Alþýðublaðið - 18.08.1972, Qupperneq 5

|alþýðu|
Alþýðublaösútgáfan h.f. Ritstjóri Sighvatur Björgvinsson (áb).
Fréttastjóri Bjarni Sigtryggsson. Aðsetur ritstjórnar Hverfisgötu 8-10.
— Simi 86666.
Blaðaprent h.f.
SAMID VIÐ FÆREYINGA
1 gær lauk hér i Reykjavik
viöræftum íslendinga og Færey-
inga um vandamál hinna siðar-
nefndu vegna útfærslu islenzku
landhelginnar. Viðræðunum
lauk með þvi, að undirritaðir
voru samningar um réttindi
færeyskra fiskiskipa til veiða
með handfærum og linu innan 50
sjómilna landhelginnar, sem
tekur gildi þann 1. september
n.k. i samkomulaginu er einnig
staðfest, að Færeyingar haldi
fyrri rétti sinum samkvæmt
samkomulagi frá 1961 til hald-
færaveiða við tsland innan nú-
vcrandi landhelgislinu.
„Við höfum mætt hér skiln-
ingi á sérstöðu Færeyinga”,
sagði formaöur færeysku sendi-
nefndarinnar, Atli Dam, i við-
tali við blaðamann Al-
„Móðir min passar fyrir mig
börnin. Hún hjálpar mér i sam-
bandi við þetta mislukkaða þjóð-
félag”. betta sagði Auður bor-
bergsdóttir , fyrsti islenzki kven-
dómarinn, i viðtali við Alþýðu-
blaðið s.l. miðvikudag.
bessi orð Auðar lýsa alvarlegu
vandamáli, argasta þjóðfélags-
misrétti, sem steðjar að mörgum
konum hér á landi sem annars
staðar. bær hafa varið tima til
þess að afla sér menntunar. bjóð-
félagið þarf á að halda starfs-
kröftum fólks með slika menntun
að baki og konan vill gjarna svara
þvi kalli. En ef hún á börn, þá er
bað oftast með öllu útilokað að
hún geti nýtzt þjóðfélag
inu á þvi sviði, sem menntun
hennar og sérhæfileikar liggja.
Nema þá að hún eigi móður eins
og Auður borbergsdóttir sem er
reiðubúin að „hjálpa i sambandi
við þetta mislukkaða þjóðfélag”.
bannig skapast sú furðulega
þversögn, að samfélag, sem
þarfnast sárlega starfa fólks með
sérfræðimenntun á ákveðnum
sviðum, hafnar með öllu fram-
boði á slikum starfskröftum svo
fremi sem sá, er sig býður fram,
er kona, sem á heimili og börn.
Vegna ævagamalla fordóma um
„eðlilegt hlutverk kynjanna” sem
meira að segja mjög litill hluti
borgaranna fæst til að mæla bót i
dag og meirihlutinn er sjálfsagt á
móti, þá situr þjóðfélagið konuna
til hliðar um leið og hún hefur alið
manni sinum barn, — skákar
henni út i húsmóðurhornið og af-
þakkar með öllu að nýta alla aðra
hæfileika konunnar en þá, sem
liggja i þvi að búa til mat og passa
krakka. 1 þessu sambandi tekur
samfélagið ekkert tillit til þess,
þótt það skorti sárlega fólk til
starfa með sams konar sérþekk-
ingu og konan kann að hafa aflað
sér. bannig bókstaflega sveltir
samfélagið sjálft sig og eyðir
þeirri fyrirhöfn og þeim fjármun-
um, sem það hefur varið til þess
að afla konunni sérþekkingar, til
einskis. bað er þvi auðskilið að
konur, og þá ekki hvað sizt
menntakonur eins og Auður bor-
bergsdóttir, telji sig lifa i mis-
lukkuðu þjóðfélagi.
Tviþætt barátta
Eitt af þvi, sem þær konur, sem
berjast fyrir auknu jafnrétti i
þjóðfélaginu, láta sig hvað mest
þýðublaösins i gær, eftir að
samningarnir höíðu verið
undirskrifaðir. Sagðist hann
vera mjög ánægður með niður-
stöður viðræðnanna, sem leyst
hafa öll vandamál Færeyinga
vegna útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar við Island nema
varðandi togveiðar. bað kom
hins vegar fram hjá formælend-
um beggja viðræðunefndanna i
gær, að ætlunin væri að taka upp
viðræður um það mál siðar.
íslendingar.eru að sjálfsögðu
mjög ánægðir með það að
samningar hafa tekizt við Fær-
eyinga, sem þeir telja að leysi
vandamál linu- og handfæra-
báta þeirra vegna útfærzlu is-
lenzku fiskveiðilögsögunnar.
Færeyingar cru okkar næstu
nágrannar, þjóðirnar eru skyld-
skipta, er þörfin á barnaheimilis-
býggingum.
bað er samfélagið, sem beinlin-
is skapar misréttið, sem rikir á
milli karls og konu. bað misrétti
er þvi ekki hægt að leiðrétta nema
á vettvangi samfélagsins, — með
ráðstöfunum, sem samfélagið
hefur tök á að veita.
bess vegna beinist barátta
þeirra, sem berjast fyrir jafnrétti
kynjanna, að tvennu i fyrsta lagi
þvi að vekja athygli almennings á
þvi misrétti, sem rikir og til and-
stöðu við það. 1 öðru lagi beinist
baráttan að þvi að benda á
ákveðnar leiðir til úrbóta, —
ákveðnar samfélagslegar lausnir
— og fá þá, sem vaktir hafa verið
til vitundar um misréttið, til liðs
við þær lausnir. Dæmi um hið sið-
ara eru þær athuganir, sem rauð-
sokkur og aðrir hafa látið fara
fram á þörfinni fyrir dagvistun
barna og þær leiðir, sem bent hef-
ur verið á i framhaldi þeirra
athugana til þess að fá þeim þörf-
um fullnægt.
Samfélagið eitt
getur leyst málið
bað fer ekkert á milli mála, að
mjög verulegur skortur er nú á
barnaheimilum og dagvistunar-
stofnunum um land allt. Fjöl-
margar húsmæður eru óánægðar
með þá þjóðfélagslegu aðbúð,
sem þær verða að sæta, og óska
þess heitt að geta komizt út á
vinnumarkaðinn. Og störfin og
stöðurnar biða þeirra. A Islandi
er hörgull á vinnuafli.
En húsmæðurnar eru bundnar
við heimili sin. bær komast ekki
burt. bað er ekki nema litill hluti
þeirra, sem er svo lánsamur að
eiga mæður, sem reiðubúnar eru
til þess að „hjálpa i sambandi við
mislukkað þjóðfélag”.
Ýmsar stofnanir, sem þarfnast
sárlega starfskrafta kvenna eins
og t.d. sjúkrahúsin, hafa reynt að
leysa þessi vistunarvandamál
upp á eigin spýtur með þvi að
koma á fót dagvistunaraðstöðu
fyrir börn starfsfólks. Félög
áhugafólks, eins og t.d. barna-
vinafélagið Sumargjöf i Reykja-
vik, hafa unnið mikið og gott starf
i sambandi við byggingu og rekst-
ur barnaheimila ög leikskóla. En
þetta ágæta framlag einkaaðil-
anna. Aðeins samfélagið sjálft er
nógu öflugt og sterkt til þess að
finna leiðir til að brjóta niður
ar og búa við svipaðar aðstæð-
ur.
Milli þjöðanna hefur auk þess
ávallt verið vinátta og mikill
saingangur og þvi skilja báðar
þjóðirnar fullkomlega hags-
muni livor annarar og sérstöðu i
sambandi við fiskveiðintál. bað
eru þvi gleðitiðindi fyrir báða,
að samkomulag hafi náðst i
vcrulegum atriðum unt framtið
fiskveiða Færcyinga við Is-
iandsstrendur eftir útfærsiu
fiskveiðilögsögunnar.
Hvar endar þetta
Með nokkra inánaða millibili
hefjast blaðaskrif um
ófremdarástandið i dómsmái-
um og fangelsismálum okkar
Islendinga. Menn eru þvi ef til
þann misréttismúr, sem það
hefur sjálft reist og viðhaldið. Að-
eins með öflugri forystu rikis og
sveitarfélaga er hægt að full-
nægja þörfinni, sem fyrir hendi er
á dagvistunarstofnunum, barna-
heimilum og leikskólum.
Afskiptaleysi
Ef til vill kemur mönnum það
nokkuð á óvart, að hér á landi
skuli engin lög vera til um hlut
rikisvaldsins i stofnkostnaði
barnaheimila eða . annara
vistunarstofnana fyrir börn.
Samt er þetta svo. bað eru engin
lagaákvæði til um að hve miklu
leyti rikið eigi að styrkja
byggingar slikra heimila. Af þvi
leiðir, að það eru heldur engar
opinberar reglur til um, hvernig
slikar stofnanir skuli vera búnar,
eða hvernig rekstri þeirra skuli
vera hagað. Sú aðstoð i sambandi
við rekstrarútgjöld, sem rikið
hefur veitt i einstökum tilvikum
hefur verið bæði óveruleg og
mjög á reiki. Erum við þarna
mörgum árum á eftir nálægum
þjóðum.
Auðvitað sjá allir, að við slikt
afskiptaleysi verður ekki lengur
unað, enda er það eitt af baráttu-
málum þeirra, sem berjast fyrir
framförum i vistunarmálum
barna og auknu jafnrétti kynj-
anna til starfa, að rikið taki forsjá
barnaheimilanna i sinar hendur,
— geri áætlanir um byggingu
slikra heimila og setji reglur um
opinbera aðstoð við stofnsetningu
þeirra og starfrækslu.
Stefna Alþýðuflokksins
bað er ekki nema eðlilegt, að
vill hættir að kippa sér upp við
nýjar fréttir af neyðarástandinu
þar. Að minnsta kosti verður
ekki séð, að yfirvöld dómsmála i
landinu hafi nokkuð aðhafst
þrátt fyrir allt umtalið.
Enn ein sagan um öngþveitið i
þessunt málum var sögð i Al-
þýðublaðinu i gær. bar var frá
þvi skýrt, að milli 100 og 200 si-
brotamenn frcmdu nú afbrot sin
i þeirri staðföstu fullvissu, að
kerfið megnaði ekki lengur að
stöðva þá i afbrotaiðjunni. Og
svo virðist vera, sem afbrota-
mennirnir hafi rétt fyrir sér!
bað virðist ekki vera nokkur
lifsins leið að láta þá afplána
dóma sina. bcir bera þvi ekki
lengur virðingu fyrir lögunum
né óttast réttlætið.
Hvernig i ósköpunum fara
löggæzlumenn og dómstólar á
islandi að þvi að starfa við þess-
ar aðstæður? Hlutverk þeirra,
sem eiga að halda uppi lögum
og rétti i landinu er sannarlega
ekki öfundsvert. Mcð aðgerðar-
léysinu eru yfirvöld dómsmál-
anna beinlinis að grafa undan
starfi og áliti þessara aðila.
félagshyggjuflokkur eins og
Alþýðuflokkurinn er, láti sig mál
þetta varða. bannig fluttu fjórir
þingmenn hans, — þeir Eggert G.
borsteinsson, Pétur Pétursson,
Stefán Gunnlaugsson og Sigurður
E. Guðmundsson, þingsálykt-
unartillögu á Alþingi s.l. vetur,
þar sem fram kemur stefna
Alþýðuflokksins i málinu. 1 tillög-
unni segir svo:
Alþingi ályktar að skora á
rikisstjórnina að láta fram fara
athugun á:
1. Hver þörf landsmanna er á
auknum barnaheimilabygging-
um.
2. Hver hlutur rikisins i stofn-
kostnaði slikra heimila á að vera.
Athugun þessi fari fram með
hliðsjón af hinum ýmsu greinum
barnaverndarstarfsemi, fjalli
m.a. um vistarheimili, vöggu-
stofur, dagheimili, leikskóla,
upptökuheimili, tómstundaheim-
ili og um leiðbeiningastarfsemi
fyrir foreldra o.fl.
barna er stefnan mörkuð.
Vandamálið á að leysa eftir fél-
agslegum leiðum. Rikið á að taka
forystuna og láta fyrst fara fram
rækilega könnun á þörfinni fyrir
hinar ýmsu vistunarstofnanir og
gera svo áætlun um byggingu
þeirra og setja reglur um opin-
bera aðstoð i þvi sambandi.
Jákvæð niðurstaða
1 greinargerðinni, sem fylgdi
tillögunni, er þessi stefna skýrar
mörkuð og nánar sagt frá þvi,
sem fyrir flutningsmönnunum
vakir. bar segir m.a.:
„Flutningsmönnum þessarar
þingsályktunartillögu er kunnugt
um, að málefni aldraðra hafa
verið til meðferðar hjá nefnd,
sem skipuð var af heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu i júni
árið 1967 og mun um þessar
mundir vera að skila endanlegu
áliti til ráðuneytisins. Vonandi
kemur það út úr tillögum
nefndarinnar, að lagt verði fram
frumvarp um þessi efni, áður en
langur timi liður.
Með hliðsjón af framansögðu
virðist eðlilegt, að málefni barna
og unglinga fái hliðstæða athugun
og málefni hinna eldri.
Hin almenna regla á Norður-
löndum er sú, að opinberir aðilar,
riki og bæjarstjórnir, gera allt,
sem i þeirra valdi stendur, til að
auðvelda samtökum áhuga-
manna er vilja vinna að uppeldis-
málum jafnt yngri sem eldri
barna, framkvæmdir þeirra með
ákveðnum fjárframlögum til
stofnkostnaðar og rekstrar slikra
heimila, að uppfylltum ákveðnum
skilyrðum, sem sett eru með
lögum og reglugerðum.
Flestum mun kunnugt um,
hvernig þessum málum er háttað
hér á landi.
Lög um þessi efni eru ekki fyrir
hendi, og svo virðist a.m.k. á
sumum stöðum, að byggingar-
framkvæmdir og styrkveitingar
til sjálfsrekstrarins verði i fram-
kvæmd of tilviljunarkenndar.
Til þessa hefur bæði stofn- og
rekstrarkostnaður verið borinn
uppi af áhugamannafélögum,
bæjarfélögum og aðstandendum
barnanna. Flm. tillögunnar þykir
af þessum ástæðum brýn nauðsyn
á þvi, að hið opinbera, þ.e. rikið,
láti fram fara heildarendur-
skoðun á þörf landsmanna i
þessum efnum með hliðsjón af
margendurteknum kröfum al-
mennings um að koma betur til
Framhald á bls. 8.
bað vantar fleiri barnaheimili. Æ fleiri
konur starfa utan heimilisins, eins og
mæður þessara barna gera eflaust.
* *
HVERNIG A AD MÆTA ÞORF-
INNIFYRIR VISTUN DARNA?
Föstudagur 18. ágúst 1972
5