Alþýðublaðið - 16.07.1971, Síða 7

kandi
1 sem
míða-
r frá
is'tnað
Wefur
miik-
r 143
, 164
upp í
I*.
br'öað
minnkujn á fiskiimjölsiraiiflutn-
ingi.
SKIPTINGIN Á FLOKKA FISKMEHS
Yerffmætaaukningin í milh-
ríkjaviðskiptum var mikil á öll
um neyzlufiski, ein sérstaklega
á nýjiumi og frýstum fiski ann-
ars vlegar og skelfiski hins veg
ar. Hins velgar hefur magn ís-
fisks á markaði farið heldur
minnkandi, þótt það söluform
sé ennþá algeingaBt. Frysting
hefur hiins vagar aukizt hröðum
skrefum, en söltun og herzla og
að nokkru leyti niðursuðu hief-
m í
imn
' C.l A
. Siem
u. fin
stnð
hofq
ipftvt,-
anrto.
; Uim-
; rvnV-
ot ifir
\ nð
[a ncr
Vfionr
't o r ó
mntj
r-At-
ilfind-
t fifl.i
fislk-
aulkn-
i þess
-n till-
ro frá
daðar
ur minnkað. Annars hefur þró-
un einstakra flofcka verið sem
hér seigir:
A. Nýr fiskur. Sala á nýjum
fiski jókst ti,1 að mæta vaxandi
eftirspiurn. Þjóðverjar leyfðu til
að mynda ekki affieiinis íslenzkum,
dönskum og brezkum skipum
að landa • í Þýzkalandi, heldur
keyptu nýjan fisk af austur-
evrópskum. skipuim, og fleira
var gert til að aufca framboðið
í nýjum fiski í Viestur-Eivrópu.
B. Frystur fiskur. Illutíall
frysts fisks í fisksölunni fer ört
vaxandi, og hjá sumum þjóðum
jókst útflutningiur hans mjög
miilkiði. Úilflliurtlnálngiur Dana og
Færeyinga til samans jókst um
30%, íslendinga um 45%, og
Norðmianna um 16%. Innflutn-
ingur á frystum fiski til Bret-
lands jókst um fjórðung, en
iininflutningur ífiskblokka til
Bandarikjanna jókst að magni
til aðeins um 2%, og var ísland
eina landið sem jók sölu á fryst
uim fiski þangað verulega frá
> veg-
. Norð
hann
að.
ÚR SKÝRSLU
r
O-ríkj
furðir
'0 frá
verð-
Mesta
UM FISKVEIÐAR
ÁRSINS1971
flutn- —iim nn iiMirn----------im^—
lelgíu árinu áður. Hins vegar var aukn
KkUm, jng verðmætis inlntflutningsins
rjumi, til Bandaríikjanna mifclu hærri
l inn- vegna verðliagsþróiunariinnar.
Portú. Hins veigar jókst innflutnmgup
sýndi Bainidaríkjamanina’ á. ferskum
við- fiski til muna mieir á, árinu.:
Ikjun- C. Ilertur og saltaður fiskur.
ikinn’- Verzlun á veykuðium fiski hefur
flutn- aukizt í beild, en þaiði segir þó
,t upp ekki allla söguinai, því eð tais-
verð- verðar sveiflur urðu milli fisk-
etum,
írum,
m, en
tflutn
ðjung
dæmis að nefna útQiuitning sinn
á fciíaurtsóitiuðium fiski um 75%
á árjL.u og á hurrkuðum salt-
fiski um 11%, en hins vegar
mjnnkaði skreiðiarútflutningur
þeirr.a um 10%.
D. Niffursoðinn fiskur. Verzl-
uin með niðursoöinn fisk í heim
inum er að mestu bundiin við
OECD-löndin, og skiptir sér-
stakilega miklu máli fyrir sjáv-
arútveg Kanada, Noregs, Spán-
ar, Portúgals, Þýzikaiands og
Baindaríkjanna. Lítii Ibreyting
varð á milliríkjaverzlun með
þessa vönutegund frá 1969, en
þó nukikrar sveiflur á fiskteg-
undum. Og mieðal þ.eirra niður
suðuvara, sem framleiðsla jókst
ó, var niðursoðinn dýramatur,
en sá vöruflokkur nam að verð
gildi 105 milljónum doilara ár-
ið 1970.
E. Fiskimjöl. Áætluð sala
fiskimjöls í heiminum (ekki að
eins OECD-Iandarana) niam um
4.890.000 tonnum, en það er
14% hæfckun frá árinu áður og
6,5% hærra en salan metárið
1968. Um, 35% af þessu magni
var fnamleitt af OECD-löind-
um, en 65% af sex stó:(frai
leiðiemdium öði-um (Ohile, Angoia
Perú, Suðiur-Afríka, Morocco
og Sovétríkjunium), og hefur
hlutfall OECD-landanna farið
aðeins minnkandi. Sú breyting
stafar fyrst og fremst af auk- I
inni sölu á fiskimjöli frá Perú,
em áriö 1967 framleiddu Perú-
menn um 45% af heildarfram-
leiðslunni, og er það mikil
hæfckun frá árinu áður, en þá
minnkaði framleiðslan mikið
vegna samspils nokikurra or-
saka. Næst stærsti framleiðandi
fiskiímjöils á heilmsmarkaði er
Japan, en Sovétríkin koma í
þriðja sæti.
FRAMTÍÐARHORFURNAR
Um framtíðarhorfur í fisk-
veiðum segir í skýrslunni, að
eftir verulegar sveiflur undan-
faránn áratug megi gera ráð fyr
ir, að stærð fiskveiðiflotans sam
anlagt breytist efcki mikið á
næstu árum, og telja megi að
fiskistofnarnir í heild séu full-
nýttir og miegi því ekki búast
við verulegri aflaaukningu frá
því sem mú er. Þetta hljóti að
baf'a í för mleð sér hækkað vea-ð
á fiski og fiskaf-urðum og ýta
undir ákveðnar breytingar á
framlieiðsluihátt'um og söluað-
ferðum. Enn sé eftirspurnin
mest eftir nýj um fiSki, en sala
og dreifing á þeirri vöru sé
bæði kostnaðarsöm og sérhæf.
Því megi gera ráð fyrir að nýr
fiskur verði bæði sjaldgæfari
á almennum markaði með tím-
ainum og dýrari en hann er nú.
Þessi þróun sé þegar hafiini og
gera megi x-áð fyrir að hún haldi
átfraim. Frystur fiskur hafi til
þessa verið eftirsóttur vegna
lágs hi-áefnisverðs, sem geri
fullunna vöru samkeppnisfæi-a,'
hvað verð snertir, þrátt fyrir til
tölulega dýra vinnslu, geymslu
og sölu. Hins vegar megi búast
við því að verð til fiskvinns'lu
fari hækkamdi til samræmis við
verð á nýj-um neyzlufiski, og
kunni það að haía í för með
sér minni sölu, þegar fxam líða
stundir. Um þetta segjast sér-
fræðingar ECD þó ekki vilja
fullyrða, fyrr en að betur at-
fýrlr tegunda.' Norðme'hn juku til huguðu máli.
□ Þegar Gustav Husak, leið-
togi tékkneska kommúnista-
flokksins, þákkaði sovézka
ílokkslsiðtoganum Bresjnev —
á ílokksþingi tékkneSka komm-
únista'flokksins — fyrir að ilnn-
reið Sovétríkjianniia í landið 21.
ágúst 1968 hlefði bjai-gað Téfckó-
slóvakíu frá borgarastyxjöld,
var því tekið með mlklum fögn-
uði af þingfulltrúum.
En það hilýtur að hafa verið
undarleg tilfinning fyrir flokks
leiðtogann frá þeim tíma, Alex-
andler Dubcefc, að fylgjast með
því sjónarspili, því síðustu dag-
ana í ágúst 1968 var nafn hans
hrópað á götum og strætum í
Prag — nafn hans var ritað á
asfalt gatna og á lxúsveggi —
og syngjandi báru tékkneskir
unglingar spjöld með nöfnum
Svobod'a og Dutooeks. Hann var
hin mikla þjóðhetja — og hlef-
ur áreiðanlega eklki. dreymt uim
það 'þá, að félöigunum í Kreml
yrð'i þakkað fyrir innrásina og
hann sjálfur settur til hliðar.
Yfirsjón Dubceks var, að hann
reyndi að skapa þjóð sinni nýja
möguleika eftir að hún haföi
um langt árabil verið undir
járnhæl kommúnista, þar sem
handtöikur og réttarmorð voru
daglegt brauð. Dubcek vildi ekki
hverfa aftur til auðvaldsþjóð-
skipulags. Tékkóslóvakía ótti á-
fram að vera sósíalistískt land,
þar sem fólkið átti framleiðslu-
tækin. Eln hanni vildi, að fólkið
fengi mieira frjálsræði — lýð-
ræðisleg rétlindi. En þá gripu
utanaðkomandi öfl í taumana
— og klukikan var færð aftur
á bak. En hugmyndir Dubceks
eiga ríkan þátt í hugum Tékka
og gefa þjóðinni enn vissa von.
En á þeim þremur árum, sem
liðin eru, hefur Dubc-ek stöðugt
verið svex'tur meira af hixium
fyrrverandi félögum sínum. —
Fyrst var hann sendur til Tyrk-
lands sem sendiherra lands síns
þar —. en var þar aðeins stutt-
an tíma. Þá var hann kallaður
hieim og látinn mæta fyrir rétti
hjá æðstu mönnum flokksins. í
fyrra hefði hanin getað stungið
af — hann þurfti ekki annað
en ganga út úr sendiráðsbygg-
ingunni í Ankara. En hanin gerði
það ekki. Dubcek hefur alla tíð
verið einlægur kommiinisti —
og hann fór heim — aðeins til
að vera stimplaður sem andtoylt
ingarsinmi og að hann ætti að-
alsökina á því vandræðaástandi,
sem rífcti í Tékkóslóvakí.u ágiist
daigana 1968. Hann var fundinn
sekur og sviptur flokksskírteini
sínu. Þar með var pólitísk.um
ferli hans lokið — og hainn gekk
út um bakdyrnar.
Blaðamaður nok'kur — komm
únisti — heí'uir skrifað í dagbók
Þjóðhetja Tékka
hersf nú lífið á
í daglegu lífi
sína þessar athyglisve.rðu setn-
ingar um Alexander Dubcek: —
,,Þessum manni ber að fylgjast
m:eð. Hann gæti komizt í mlestu
virðingax-stöðu filokksins, þó
mieiri líkur séu á því, að bainn
hafni bak Við lás og slá, Ein-
feldni hans b;endir til hins síð-
ara.“ Þetta er ek'ki neinn síð-
ari tíma skáldskapur, því orðin
voru skrifuð 1952.
Það eru ekki miklar líkur
á því, að Dubcek lendi nú bak
við lás og slá, og það er almenn
skoðun að' hann komd ekki meir
fyrir rétt — mest vegna þess, að
yfirvöldin óttast að fólkið geri
hann að píslarvotti. Eins og er
virðist hann lítt hættulegur —
en ef ljómi píslavotts léki m'eira
um hann gæti það þýtt vissa
hættu. Sennilega fær hann að
vera í friði það sem eftir er —
nokkuð, sem hann óskaði eftir,
að því hann hefur sagt vinum
sínum.
Alexander Dubcek fæddist ár
ið 1921 og er nú 49 ára að a'ldri.
Faðir hans Steve var snikkari
og fór til Bandaríkjanna fyrir
fyrri hieimsstyrjöldina og þar
fæddist elzti sonurinn, Jú'líus.
En eftir styi-jöldina snéri hann
aftur t.i’l Tékkóslóvakíu og gerð
ist sanntrúaður kömmúnisti. Og
svo fæddist sonurinn Alexand-
er í Slóvakíu. Aftur fór faðir-
iinn í reisu — nú til Sovétríkj-
anna ásamt 300 löndum sínum.
Þeir settust aÖ í Kjrgizstan. —
Alexander gekk í sovézkan
skola. Arið 1938 fluttist fjöl-
skyldan aftux til Tékkóslóva'kíu
— einmitt um það leyti, sem
Vesturveldin afhentu Hitler land
ið. Arið eftir gekk Alexandier í
kommúnistaflokkiinn, sem var
bannaðúx. Og ásamt bróður sín
um vann hann miikið í neöan-
jarðarhreyfingunni. Alexandier
særðist tvívegis — bróðir hans
Júlíus féll.
Elftir hieimsstyrjöldina tókst
Alexand'er smárn saman að
vinna sig í álit í flolkknum. —
Hiann nam lögfræði í frístund-
um sínum og varð dr. juris. Á
árunum 1955 — 1958 stundaði
hanin nám við háskólann í
Moskvu. 1959 komst hann í mið
stjórn fiokksins í Prag og var
1960 gerður að flokksritara. Ár-
ið 1963 varð hann fiokksleiðtogi
í Slóvakiu — og svo skeði það
vorið 1968, að Antonin Novotny
féll og Dubeck varð foringi
flokksins og hóf þær breytingar
'í lýðræðisátt, sem leiddu af sér
imnrás Varsjár-bandalagsrí'kj-
anna í ágúst.
'Þess misskitoings hefur noklc
uð gætt í blöðúm víða um hieimt
að Dubcek starfi í dag sem
garðyrkjumaður, en það er ekki
rétt. Hanni er yfirm'aðuir tækní-
ideildar skógræktarinnar í Brati
slava og býr í tvílyftu húsi. —
Hann greiðír venjulega hxisa-
leigu og hefux 18 þúsuind kr.
laun á mánuði, sem ekki eru
lélegar tekjur í Tékkóslóvakíu
nú. Þá á hann lítinn sumarbú-
stað í Sence.
Alexandier Dubce'k er kvænt-
ur og á þrjú börn. Hann er góð
iur sundmaður og heífur mikiinn
láhuga á íþróttum — einkum þó
knattspyrnu og ísknattleiik. —
Hann klæðist alltaf vel — án
þess þó að vera nokkuð áber-
andi. Hanm hefur aldrei tekið
stórt upp í sig, en er góður
ræðumaður og á létt með að
gera sig skiljanlegan á ein-
földu máli, sem áheyrenóuc
skilja vel.
Einu sinni var Dubcek álit-
inn hinn sterki maður Vloskvu
í Tékkóslóvakiu. En nú standa
málin öðruvisi. Hann tilheyirir
fortíðíiinni og er tákn í hinni
stuttu, en áhrif'aríku sögu
Tékkóis'lóvakíu síðustu ára.
(Gunnar Haroldsen)
Föstudagur 16. júll 1971 1