Alþýðublaðið - 10.02.1974, Blaðsíða 8

Alþýðubandalagið er nú að
hrekjast á undanhald i varnar-
málunum. Hinn daufingjalegi
Ölafur Jóhannesson virðist enn
ætla að reynast meiri refur, en
sjálfur höfuðskolli islenskra
stjórnmála, Lúðvik Jósepsson.
Leggjarbragðið, sem ölafur
felldi Lúðvik með i landhelgis-
málinu, ætlar sennilega að
reynast Ólafi notadrjúgt —
a.m.k. virðist Lúðvík ekki enn
hafa fundið neina haldgóða vörn
gegn þvi og sumir segja jafnvel,
að honum sé ekki svo ósárt um
að falla á þvi bragði i varnar-
málunum. Lúðvik Jósepsson
hefur nefnilega aldrei talið
varnarmálið vera svo afskap-
lega mikilvægt eins og marka
má af þvi, að hann hefur þagað
þunnu hljóði um málið um langa
hrið á meðan starfsbróðir hans,
Magnús Kjartansson, hefur far-
ið hamförum. Stærsta mál Lúð
viks Jósepssonar er nefnilega
hvorki landhelgismálið né varn-
armálið — heldur sjávarútvegs-
ráðherramálið: M.ö.o. að sitia.
Siðasti áfanginn i varnarmál-
inu hófst með tillögum Einars
Agústssonar er hann greindi frá
i sjónvarpi ekki alls fyrir löngu
og lagðar hafa verið fyrir rikis-
stjórnina sem umræðugrund-
völlur. Það merkilegasta við
þessar tillögur er ekki, hvað þær
segja — heldur, hvað þær segja
ekki. Þær eru nefnilega eins og
sagt hefur oft verið um stefnu
Framsóknarflokksins opnar i
báða enda og þær spurningar,
sem tillögurnar láta ósvarað,
eru miklu merkilegri og meiri
háttar, en þær upplýsingar, sem
tillögurnar gefa.
Allt er t.d. á huldu um þrjú
meginatriði i tillögunum og þær
fela alls ekki i sér neina skýra
og afmarkaða linu hvað þau atr-
iði varðar. Þvi er það, að afstað-
an til tillagnanna hlýtur að mót-
ast fyrst og fremst af þvi,
hvernig menn vilja túlka hin
ýmsu atriði þeirra — og er það
svo sem ekkert nýtt hjá þessari
rlkisstjórn, sem enn hefur ekki
getað gert það upp við sig eins
og menn vita hvað hún ná-
kvæmlega meinti með klausun-
um um varnarmálin i málefna-
samningnum, en um túlkun
þeirrar klausu hefur raunveru-
lega öll deilan snúist i stjórnar-
herbúðunum allt frá upphafi.
Þessi þrjú meginatriði, sem
tillögur Einars aðeins ympra á,
en láta ósvarað, eru:
1 fyrsta lagi er þar rætt um, að
eftirleiðis fáist aðstaða fyrir
svonefndar „hreyfanlegar flug-
sveitir” á Keflavikurflugvelli.
Hvað merkir þetta nákvæm-
lega? Einar Ágústsson og ráð-
herrar SFV og Framsóknar-
flokksins munu vilja túlka þetta
atriði svo, að það merki, að i
framtiðinni megi flugsveitir frá
NATO — þá sennilegast Banda-
rikjunum — hafa þannig dvöl á
Vellinum, að ávallt sé þar
ákveðinn hópur her- og eftirlits-
flugvéla til staðar, en hver flug-
sveit um sig aðeins um tak-
markaðan tima og viki jafnan
fyrir annarri — m.ö.o. að um
nokkurs konar skiptiflugsveitir
verði að ræða. Þetta er ekki
mikil breyting frá þvi fyrir-
komulagi, sem nú rikir á vellin-
um, þvi flestar þær flugsveitir,
sem Bandarikjamenn hafa þar
nú, eru hreyfanlegar i þessari
túlkun þess orðs — þ.e.a.s. þær
eru aðeins i Keflavik um tiltek-
inn tima, en vikja þá fyrir öðr-
um. Alþýðubandalagið vill svo
hafa aðra túlkun á þessu ákvæði
og mun verða vikið að þvi siðar.
Annað mikilvægt atriði, sem
ekki er skýrt mótað i tillögum
Einars Ágústssonar er, hvort á-
framhald eigi að vera á rekstri
kafbátaeftirlitsflugs frá Kefla-
vik. Hér er um að ræða einn
þýðingarmesta þáttinn i starf-
semi varnarstöðvarinnar og
auðvitað verður rikisstjórn og
Alþingi að gera upp hug sinn
um, hvort þetta eftirlit eigi að
vera eða fara.
Um túlkun sina á þessu atriði
hefur Einar Ágústsson orðið tvi-
saga. Við suma flokksmenn sina
hefur hann satt, að tillögur sinar
beri að túlka á þá lund, að þetta
eftirlit eigi að hverfa með öllu
frá Keflavikurflugvelli. En við
aðra hefur hann jafn blákalt
fullyrt að svo sé ekki. Afstaða
ráðherra SFV og Alþýðubanda-
lagsins til þessa atriðis er mun
skýrari, en afstaða sjálfs til-
löguhöfundarins og munum við
einnig vikja að þvi siðar.
Þriðja mikilvæga atriðið, sem
ekki er að finna svar við i tillög-
um Einars og byggir þvi á túlk-
un tillöguákvæða er, hvort gert
sé ráð fyrir þvi, að nái tillögurn-
ar fram að ganga eigi einhverj-
ar lágmarksvarnir — þ.e.a.s.
beinum orðum: hermenn með
byssur — að vera áfram i varn-
arstöðinni. Þeirri spurningu
hefur Einar ekki svarað ljós-
lega, en af orðum hans má ætla,
að hann geri ráð fyrir þvi, að i
hópi þeirra „starfsmanna i
tengslum við NATO”, sem gæta
eigi hernaðarmannvirkjanna á
Keflavikurflugvelli — til þess að
uppfylla kvaðir NATO-aðildar
tslands eins og Þjóðviljinn er
farinn að segja nú upp á síðkast-
ið — eigi að vera slikir menn.
Með öðruRL orðum að áfram
verði einhverjar lágmarksvarn-
ir á Islandi, sem vopnaðir her-
menn erlends rikis eða rikja
annist.
Þessar eru þær þrjár megin-
spurningar, sem engin ljós af-
staða er tekin til i sjálfum tillög-
um utanrikisráðherra en deilan
stendur nú um á milli Fram-
sóknarmanna og SFV-manna
annars vegar og kommúnista
hins vegar.
Eins og áður segir, þá hefur
utanrikisráðherra lagt um-
ræddar tillögur sinar fyrir rikis-
stjórnina og þar með stjórnar-
flokkana. Á rikisstjórnarfundi,
sem haldinn var á föstudaginn i
s.l. viku, lögðu bæði ráðherrar
SFV og ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins fram breytingar-
tillögur við þessar tillögur utan-
rikisráðherra.
Breytingartillögur ráðherra
SFV voru smávægilegar og
skipta ekki máli i þessu sam-
bandi, nema hvað þar er kveðið
nokkuð fastar að orði um ýmis
efnisatriði tillagnanna, sem
sami skilningur rikir á hjá SFV
og Framsókn.
Breytingartillögur ráðherra
Alþýðubandalagsins voru hins
vegar mjög ýtarlegar og i
meginatriðum alveg gagnstæð-
ar þeirri túlkun, sem þeir Ólafur
og Einar vilja fá að hafa.
I fyrsta lagi er þar ákveðið
framsett sú túlkun — gagnstæð
túlkun Einars — að með „hreyf-
anlegum flugsveitum” i tillög-
um hans sé ekki átt við „skipti-
flugsveitir” heldur aðeins það,
að flugsveitir NATO-landa fái
rétt til þess að lenda stöku sinn-
um á Keflavikurflugvelli og
hafa þaV skamma viðstöðu. A
Vellinum verði sem sé að jafn-
aði ekki erlendar herflugvélar.
I öðru lagi eru i breytingatil-
lögum kommaráðherranna tek-
in af öll tvimæli um það, að ekk-
ert kafbátaeftirlit verði i fram-
tiðinni rekið frá Keflavikurflug-
velli heldur verði það algerlega
flutt frá íslandi.
1 þriðja lagi gera breytingatil-
lögur kommanna ráð fyrir þvi,
að engar lágmarks-landvarnir
verði á íslandi eftir árslok 1975
— þ.e.a.s. allir raunverulegir
hermenn verði þá á bak og burt.
Eins og af þessum breytinga-
tillögum má sjá, þá ganga þær
þvert á þá túlkun á þessum
mikilvægu atriðum, sem Einar
vill fá að hafa og djúp gjá er
milli þess, sem Framsóknarfor-
ystan vill og hins, sem Alþýðu-
bandalagsforystan vill. Skýrist
þessi klofningur i rikisstjórninni
enn betur ef tæpitungulausar
yfirlýsingar Hannibals Valdi-
marssonar, formanns SFV, eru
teknar til samanburðar, þvi
hann hefur lýst þvi yfir sem
sinni stefnu, að i fyrsta lagi beri
að túlka orðin „hreyfanlegar
flugsveitir” á þann hátt, að um
„skiptiflugsveitir” sé að ræða —
þ.e.a.s. að ávallt verði erlendar
herflugvélar staðsettar á Kefla-
vikurvelli en dvalartimi hverr-
ar flugsveitar þar verði tak-
markaður. 1 öðru lagi telur
Hannibal nauðsynlegt, að kaf-
bátaeftirlit verði áfram rekið
frá Vellinum og i þriðja lagi
telur hann óhjákvæmilegt að
hafa áfram á Vellinum ein-
hverjar lágmarksvarnir —
þ.e.a.s. einhvern hóp vopnaðra
hermanna.
Breytingartillögur ráðherra
Alþýðubandalagsins og hinar
smávægilegu breytingatillögur
ráðherra SFV voru litt ræddar á
fundi rikisstjórnarinnar á föstu-
daginn i fyrri viku, — enda var
það þá fyrst, sem þær voru fram
lagðar.
Nokkrum dögum siðar gerðist
svo það, að talsvert hik og upp-
haf undansláttar kom fram hjá
Alþýðubandalaginu. Forsaga
málsins var. sú, að herstöðva-
andstæðingar héldu fjölmennan
fund i Háskólabiói eins og menn
muna og i samráði við „hauk-
ana” i forystusveit Alþýðu-
bandalagsins gerði fundur sá
ályktun, þar sem itrekuð var hin
gamla stefna Alþýðubandalags-
ins: herinn burt á kjörtimabil-
inu!
En aðeins örfáum klst. siðar
komu fyrst miðstjórn og siðar
þingflokkur Alþýðubandalags-
ins saman og gerðu ályktun i
málinu, þar sem talsvert var
hvikað frá þessari gömlu linu og
Alþýðubandalagið sagðist m.a.
sætta sig við það, að fresturinn
til brottflutningsins yrði lengdur
fram yfir lok kjörtimabilsins og
að ákveðnar „kvaðir” hernað-
arlegs eðlis hlytu að fylgja
NATO-aðild Islands.
Þegar þessi samþykkt kom
beint ofan i samþykkt her-
stöðvaandstæðinga i Háskóla-
biói varð að sjálfsögðu uppi
bæði fótur og fit meðal forsvars'-
manna þeirra samtaka. Alþýðu-
bandalagsmenn i forystuliði
samtaka herstöðvaandstæðinga
réðust harkalega á Alþýðu-
bandalagsforystuna og ásökuðu
hana um að reka hnif I bak
fylgismanna sinna með þvi að
henda fram slikri uppgjafasam-
þykkt aðeins örfáum klst. eftir
að lýst hafði verið fylgi við
„hina óbilandi stefnufestu” Al-
þýðubandalagsins af fjölmenn-
um fundi i Háskólabiói. Hauk-
arnir i Alþýðubandalaginu —
Magnús Kjartansson og
menntamannaklikan i kringum
hann, sem samþykkt höfðu
„uppgjöfina” með hangandi
hendi — brugðust nú hart við og
til þess að reyna að friða her-
stöðvaandstæðinga skrifaði
Magnús Kjartansson heillangt
viðtal við sjálfan sig, sem Þjóð-
viljinn svo birti nokkrum dögum
siðar. Þar reyndi Magnús að
breiða yfir undansláttinn með
stóryrðum og ábendingum um,
að Alþýðubandalagið stæði þó
enn við það stefnumark sitt, að
ísland ætti að fara úr NATO —
sem auðvitað kemur málinu
ekki hið minnsta við, enda ekki
á dagskrá. En herstöðvaand-
stæðingar trúa nú Alþýðu-
bandalaginu varlega eftir þetta
og þvi hefur Bjarni Guðnason
séð sér þann leik á borði að
flytja á alþingi tillögu um upp-
sögn varnarsamningsins.
Kunna kommar honum sjálf-
sagt litlar þakkir fyrir, enda var
næsta litið gert úr málinu i frétt-
um Þjóðviljans.
Næstu tiðindi I málinu urðu i
gær — á fundi rikisstjórnar-
innar, sem haldinn var fyrir há-
degið. Þar heimtuðu ráðherrar
Alþýðubandalagsins að tillögur
Einars ásamt framkomnum
breytingatillögum þeirra
sjálfra yrðu teknar til umræðu
og afgreiðslu. En Ólafur
Jóhannesson sagði þvert nei.
Hann bar þvi við, að framundan
væri fundur Norðurlandaráðs,
sem m.a. fjórir islenskir ráð-
herrar ættu að taka þátt i, og
svo stórt mál sem þetta væri
ekki hægt að fjalla um að þeim
fjarstöddum. Hins vegar kvaðst
hann fús til þess að taka málið
upp strax aftur að loknum fundi
Norðurlandaráðsins.
En hvenær verður svo það?
Ekki fyrr en eftir þann 19.
febrúar n.k. Og hvað merkir
það? Það merkir, að næst þegar
varnarmálin koma á dagskrá
hjá rikisstjórninni, þá verða
samningamálin afgreidd annað
hvort með þvi, að samningar
hafa tekist eða með þvi, að
verkfall verður skollið á. Al-
þýðubandalagsráðherrarnir,
sem sjálfsagt hafa haft hug á
þvi að sveifla verkfallshótun
ASI sem ógnandi sverði yfir
höfðum samráðherra sinna til
þess að knýja á um afgreiðslu
varnarmálsins, hafa nú orðið aö
sliðra það sverð sitt þar sem
Ólafur Jóhannesson hefur kom-
ið fram með fyllilega frambæri-
lega ástæðu fyrir þvi að taka
varnarmálin ekki til umræðu
fyrr en eftir 19. febrúar — úr-
slitadag verkfallsboðunar.
Klókur maður Ólafur Jóhannes-
son — enda á hann ættir að telja
til slunginna sauðaþjófa i Húna-
þingi. Einnig nýtist Einari
Agústssyni þessi afsökun til
þess að slá enn einu sinni á frest
fundi sinum með fulltrúum
Bandarikjastjórnar út af varn-
armálunum, en Einar vill flýta
þeim viðræðum hægt, enda bú-
inn að fresta þeim fjórum sinn-
um til þess að fá rýmri tima til
að stunda bændaglimuna við
komma. En aðdáunarverðast er
þó hve vel hin duldu klókindi
Ólafs Jóhannessonar nýtast
honum i bændagllmunni. Senni-
lega verður hann bara efstur i
Reykjavikurmóti þvi i valda-
tafli, sem háð er uppi I stjórnar-
ráði. A.m.k. mætti ætla að skák-
sveit Alþýðubandalsgsins
bregði enn á ný i brún — hún,
sem hélt, að forystusauður
Framsóknar kynni ekki einu
sinni mannganginn.
En þótt Ólafur Jóhannesson
hafi unnið sér aukinn tima með
leggjarbragði þvi, sem hann
setti á ráðherra Alþýðubanda-
lagsins I gærmorgun og tekist að
koma i veg fyrir það, að þeir
gætu lagt verkfallshótun á borð
með sér i átökum stjórnarliða
um varnarmálin, þá eru sjónar-
miðin enn jafn ósættanleg og áð-
ur. Einar Agústsson hefur með
tillögum sinum teygt sig eins
langt til móts við kommúnista
og hann framast getur — og
lengra að þvi er sumir flokks-
menn hans segja. Hann getur
þvi ekki látið frekar undan siga,
en orðið er.
Með sama hætti hafa komm-
únistar rækilega bundið sig á á-
kveðna og afmarkaða linu með
flutningi breytingatillagnanna
og verður ekki séð, að þeir eigi
hægt með að hopa ýkja mikið
frá þeim. Þó telja sumir, að þeir
séu reiðubúnir til þess að gleypa
hvað sem er á endanum — eins
og i landhelgismálinu — aðeins
til þess að fá að halda hinum
kæru völdum sinum.
En ef málamiðlun tekst ekki
— ef hvorugur gefur sig — hvað
þá? Þá mun Einar Ágústsson
likast til helst vilja halda sinn
fund með sendimönnum Banda-
rikjastjórnar og leggja fyrir þá
tillögur sinar, sem rikisstjórnin
hefur verið að fjalla um. Að
öllum likindum munu Banda-
rikjamenn ekki telja sig geta
fallist á þær — ekki vegna þess
fyrst og fremst, að þeir séu and-
vigir meginefni þeirra með
þeirri túlkun, sem ráðherrar
SFV og Framsóknarflokksins
munu þá að likindum hafa á
efnisatriðunum, heldur vegna
þess, að þá er aðeins um að
ræða persónulegar tillögur Ein-
ars Ágústssonar sjálfs, sem
hvorki rikisstjórn sem heild né
tryggur þingmeirihluti stendur
á bak við. Eðlilega vilja Banda-
rikjamenn aöeins semja annað
hvort við rikisstjórn eða fulltrúa
þingmeirihluta, en ekki við en-
staklinga, þótt ráðherrar séu,
sem enginn veit hvaða styrk
hafa á bak viö sig. Það er eðlileg
krafa af þeirra hálfu vegna
þess, að þeir verða að hafa ein-
hverja tryggingu fyrir þvi, að sá
samningur, sem kann að vera
gerður, sé af tslands hálfu gerð-
ur af mönnum, sem geta komið
fram a.m.k. i nafni þjóðar-
meirihluta á nákvæmlega sama
hátt og við myndum ætlast til
þess, að samningamenn Banda-
rikjastjórnar hafi rikisstjórn
slna á bak við sig þannig að
tryggt verði, að samningur sá,
sem kynni að vera gerður, yrði
staðfestur. Annað væri mark-
leysa.
Fái Einar Ágústsson þvi ekki
undirtektir hjá Bandarikja-
mönnum við að gera samning
um varnarmálin, sem byggði á
tillögum Einars I varnarmálun-
um — eftir að komið hefði I ljós,
að rikisstjórnin sem heild stæði
ekki að þeim — hvað yrði þá?
Þá yrði Einar Ágústsson senni-
lega skv. fyrri yfirlýsingum sin-
um að tilkynna Alþingi, að
samningar við Bandarikjamenn
fáist ekki og þvi muni hann bera
upp tillögu um slit núverandi
varnarsamnings, eins og hann
hefur margtekið fram, að hann
muni gera, ef samningarnir
fara út um þúfur.
Slik tillaga verður örugglega
felld á Alþingi. Og hvað þá? Þá
yrði rikisstjórnin löngu sprung-
in! HARRI
0
Sunnudagur 10. febrúar 1974