Alþýðublaðið - 02.12.1972, Blaðsíða 5

Alþýðublaðsútgáfan h.f. Ritstjóri Sig-
hvatur Björgvinsson (áb). Fréttastjóri
Bjarni Sigtryggsson. Aðsetur ritstjórn-
ar Hverfisgötu 8-10. — Sími 86666.
Blaðaprenth.f.
HÝTT SJÁLFSTÆDISMÁL
— Það mál, sem Alþýðuflokkurinn hefur hér
fitjað upp á, er stórmál. Að sinu leyti er hér um
að ræða atburð, sem er einna helzt hliðstæður
þvi, er Alþýðuflokkurinn hóf á sinum tima bar-
áttu fyrir innleiðslu almannatrygginga á
íslandi. —
Á þessa lund mælti Björn Björnsson, einn af
fjölmörgum ræðumönnum, sem tóku til máls á
almennum fundi, sem Alþýðuflokksfélag
Reykjavíkur efndi til á dögunum um eignaráð á
landi og landgæðum. Þannig lýsti þessi ræðu-
maður hugmyndum Alþýðuflokksins um þjóðar-
eign á landinu.
Og orð Björns Björnssonar eru sannmæli.
Þetta er stórt mál, — án efa eitt allra afdrifarik-
asta stefnumarkandi stórmál, sem fram hefur
komið um langt skeið. Þetta vita allir þeir sem
fylgst hafa með þeim óeðlilegu kröfugerðum,
sem tiðum hafa verið hafðar i frammi gagnvart
almenningi af aðilum, sem telja sig eiga land
eða landgæði. Og þetta er ljóst öllum þeim, sem
fylgst hafa með þeirri uggvænlegu þróun, sem
orðið hefur i landakaupamálum hin siðari ár þar
sem fjársterkir peningamenn i þéttbýli hafa
reynt að kaupa upp heilar sveitir.
Slik mál eins og hér um ræðir hafa verið mjög
ofarlega á baugi i umræðum manna á meðal i
einu nágrannalandi okkar, — Danmörku. Þar
vöknuðu menn nefnilega allt i einu upp við þann
vonda draum, að svo til allt hugsanlegt orlofs-
land á Jótlandi var komið i hendurnar á er-
lendum peningamönnum. Þegar þetta komst
upp varð eðlilega uppi mikið fjaðrafok hjá
Dönum, sem óttuðust m.a. mjög, að eftir að
aðild landsins að EBE hefði tekið gildi, en hún
gerir það m.a. að verkum að t.d. efnaðir Þjóð-
verjar þurfa ekki lengur að fara neinar króka-
leiðir til þess að komast yfir landareignir i Dan-
mörku, þá myndu erlendir peningamenn bók-
staflega kaupa allt það orlofsland, sem eftir
væri, undan dönsku þjóðinni. Til þess að varna
þvi hafa danska rikið og verkalýðssamtökin sett
mikið fé i sérstakan landakaupasjóð sem kaupir
nú i grið og ergi orlofsland i Danmörku til þess
að geta tryggt dönskum almenningi frjálsan að-
gang að sinu eigin landi.
Til þess eru vitin að varast þau og enda þótt
Danir séu hér lengra komnir og að sama skapi
verr, en við íslendingar, þá er engin ástæða til
þess að ætla, að við myndum aldrei þurfa að
horfast i augu við slikt vandamál. Hrein og
óspillt náttúra, viðátta, kyrrð og mannfæð, —
þetta eru lifsgæði, sem taugastrekktir við-
skiptakóngar og peningamenn i útlöndum eru
fúsir til þess að borga griðarmiklar fjárfúlgur
fyrir.
Og þegar þessir menn uppgötva land eins og
ísland, — sennilega eina siðmenntaða landið i
heiminum, þar sem þessi lifsgæði eru enn fyrir
hendi, hversu lengi fær þá islenzka þjóðin að
eiga sitt land? Allar reglur um, að erlendir
menn megi ekki kaupa landareignir, er næsta
auðvelt að brjóta eins og dæmin frá Danmörku
sýna. Á sama hátt og hægt er að kaupa svo til
hvaða mann sem er upp af jörð sinni, séu nægir
peningar i boði, er einnig hægt að kaupa inn-
lenda menn til þess að láta skrá sig fyrir jarða-
kaupum, svo allt sé nú löglegt á pappirnum og
mikið má vera ef áþekkir hlutir eru ekki nú
þegar farnir að tiðkast á Islandi.
Þetta er ein ástæða þess, að frá þvi verður að
ganga i eitt skipti fyrir öll, að islenzka þjóðin
eigi sjálf sitt land. Ella kann svo að fara, að það
verði keypt undan henni og börn okkar og
barnabörn verði gestir i þvi landi, sem forfeður-
nir höfðu byggt og átt i þúsund ár.
alþyduj
i k i i
AF ÞINGMÁLUM ALÞÝÐUFLOKKSINS
NÝJAR LEIDIR í
VARNARMÁLUNUM
Á fundi saineinaðs Alþingis i
fyrradag mælti Benedikt Gröndal
fyrir tillögu þingflokks Alþýðu-
flokksins i varnarmálum. Frá
efni hennar hefur verið sagt hér i
blaðinu. en i meginatriðum er hún
á þá lund, að rikisstjórninni verði
falið að láta rannsaka: 1. hvort
tsland geti verið óvopnuð eftir-
litsstiið i sambandi við það ör-
vggisbandalag, scm landið er
aðili að og 2, hvort islendingar
geti, með fjárhagslegri þátttöku
bandalagsins komið upp sveit
fullkominna, cn óvopnaðra
eftirlitsflugvéla svo og nauðsyn-
legum björgunarflugvélum og
tekið við þessum þýðingarmesta
hluta af Verkefni varnarliðsins.
Var jákvætt i tillöguna tekið af
þingmönnum úr öllum þingflokk-
um, sem tóku til máls um hana að
lokinni framsögu Benedikts.
1 ræðu Benedikts með tillögunni
komu m.a. fram þau rök, sem Al-
þýðuflokkurinn byggir hugmynd-
ir sinar um nýjar leiðir i varnar-
málum á. Benedikt sagði m.a.
Þegar forustumenn tslendinga i
frelsisbaráttunni gerðu sér ljóst,
að takmark þjóðarinnar hlyti að
verða fullur aðskilnaður og stofn-
un lýðveldis, komu þeir íljótlega
auga á þa érfiðleika, sem ör-
yggismál mundu valda íslenzku
lýðveldi. Opinberar umræður
urðu um þetta mál þegar fyrir
aldamót, en hámarki náðu þær i
kosningum um uppkastið. Var þá
þegar deilt, um hvort sjálfstætt
tsland gæti verið varnarlaust,
hvort stofna þyrfti islenzkt
varnalið eða leita samninga við
önnur riki um að ábyrgjast öryggi
þjóðarinnar. Fyrsta ákvörðun i
þessum efnum var tekin með
sambandslögunum 1918, þegar
lýst var yfir ævarandi hlutleysi
islands. Enn var þá deilt um mál-
ið og bentu ýmsir á, að hlutleysi
mundi ekki duga þjóðinni til ör-
yggis. En fátt var um aðra kosti,
eins og málum var háttað i lok
fyrri heimsstyrjaldar.
Hlutleysið brást þegar i upphafi
siðari heimsstyrjaldarinnar og
viðurkenndu tslendingar þá stað-
reynd með samningum við
Bandarikin 1941. Eftir ófriðinn
var það von margra, að Samein-
uðu þjóðirnar mundu tryggja
frelsi og öryggi smáþjóða eins og
tslendinga, en þvi miður reyndust
það fljótlega vera tálvonir. Þegar
þessi staðreynd varð ljós og kalda
striðið hófst, komst meiri hluti
Alþingis að þeirri niðurstöðu, að
tslendingar yrðu að tryggja ör-
yggi sitt með þátttöku i banda-
lagi, sem nágrannaþjóðir þá
mynduðu, Atlantshafsban'dálag
inu. Siðan hefur þjóðin verið klot-
in i afstöðu til flestra utanrikis-
mála, ekki sizt til aðildar að
Atlantshafsbandaiaginu og dval-
ar varnarliðsins.
Þegar tslendingar gerðust aðil-
ar að bandalaginu, var þeim heit-
iö þvi, að ekki þyrfti að dveljast
erlent varnarliö i landinu á
friðartimum. Að visu hafa allar
aðstæður breytzt svo mjög, að ó-
raunhæft er fyrir tslendinga að
krefjast efnda á þessu gamla fyr-
irheiti. En hitt er þó rétt að minna
á, að i meginatriöum mun það
skoðun langflestra landsmanna
eins og áður, að þeir vilja vera
lausir viö erlent varnarlið, ef þess
er nokkur kostur. Um þetta vitna
m.a. yfirlýsingar allra flokka, en
margir hafa i tvo áratugi fallizt á
dvöl varnarliðsins sem illa nauð-
syn. Alþfl. hefur samþykkt dvöl
varnarliðsins, af þvi að hann
hefur talið varnarleysi tslands ó-
raunhæft og stundum hættulegt.
Hins vegar hafa jafnaðarmenn
borið þá von i brjósti eins og allur
þorri landsmanna, að heimsfrið-
ur yrðu svo tryggður, að varnar-
liðs yrði hér ekki þörf.
Tillögu þá, sem hér er til um-
ræðu verður að skoöa i þessu
ljósi. Alþýðuflokkurinn hefur ekki
breytt grundvallarstefnu sinni i
Benedikt Gröndal.
varnarmálum, en hann hefur
hugleitt leiðir til breytingar á
skipan þeirra, leiðir, sem lslend-
ingar gætu e.t.v. til frambúðar
unað betur við en núverandi á-
stand. Arangur þeirra athugana
helur orðið sá, að siðasta þing Al-
þýðuflokksins ályktaði, að rétt
væri að kanna þær nýju leiðir,
sem um getur i tillögunni. Það er
af mörgum ástæðum timabært
fyrir tslendinga að athuga þessi
mál frá grunni einmittt nú. Sam-
búð stórvelda hefur ekki verið
betri frá striðslokum en nú i
seinni tið og likur á ófriði i
Evrópu eða á heimsófriði eru að
flestra hyggju minni heldur en
nokkru sinni siðan annarri heims-
styrjöldinni lauk. Einmitt i s.l.
viku kom saman i Helsinki undir-
búningsfundur fyrir öryggisráð-
stelnu Evrópu og Noröur-
Amerikurikja, og er það eitt
sterkur vottur um batnandi á-
stand. Að visu er enn háð vigbún-
aðarkapphlaup á heimshöfunum,
ekki sizt á Norður-Atlantshafi, en
við verðum i þessu máli að gera
hvorttveggja, að lita á aðstæður
næst okkur, en rifa þær ekki úr
samhengi við batnandi heimsá-
stand, sem að sjálfsögðu ræður
úrslitum um ályktanir i þessum
efnum.
Þessu næst vék Benedikt að
þingsályktunartillögu þingflokks
Alþýðuflokksins og lýsti tillög-
unni. Siðan sagði hann:
Til þess að skýra þær hug-
myndir, sem liggja að baki þess-
ari till., er rétt að rekja mjög
stuttlega þróun landvarna á ts-
landi siðasta 21 og hálft árið eða
siðan varnarliöið kom hingað.
Liðið, sem steig á land á tslandi
vorið 1951, var skipað rúmlega 5
þús. mönnum úr landher og flug-
her Bandarikjanna. Reistar voru
4 ratsjárstöðvar á landshornum
og komið fyrir sveit orrustuflug-
véla á Keflavikurflugvelli. Deild-
ir landhersins voru vopnaðar til
þess að verja landið gegn hugsan-
legri innrás og höguðu sér samkv.
þvi i tiðum skotæfingum. Augljóst
er, að þessi varnarskipun var
ekki aðeins fyrir tsland, heldur
hluti af keðju stöðva i hinni svo-
nefndu djulinu frá Alaska yfir
norðanvert Kanda, Grænland, ts-
land, Færeyjar og til Bretlands.
Þetta varnarkerfi byggist á þeirri
skoðun, að nýr ófriður kynni að
brjótast út á þann hátt, að flug-
vélar og flygskeyti með kjarn-
orkuvopn kæmu svifandi yfir
norður hvel i áttina til Bandarikj-
anna. Þessar hugmyndir voru
rikjandi á árum kalda striðsins og
viðbúnaði hagað eftir þeim með
þeirri tækni, sem þá var lull-
komnust. Um 1980 tóku viðhorf að
breytast. Kafbátar búnir kjarn-
örkuflugskeytum komu til sög-
unnar. Það varð ljóst, að þrátefli
k jarnorkuvopna gæti haldizt
lengi, en búast mætti við, að
ýmislegt annað valdatafl héldi
samt sem áður áfram.
Sumarið 1961 var gerð mikil
breyting á varnarliðinu. Ijand-
herinn var kallaður á brott, en i
hans stað voru eftirlitsflugsveitir
bandariska flotans fluttar frá Ný-
fundnalandi til islands. Flotafor-
ingjar tóku við stjórn varnarliðs-
ins af flugforingjum. Fækkað var
i liðinu úr 5 þús. i rúmlega 3 þús.
og rats járstöðvar urðu aðeins
tvær. Vopnaburður i Keflavik
minnkaði til muna, en meginstarf
varnarliðsins varð og er enn þann
dag i dag eftirlitsflug um sundin
milli Grænlands, tslands og Fær-
eyja og annars staðar i nágrenni
við landið.
i margar aldir hafa Engilsax-
ar, fyrst Bretar en siðan Banda-
rikjamenn, haft alger yfirráð á
Atlantshafi og raunar öllum öðr-
um heimshöfum. Þetta hefur haft
viðtæk áhrif á mannkynssöguna
og örlög margra þjóða, þ.á.m.
okkar lslendinga. Á siðustu árum
hala Sovétrikin ráðizt i stórfellda
uppbyggingu rauða flotans.
Sovézku herskipin eru af nær öll-
um gerðum og hin fullkomnustu.
Þau sigla i vaxandi fjölda um
heimsins höf og sýna fána sinn i
höfnum allra meginlanda. Rauði
flotinn skiptist i fjóra hluta og
hefur hinn stærsti og öflugasti
þeirra, norðurflotinn svokallaði,
heimkynni i höfnum á Kolaskaga.
Þessi floti hefur stækkað og um-
svif hans aukizt á hverju ári nú
undanfarið. Norskir sérfræðingar
við utanrikismálastofnunina i
Osló hafa komizt að þeirri niður-
stöðu, að Sovétrikin telji nú tvi-
mælalaust, að framvarnarlina
þeirra á Norður-Atlantshafi sé á
milli tslands og Færeyja. Margir
fleiri aðilar hafa látið i ljós sömu
skoðanir um hernarðarstöðu og
þýðingu tslands i dag, en rök-
studd andmæli hafa verið litil
Framhald á bls. 4
FLOKKSSIARFIÐ
Afmælis og jólafundur
Kvenfélag Alþýðuflokksins i Reykjavik held-
ur afmælis- og jólafund n.k. fimmtudagskvöld
kl. 8,30 i Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Vönduð afmælis- og jóladagskrá.
Félagskonur eru hvattar til þess að mæta vel
og stundvislega.
STJÓRNIN
Laugardagur 2. desember 1972
©