Alþýðublaðið - 04.01.1973, Blaðsíða 5

Alþýðublaðsútgáfan h.f. Ritstjóri Sig-
hvatur Björgvinsson (áb). Fréttastjóri
Bjarni Sigtryggsson. Aðsetur ritstjóm-
ar Hverfisgötu 8-10. — Simi 86666.
Blaðaprent h.f.
fSLAND —AUDUGT LAND
Þeir, sem nú eru komnir af skólaaldri, minn-
ast þess, að eitt af þvi, sem þeir lásu i
kennslubókum um Island i barna- og gagn-
fræðaskólum sinnar tiðar var, að landið væri
gersnautt öllum náttúruauðlindum. Það var eitt
dæmið, sem nefnt var um fátækt landsins frá
náttúrunnar hendi og örðugleika þess fólks, sem
landið byggði. Kannski stendur þessi saga enn-
þá i landafræðikennslubókum skyldunámsstigs-
ins. Slikar frásagnir eru nefnilega ótrúlega lif-
seigar þótt reynslan hafi fyrir löngu sannað, að
þær eigi ekki við rök að styðjast.
Enda þótt á íslandi séu hvorki skógar, kol né
málmar svo heitið geti þá fer þvi viðs f jarri, að
landið sé gersneytt náttúruauðlindum. Á hverju
höfum við íslendingar efnast svo á fáum árum,
að við erum komnir i hóp þeirra þjóða, sem búa
við langbezt lifskjör i heimi hér? Á fiskveiðum
og fiskvinnslu. Og er undirstaðan, hin auðugu
fiskimið við strendur landsins, ekki náttúruauð-
lind? Jú, aldeilis. Hvað eru þau annað?
Þegar við horfum til framtiðarinnar og gerum
áætlanir um, hvernig við getum haldið hinni öru
framfarasókn áfram. Hvert beinast þá augu
okkar? Að atvinnugreinum sem byggja fyrst og
fremst starfsemi sina á að nýta orku, sem
bundin er i fallvötnum og jarðhita. Þessir miklu
fossar og gifurlega orka úr iðrum jarðar, sem
leitar útrásar á Islandi. Eru þetta ekki náttúru-
auðlindir, sem jafnast á við margar kolanámur
og viðáttumikil skóglendi? Jú, svo sannarlega.
ísland er þvi ekki land, sem er snautt af
náttúruauðlindum. Langt i frá. Jafnvel i við-
áttumiklum jöklum landsins liggur bundin mikil
orka, sem án efa verður hægt að nýta i framtið-
inni. Sennilega er ísland þegar allt kemur til
alls land, sem hefur upp á meiri og stærri
náttúruauðlindir að bjóða, en flest lönd önnur.
Munurinn er aðeins sá, að náttúruauðlindir Is-
lands eru náttúruleg auðæfi nútímans, —
þ.e.a.s. það er ekki fyrr en fyrst nú sem hægt er
að fara að nýta þær. Það er ekki fyrr en núna,
sem maðurinn hefur getað smiðað sér þann
lykil, sem lýkur þessum gullkistum upp. En
þeim mun lengur, sem þær hafa verið læstar og
lokaðar, þeim mun meiri auðæfi hafa þær lika
upp á að bjóða þegar þeim er lokið upp, þvi
nýting hinna islenzku orkulinda hefur ekki i för
með sér þá miklu ókosti, svo sem mengun lofts,
láðs og lagar, sem fylgdi nýtingu þeirra orku-
linda, sem voru það eina af þvi tagi, sem menn
kunnu á fyrr á árum.
Að sjálfsögðu er fólk, sem numið hefur allt frá
barnæsku að Island væri snautt náttúrugæða,
oft lengi að gera sér grein fyrir, að málinu er nú
þveröfugt farið. Til eru einnig þeir, sem telja
það nánast vanhelgun og óþjóðlegt athæfi að
nýta þessar auðlindir. Orka fallvatna og jarð-
varma hafi fengið að eiga sig engum til gagns
um árþúsundir og svo eigi áfram að vera. Þetta
er vitaskuld forhertasta ihaldsmennska þvi sá,
sem telur að þjóð eigi að láta ónotuð þau gæði,
sem land hennar býður upp á, hann hlýtur að
vera haldinn rikri eftirsjá eftir þeim kjörum
sömu þjóðar fyrr á timum, þegar engir góðir
kostir landsins fengu notast þjóðinni en allir
harðir kostir þess stóðu henni fyrir þrifum.
Nú fyrst getum við notað þau miklu gæði, sem
landið okkar býður upp á. Hvers vegna ættum
við þá að láta það hjá liða?
„HIN SJÁLFSTÆDA UTANRÍXISSTEFNA”
ÞÁTTIIR ISLANDS Á
ALLSHERJARÞINGINU
FYRRI HLUTI
Undanfarið hafa birzt i dag-
blöðum Reykjavíkur mikil skrif
um gang mála á 27. þingi Samein-
uðu þjóðanna í New York, sem «
aðallega eiga rætur að rekja til
fulltrúa, sem tilnefndir voru af
stjórnmálaflokkunum til setu i
sendinefnd tslands á þinginu.
Hafa þau ýmist verið byggð á við-
tölum við suma af fulltrúum i
sima frá New York á meðan
þingið stóð yfir, eða eftir að þeir
komu til landsins aftur, svo og i
greinum, sem þeir hafa samið og
fengið birtar undir eigin nafni.
Ýmsum kann að finnast, að um
slika fréttamennsku sem stunduð
er af sendimönnum Islands hjá
Sameinuðu þjóðunum, sé i sjálfu
sér ekkert nema gott eitt að
segja. t þessháttar framtaki komi
fram virðingarverður áhugi fyrir
málefnum Sameinuðu þjóðanna
og hagsmunum tslands, jafn-
framt þvi sem viðkomandi ein-
staklingar fái kærkomið tækifæri
til að láta ljós sitt skina á siðum
dagblaðanna.
Sá, sem þessar linur ritar, var
fulltrúi Alþýðuflokksins i sendi-
nefndinni um skeið, eða frá 22.
okt. til 8. des. s.l. og átti að ýmsu
leyti ánægjulegt og gott samstarf
við hið ágæta fólk, sem þar átti
sæti samtimis, þótt ágreiningur
hafi orðið i einstökum málum. En
ég hefi ekki tekið þátt i þeirri
skipulögðu áróðursherferð i dag-
blöðunum, sem virðist liggja til
grundvallar umræddum skrifum
og nánar verður gerð grein fyrir
hér á eftir. Hvorutveggja er, að
það er hlutverk Utanrikisráðu-
neytisins i Reykjavlk að dreifa
þeim upplýsingum, sem rétt og
eðlilegt er talið, að þess mati, að
komi fyrir almenningssjónir — og
til þess treysti ég ráöuneytinu
fullkomlega — og svo hitt, að
vafasamter, að minu áliti, að það
fari saman, að fulltrúar i sendi-
nefndinni hjá Sameinuðu þjóð-
unum gegni jafnframt frétta-
ritara- og blaðamannsstarfi þar,
svo sem átt hefur sér stað, hvað
suma fulltrúa hinnar islenzku
sendinefndar áhrærir. En
kannski er þetta nú ekki tiltöku-
mál, þótt ég hafi þessa skoðun, og
raunar ekki nýtt á nálinni hjá
tslendingum, sem sæti hafa átt á
þingum Sameinuðu þjóðanna.
Slikt verður auðvitað að fara eftir
smekk hvers og eins, og sjálfsagt
tilgangslaust að fárast yfir þess
háttar, jafnvel fyrir sjálfan utan-
rikisráðherra, sem á að vera yfir-
maður sendinefndarinnar, svo
ráðrik og valdamikil, sem hún
var á siðasta þingi samt^kanna
um mótun utanrikisstefnu tslands
á vettvangi Sameinuðu þjóðanna!
Orsök þess, að ég tel mig knú-
inn til að stinga niður penna út af
málefnum Islands og Sameinuðu
þjóðanna á þingi þeirra undan-
farna mánuði, og láta frá mér
fara það, sem hér birtist, eru
ákaflega einhliöa og áróðursleg
blaðaskrif, sem ég geri hér aö
umtalsefni, og þá fyrst og fremst
um landhelgismál okkar Islend-
inga i sambandi við samþykkt á
tillögu á þinginu um rétt strand-
rikja til auðæfa hafsins, svo og
um, „hina sjálfstæðu utanrikis-
stefnu íslands”, sem svo hefur
verið nefnd af ýmsum, og um-
mæli i Morgunblaðinu um ágrein-
ing minn i nefndinni um stefnu-
mótun i vissum málum.
Mótun utanrikisstefnu
og landhelgismálið
Það er þekkt og viðurkennd
staðreynd, að þeir, sem rnálum
ráða i frjálsum, fullvalda og
sjálfstæðum rikjum, leitast við á
hverjum tima að byggja á þeirri
grundvallarreglu við mótun utan-
rikisstefnu, að hún geti tryggt á
sem hagkvæmastan hátt hags-
muni viðkomandi rikis i bráð og
lengd. Þeir hagsmunir, sem tekin
eru mið af, geta verið margs
Stefán Gunnlaugsson
konar, svo sem öryggishags-
munir, efnahagsmál, verzlunar-
og viðskiptahagsmunir o.s.frv.
Um það geta verið skiptar skoð-
anir hverju sinni hvernig þessum
markmiðum, sem stefnt er að,
verði bezt náð. En af þessu leiðir,
að afstaða rikis til málefna ann-
arra rikja mótast aðallega af þvi,
hvernig þeir, sem móta utanrikis-
stefnuna telja, að bezt samrýmist
þvi, er hentar velferð þess og
hagsmunum.
Barátta tslendinga á erlendum
vettvangi fyrir viðurkenningu a
rélti strandrikja til yfirráða yfir
eigin landgrunni og stórri fisk-
veiðilandhelgi, hefur þvi i raun og
veru verið fólginn i að reyna að
opna augu sem flestra rikja, sem
land eiga að sjó og viðáttumikið
landgrunn, fyrir þvi, að þeir eigi
samleið með tslandi i öflun viður-
kenningar á þvi sjónarmiði. Að
þessu verkefni hefur verið unnið
af tslands hálfu i mörg ár, svo
sem nánar veröur aö vikið hér á
eftir, meðþeimárangri m.a. sem
fram kom i Allsherjarþinginu i
des. s.l., þegar tillagan um yfir-
ráðarétt strandrikja yfir nátturu-
auðlindum i hafinu náði fram að
ganga.
1 stórum dráttum má segja, að
þau riki, sem andstæð voru þvi
atriði i tillögunni, sem mestu máli
skipti fyrir okkur að fá fram, voru
þau sem ekki eiga land að sjó eða
þröngt landgrunn; og svo stór-
veldin, sem vilja sem mest rými
til hvers konar athafna á og i
hafsbotninum og sjónum þar fyrir
ofan. Hér kom i rauninni til mat
þeirra, er utanrikisstefnu við-
komandi rikja ráða, á þvi, hvern-
ig það meginatriði, sem þarna
var verið að taka afstöðu til snerti
hagsmuni hlutaðeigandi rikis.
Þetta er, með öðrum orðum þess
eðlis, að vináttu- og frændsemis-
tengsl höfðu hér ekkert að segja.
Um þetta mál hefur veriö ritað
á þann veg i islenzk blöð, á
undanförnum vikum, að ókunn-
ugir kynnu að halda, að litið sem
ekkert hafi verið unnið af Islands
hálfu á erlendum vettvangi til að
afla fylgis við hugmyndina um
rétt strandrikja til auðæfa hafsins
fyrr en á siðasta Allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna. Þessi skrif
hafa gefið ákaflega villandi mynd
af þróun þessara mála og hvernig
að þeim hefur verið staðið af
hálfu tslendinga i sambandi við
útfærslu fiskveiðimarkanna.
Af ofangreindum ástæðum mun
ég leitast við að setja þá viðleitni,
sem af tslands hálfu var höfð i
frammi á siðasta þingi Sam-
eiiiuðu þjóðanna til framdráttar
málstað okkar i landhelgismál-
inu, inn i þá heildarmynd sam-
ræmdra aðgerða, sem unnið
hefur verið að á skipulegan hátt
af starfsmönnum utanrikisþjón-
ustunnar og öðrum á liðnum
árum undir forystu viðkomandi
rikisstjórna.
Sameinuðu þjóðirnar og
verndun auöæfa hafsins
Fyrsta skrefið i skipulagðri
baráttu tslendinga fyrir verndun
fiskimiðanna og útfærslu fisk-
veiðimarkanna við tsland, sem
staðið hefur yfir til þessa, var
setning landsgrunnslaganna á
árinu 1948. Með þeim er sjávarút-
vegsráðherra heimilað að setja
reglur um verndun fiskimiðanna
umhverfis landið innan endi-
marka landgrunnsins. Þar er um
ramma löggjöf að ræða sem
miðað er við, að framkvæmd
verði stig af stigi eftir þvi sem
fært þykir samkvæmt þróun i
þjóðarétti.
Næsta aðgerð var uppsögn
samningsins milli Danmerkur og
Bretlands frá 1901 þar sem
ákveðin voru þriggja milna fisk-
veiðitakmörk við ísland. Samn-
ingnum var sagt upp 1949 og féll
hann úr gildi 1951.
Á Allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna 1949 var alþjóðalaga-
nefndinni samkvæmt tillögu ts-
lands falið að taka til meðferðar
réttarreglur á hafinu i heild.
Fyrsta útfærsla fiskveiðimark-
anna fór fram árin 1950 og 1952.
Var þá flóum og fjörðum lokað
fyrir veiðum útlendinga og fisk-
veiðimörkin sett 4 milur frá
beinum grunnlinum. Þessar að-
gerðir stóðu i nánu sambandi við
málaferli i Haag milli Breta og
Norðmanna þar sem beina
grunnlinukerfið var viðurkennt.
Á allsherjarþingi 1953 var gerð
tilraun til að taka til sérstakr-
ar meðferðar tvö atriði, þ.e. ann-
ars vegar reglur varðandi land-
grunnsbotn og hins vegar fisk-
veiðar á úthafinu. Niðurstaöan á
þvi allsherjarþingi var sú að
ákveðið var að kveðja saman sér-
staka ráðstefnu sérfræðinga til
að fjalla um verndun auöæfa
hafsins. Sú ráðstefna var haldin i
Róm árið 1955 og niðurstöður
hennar voru siðan notaðar i
heildarskýrslu Alþjóðalaga-
nefndarinnar. Hins vegar var
ákveðið á allsherjarþinginu 1953
að fresta allri ákvörðun varðandi
hafsbotnsmálin, þar til öll haf-
réttarmálefni höfðu verið at-
huguð i heild, eins og ákveðið
hafði verið árið 1949. Var ályktun
um þetta efni gerð fyrir forgöngu
sendinefndar tslands.
Alþjóðalaganefndin skilaði
heildarskýrslu sinni árið 1956.
Var þar lagt til að sérstök
Alþjóðaráðstefna yrði kvödd
saman til þess að fjalla um
Framhald á 3. siðu.
EFTIR STEFSN CUNNLAUGSSON ALÞINGISMANN
o
Fimmtudagur 4. janúar 1973