Alþýðublaðið - 05.10.1974, Síða 5

■ Útgefandi: Blað hf.
Ritstjórar: Freysteinn Jóhannsson (ábm.)
Sighvatur Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Fanney Kristjánsdóttir
Aðsetur ritstjómar: Skipholti 19, simi 28R00
Auglýsingar: Hverfisgötu 8—10, sími 28660 og 14906
Afgreiðsla: Hverfisgötu 8—10, sími 14900
Prentun: Blaðaprent
Wilson spjarar sig
Nú er aðeins tæp vika, þar til Bretar ganga til
kosninga. Fimmtudaginn 10. þ.m. fara þing-
kosningarnar fram i annað sinn á þessu ári.
Um hvað snúast svo þessar kosningar? Um
tengsl Bretlands og Efnahagsbandalags
Evrópu, segja sumir. Um aukna sjálfsstjórn
Skotlands og Wales, segja þjóðernissinnar.
Frjálslyndi flokkurinn leggur áherslu á ,,þjóð-
areiningu”, ánþess að nokkur viti nákvæmlega,
hvað við er átt með þvi.
En ihaldsmenn i Bretlandi vita nákvæmlega
um hvað EKKI er kosið. Það er ekki kosið um
harðlinuafstöðu þeirra til verkalýðshreyfingar
innar, sem einkenndi stjórnartimabil Heaths.
Þeirri stefnu visuðu Bretar á bug i kosningunum
i febrúarmánuði s.l. ,,Hver á að stjórna Bret-
landi”, spurði þá Heath. „Ekki ihaldsmenn”,
svöruðu kjósendur.
Og það er meira en eðlilegt, að það hafi verið
svarið. Rikisstjórn lhaldsflokksins stóð i stöðug-
um illindum við bresku verkalýðshreyfinguna
og bar með þvi ábyrgð á hverju verkfallinu á
fætur öðru. Þá fór stjórn efnahagsmála einnig
gersamlega úr böndunum hjá lhaldsflokknum
þannig að Bretland stóð i rauninni á barmi
gjaldþrots, þegar stjórnin var felld. Jafnvel
ihaldssöm blöð i Bretlandi, eins og The Times,
viðurkenna þetta og segja, að efnahagsstefna
ihaldsmanna hafi „gersamlega mistekist”.
lhaldsöflin i sérhverju landi hafa sammælst i
þvi að reyna að búa til þá þjóðsögu, að engum sé
treystandi til þess að fara með efnahagsmál
þjóðar nema ihaldsmönnum, vegna þess hversu
mikið vit þeir hafi á „bisniss”. En reynslan er
öll önnur. í Bretlandi t.d. tók rikisstjórn Verka-
mannaflokksins undir forystu Harold Wilson við
miklum hallarekstri i utanrikisviðskiptum, þeg-
ar hún fékk völdin árið 1964. Árið 1970, þegar
Edward Heath og ihaldsmenn hans tóku við af
Wilson hafði Verkamannaflokksstjórnin rétt
þann hallabúskap svo myndarlega við, að við-
skiptavörujöfnuður Bretlands við útlönd var
þagstæður um 700 milljón pund. Þegar Wilson
tók svo aftur við eftir kosningarnar i febrúar-
mánuði s.l. voru mál komin i slikt óefni, að hall-
inn á vöruskiptajöfnuði Bretlands við útlönd
nam 1.400 milljónum punda. íhaldsmenn i
Bretlandi virðast þannig ekki vera neinir
kraftaverkamenn i efnahagsmálum — nema þá
að þvi leytinu til að skapa nær óleysanlegan
vanda.
En Verkamannaflokksstjórn Wilsons hefur
afrekað meiru en þvi, að bæta svo stöðu Bret-
lands, að þar er nú minni verðbólga en i öllum
öðrum löndum Efnahagsbandalags Evrópu.
Wilson hefur einnig tekist að koma á friði á
vinnumarkaðinum þannig að öll hjól atvinnulifs
ins eru farin að snúast á ný. Engu að siður eru
mörg vandamál enn óleyst. Bretland á nú við að
etja mestu efnahagserfiðleika, sem landið hefur
þekkt frá þvi á striðsárunum. En Wilson hefur
góða möguleika til þess að leysa hann. Meðal
annars vegna þess, að verkalýðshreyfingin ber
fullt traust til hans og góð samvinna rikir milli
Verkamannaflokksstjórnarinnar og verkalýðs-
hreyfingarinnar. Einmitt þess vegna hefur hann
nú góða möguleika á þvi að vinna umtalsverðan
kosningasigur.
KOSNINGABARÁTTAN Á BRETLANDSEYJUM
300.000 KJÖSENDUR
RADA ÚRSLITUNUM
Nú er langt liðið á kosningabar-
áttuna á Bretlandseyjum — kosn-
ingarnar fara fram 10. þ.m. Fjöl-
margar skoðanakannanir hafa
verið gerðar um styrk flokkanna
meðal kjósenda og enda þótt þær
allar beri það með sér, að Verka-
mannaflokkurinn muni sigra, þá
er i hæsta máta varasamt að
leggja of mikinn trúnað á það.
Skoðanakannanirnar geta verið
mjög villandi — m.a. vegna þess,
að þær geta haft áhrif á kjósendur
þannig, að menn, sem ella hefðu
greitt þeim atkvæði, sem sigri er
spáð, sitja heima á kjördag þar
sem þeir telja sigurinn öruggan.
Þannig varð reynslan i tveimur
siðustu kosningum — i júni 1970
þegar Verkamannaflokkurinn
tapaði eftir að hafa verið spáð
sigri i skoðanakönnunum og i
febrúarmánuði s.l. þegar Ihalds-
flokkurinn tapaði eftirað honum
hafði verið spáð yfirburðasigri.
Mun þýðingarmeira en skoð-
anakannanirnar er það andrúms-
loft, sem rikir innan flokkanna.
Það er enginn vafi á þvi, að sex
mánaða stjórnartimabil Verka-
mannaflokksins hefur siður en
svo haft letjandi áhrif á þann
mikla baráttuvilja, sem skap-
aðist innan flokksins um miðjan
s.l. vetur. Allar fréttir, sem ég hef
haft frá flokksfundum viðs vegar
um land benda til þess, að sú bar-
áttugleði, sem færði flokknum
sigurinn i febrúar, sé jafnvel
frekar vaxandi en hitt. Þar sem
flest stærstu dagblöð landsins eru
andvig Verkamannaflokknum og
„stóratvinnurekendurnir” reka
ákafan áróður gegn þjóðnýting-
arstefnu flokksins verður hann að
treysta á beint samband við kjós-
endurna.
Baráttuvilji
Það kann að hafa mikil áhrif,
að flokksvél Verkamannaflokks-
ins hefur nú haft miklu betri tima
til þess að undirbúa kosningarnar
en i febrúarmánuði s.l.,það kem-
ur m.a. fram i þvi, að Verka-
mannaflokknum hefur gefist
meira ráðrúm til þess að undir-
búa utankjörfundaratkvæða-
greiðsluna af sinni hálfu — en
íhaldsflokkurinn hefur yfirleitt
fengið tvo þriðju utankjörfundar
atkvæða. Þar sem Verkamanna-
flokkurinn hefur haft allt sumarið
til undirbúnings hefur hann betur
getað séð svo um, að fylgismenn
hans gleymi ekki að greiða at-
kvæði utankjörfundar verði þeir
fjarri heimilum sinum á kjördag.
Þar sem Ihaldsflokkurinn held-
ur u.þ.b. 30 þingsætum með mjög
naumum meirihluta getur svo
farið, að þessi undirbúningur riði
baggamuninn fyrir Verkamanna-
flokkinn. 1 febrúarmánuði var
Höfundur þessarar greinar
er Richard Clements, ritstjóri
stjórnmálavikuritsins
„Tribune”, sem er aðal-
máigagn vinstri arms Verka-
mannaflokksins. Greinin
birtist I „Arbejderbladet” —
málgagni norska jafnaðar-
mannafiokksins.
kjörsókn verkafólks aðeins 50-
60%, en nú eru menn sannfærðir
um, að hún verði a.m.k. 70%.
Ihaldsmenn hafa engin svör við
þessari baráttugleði Verka-
mannaflokksdeildanna á hverj-
um stað. Klofningur i forystu-
sveitinni — nú siöast hin alvar-
lega gagnrýni Sir Keith Josephs á
Heath — hefur ruglað ihaldsmenn
iriminu.Ekki hefur það svo bætt
um, að Heath tileinkaði sér nýjar
baráttuaðferðir i upphafi kosn-
ingabaráttunnar — kom fram
sem hinn sáttfúsi og hlédrægi
stjórnmálamaður en uppskar að-
eins það að falla i gleymskunnar
dá meðal kjósenda fyrir vikið. Nú
hefur hann að visu snúið við blað-
inu og er orðinn sami gamli
Heath — en bæði er það orðið of
seint og jók auk þess aðeins á
ringulreiðina.
Hlutverk
Frjálslynda flokksins
Ljóslega var tilgangur Heaths
sá — þar sem hann varð að berj-
ast á tveimur vigstöðvum: gegn
Verkamannaflokknum og gegn
Frjáslynda flokknum — að slá
Frjálslynda flokkinn út af laginu
með „samráðstali” sinu. Framan
af kosningabaráttunni forðaðist
hann nefnilega að taka afstöðu
gegn verkalýðshreyfingunni en
ræddi þess i stað um, að ef Ihalds-
flokkurinn fengi meirihluta
myndi hann leita ráða hjá aðilum
utan flokksins um stjórnarstefnu.
En Heath vaknaði upp við þann
vonda draum, að þessi úthugsaða
baráttuaðferð hans gat haft þver-
öfugar afleiðingar við það, sem til
var ætlast. Ef Heath var að gefa
undir fótinn með það, að thalds-
flokkurinn myndi leita samstarfs
við Frjálslynda flokkinn eftir
kosningar gátu þá ihaldsmenn
ekki alveg eins kosið þá frjáls-
lyndu eins og Heath? Þetta, sagði
foringi Frjálslynda flokksins,
Jeremy Thorpe, mun einmitt
tryggja það,. að Heath muni
standa við fyrirheitin.
Frjálslyndi flokkurinn býöur nú
fram i fleiri kjördæmum en i
febrúar, en þá fékk flokkurinn 6
milljón atkvæði en aðeins 14 þing-
sæti. Ef til vill vinna þeir einhver
þingsæti af Ihaldsflokknum, en
það mun þó litt styrkja stööu
þeirra frjálslyndu. Afleiöingin
mun aðeins verða sú, að Verka-
mannaflokkurinn sigrar. Innst
inni er foringjum Frjálslynda
flokksins þetta mætavel ljóst, og
einmitt þess vegna hefur Thorpe
nú sent út áskorun sina um „þjóð-
lega samstöðu’ . En það er erfitt
að berjast fyrir sliku á Bretlands-
eyjum nú, þótt það hafi átt vel viö
á striðsárunum. Allra-flokka-
samsteypustjórn striðsáranna á
ekki við nú.
Verkamannaf lokkurinn
á i erfiðleikum
i Skotlandi
Þótt þetta virðist benda til auö-
unnins sigurs Verkamanna-
flokksins er svo alls ekki. I kosn-
ingunum i febrúar jók Þjóðernis-
sinnaflokkurinn i Skotlandi mjög
fylgi sitt og i Wales tapaði verka-
mannaflokkurinn óvænt tveimur
þingsætum til Plaid Cymru
(velskra þjóðernissinna). Verka-
mannaflokkurinn er þvi i hættu
staddur á báðum þessum stöð-
um. Það getur vel svo farið, að
hann tapi enn i Skotlandi. Það er
undir þvi komið, hvort niðurstöð-
ur kosninganna i febrúar hafa átt
rót sina að rekja til timabundinna
aðstæðna og þess, hvernig Heath
rak kosningabaráttu sina. Þá
gátu þjóðernissinnar nefnilega
haldið þvi fram, að úrslit kosn-
inganna skiptu fólk i Skotlandi og
Wales ekki nokkru máli.
Ef verkamannaflokkurinn tap-
ar þingsætum i Skotlandi verður
hann að fá betri kosningu á Eng-
landi, en nokkru sinni fyrr i sög-
unni — ef hann á að bera sigur úr
býtum. Ef kjósendur i Skotlandi
snúast hins vegar aftur á sveif
með Verkamannaflokknum þarf
hann ekki að fá nema viðunandi
úrslit á Englandi og i Wales. En
fram undir þetta hafa menn ekk-
ert getað vitað um, hvernig mál
standa i Skotlandi. Úrslitin þar
geta ráðist á þvi að hve miklu
leyti tvö mál — Norðursjávaroli-
an og EBE — koma til með að
móta kosningabaráttuna.
Jafnvel þótt slagorðið „Olia
Skotlands” hljómi vel i eyrum
Framhald á bls. 4
Enn eru þeir i eldllnunni — Harold Wilson, Jeremy Thorpe og Edward Heath.
9
Laugardagur 5. október 1974.