kenndi hann um árabil leik-
fimi við gagnfræðaiskólann og
'hjá íþróttaféiögurtum ■ í Eyjúm.
Keninslan féll honum vel, og
laldrei mun :hann hafa átt í
erfiffleikum með 'aga, þótit oft
blefði hann t-ápmikla og jáifn-
vlel baldna nemendur. Segir
það sín-a sögú -úm samBkipti
hans -og n'emendanna.
Leiðir oktear -Löfts lágu aftur
s-aman úti í Vestmannaieyjum
nokterum árum eftír að hann
fluttist frá Stokksieyri, og sið-
ian hefur kunningsskapur okk-
ar haldizt nær óslitinn. Hann
sýndi mér þá vins'emd að
kenna mér dálítið í tungumál-
um og fléh-i námúgneinum, er
ég brá á það ráð að setjast í
Kennaraskólann fyrir rúmum
30 árum. Það vsganetsti, ásamt
því, er ég hófði gluggað í á
eigin spýtur, hsegði mér til að
hljóta inngöngu í þá virðúlegu
stöfnun.
Að námi loknu varð ég um
árabil samstarfemaffur Lofts
við barnaskólann í Vestmauna-
eyjum og kynntist honum þá
enn nánar en áður. É-g kom
stundum dagtega á hieimili
hans, og áttum við þá oft lang-
ar samræður um ýmis hugðar-
efni. Þá kynntist ég enn nýrri
hlið á þe-sum fjölihæfa manni.
Hanm var s k á 1 d , eins og mig
þær mundið, 1937, varð hann
hiafoi óljóst grunað, er ég eá
hann fyrst. Hann sýndi mér
stundum þætti úr ritverkum,
leir hann hafði í srníðum, eink-
um leikrit og ljóð. Margt beníi
til þess, að hann mundi ná
langt á skáldstoaparbrautinni,
ef hónn gæti helgað sig þeirri
listgrein óskiptúr og komizt
búrt úr því einangraða um-
hverfi, er hann dvaldist í. Um
þær mundir (1937) varð hann
skyndilega þjóðkunnur fyrir
ritstörf sín, er Leitofélag
Reykjavíkur tók til sýningar
leikrit hans, Brimhljóð. Gekk
það vel og hlaut góða dóma,
Fjallar leikritið öðrum þræði
um störf og lrfbbarátt'U sjó-
marnánna. Mun það efrti !höf-
undinum næsta huigrtætt, ehda
eir hann af sjó'mönnum kóm-
inn í báðar æt.tir. þótt alizt hafi
hann upp í hinni fögi-u svéit,
Kjó-inni.
Löngunin til ritétarfa múrt
ávallt hafa toeazt á við kenosl-
una í huga Lofts. Árum sam-
a-n reyndi hann að sameina
þrtta tvennt m°ð því að skrifa
í tómrtundum •siírú.m. En hæo-
ið e*r. að ritrtörf, sem unnin
■eru á kvöldin og hæturnar eft-
ir erfitt o'p 1 lýjafrt'di dacrci'”'f,rk,
öðli-st það líf oe bann ljóma,
stem brrf ffi ag lvða beim unn
í vfi'di góðs skáldskapar. Þ-’ð
er ofurmrtihúm einum e'éfið.
Fvrir fl~~+nm mun frinq 'lf'ct' 'ritt
Ktettafjallankáldið kemst að
orði í einu kvæða sinna. að
lifsctnnirn vænerbrvtur ,.bá hugs-
un. siCim þóf ste á loft og him-
innf-n æ+laði sér.“
Árið 1945 flút.t.ist Loftur til
Pl“vkjavíkur OS hefur dvalizt
bar rtðó.n. Stundóði hann
k~nnsln nnfckr.q vrtuir. en vann
pð hteðnrn,":>nnsku á Ou'mrin.
FT'»leaði hann íig- ritis.törfum í
vaxandi mæli og lét teta alveg
af kpinn.slu'störfum, Vsr hann
síðan um árabil blaðamaður hjá
Alþýðublaðinu og 'Vísi, en vanni
jafnframt að öðrum ritstörfum,
bæði þýðingum og fmmsömd-
um vterkum. Kennir þar margra
grasa, því að Lofltur hefuh
verið afkastami'kill við ritstörf-
in og oft færzt í famg stór og
veigamikil verk eftir heims-.
kunna höfunda, svo sem Cam-
us, Sartre og Strindberg, svd.
að no'kkrir séu nefndir. Þá hef-<
ur han.n og samið nokkrar'
bar-na og u.iglingab<ælair, bæði
sögur og leikrit, tvær veiga-
miklar skáldsögur, viðtálsbók,
ljóð, og fjöldann állan af leik-
þáttum og gamarilieikjum, senx
fluttir hafa verið í útvarpi og
á leiksviðum víða um land.
Hafa þeir þættir átt miklunx
vinsældum að fagna, því að
bímnigáfan er ríkur þáttur i
skaphöfn hans. Leiklistardóm-
ari blaða og tímartts befup,
han.n og verið um langt skeið.
Munu fáir fslendingar honumi
fróðari í hielztu leikbókmennt-
um heimsins,
Um þann þátt í ævi Lofts
Guðmumdssonar, sem snýr að
skáldskap og ritstörfum, mætti
skrifa la.ngt mál, enda er hann
siniarast'i þátturinn í lífsstarfi
hans. Ek'ki er rúm til þess hér,
enda er undirritaðux efeki þeinx
vanda vaxinn að giera því efni
viðhlitandi skil. Em líklegt þyk-
ir mér, að þau störf, er hann
hlafur unnið bezt á þeim vett-
vangi, muni lengsl halda nafni
hans á lofti. Hann hefur verið
ti'úr köllun sinni og margt vel
gart, þi’átt fyrir erfiðar aðstæð-
ur á stundum. Ungur festi hann
á húldukonunhi, sem svo
marga ballar til fylgdar við
sig. Fáum auðnast að hlýða
kalli htennar fullkomlléga og
klífa mieð henni timdinn háa og
fagra, þar sem óskasteinriinn
bíður. Vel hefur Löftur Guð-
mun.dssoin þó mátt una sam-
fylgdihni við baria í þeirri erf-
iðu fjallgöngu, er þau hafa sam-
an þrieytt. Og þótt hádiegi æv-
innar sé nú liðið og kvöld-
Frárfiíi. á bls. 15
T>ftTTA HAFÐI
Í9)
helgi, sem næði hvergS
skemmra en 50 mílur frá
grUrtrtlínum, en tæki LÍKA til
þeirra landgrunnssvæða, senx
Lúðvík vill fela og næði land-
helgislinan því 60 — 80 mílur
frá grrunnlínum undan vest-
urströndinni.
Stjórnarandstaðan hefur
gert landhelgismálið að kosn-
ingamáli. Hún um það. En það
þýðir, að þjóðin veiður að
kjósa um þá landhelgisstefnu,
sem hún vill að fylgt verðL
Vill hún fylgja stefnu Lúð-
víks Jósefssonar, sem ber það
með sér, að íslendingar afsali
sér um óákveðinn tíma öllum
yfirráð'um yfir stórum svæð-
um landgrunnsins, — svæðun-
um, sem Lúðvík revnir nú að
fela, eða vill þjóðin styðja
stefnu stjómarflokkanna, sem
vilja landgrannið allt innan
landhelginnar? Um það er nú
kosið.
Og aflaskipstjórinn Þórar-
inn Ólafsson á m.s. Albert,
aflakóngur íslands árið 1971,
er ekki í vafa. ’Umsög'n hans
er birt neðst í opnu.
Laugardagur 5. júní 1971 13