Alþýðublaðið - 04.12.1974, Qupperneq 5

FRÁ ALÞINGI
alþýðuj Útgefandi: Blað hf.
|S3nrtrc Ritstjórar: Freysteinn Jóhannsson (ábm.)
MJ h 111111 Sighvatur Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Fanney Kristjánsdóttir
ASsetur ritstjórnar: Skipholti 19, simi 28800
Auglýsingar: Hverfisgötu 8—10, sími 28660 og 14906
Afgreiðsla: Hverfisgötu 8—10, sími 14900
Prentun: Blaðaprent
EIN ÖGRUNIN ENN
Kjarasamningar þeir, sem gerðir voru á s.l.
vetri, áttu að gilda fram til 1. april árið 1976.
Með þvi að semja til svo langs tima gengu
verkalýðsfélögin til móts við það sjónarmið, að
æskilegt væri að tryggja frið á vinnumarkaðin-
um um nokkurt skeið svo stjórnvöld gætu fengið
þann frið til athafna, sem þau hafa á stundum
ásakað verkalýðshreyfinguna fyrir að vilja ekki
veita. Með þvi má segja, að verkalýðshreyfingin
hafi ásett sér að taka þá áhættu að treysta rikis-
stjórn þeirri, sem þá sat að völdum i landinu og
þeim rikisstjórnum, sem kynnu að leysa hana af
hólmi.
En rikisstjórnin reyndist ekki traustsins
verðug — hvorki sú, sem sat i vetur og vor og
nefndi sig „vinstri stjórn” né hin, sem tók við af
henni. Rikisstjórn Framsóknarflokksins og Al-
þýðubandalagsins lét það verða eitt sitt fyrsta
verk að ógilda með valdboði hina nýgerðu
kjarasamninga og Alþýðubandalagið ætti að
minnast þess, að það voru ráðherrar þess, sem
tóku höndum saman við ráðherra Framsóknar-
flokksins um það verk jafnvel þótt þeir hafi áður
verið búnir að leggja blessun sina yfir þá samn-
inga, sem gerðir voru. íhaldsstjórnin, sem tók
við völdum i sumar, gekk svo enn lengra uns nú
er svo komið, að bein kaupmáttarskerðing laun-
anna nemur 13—22%. Ef kjarasamningunum
hefði verið fylgt hefði launafólkið nú átt að fá
38—39% kauphækkun til þess að vinna upp á
móti þeim óðaverðhækkunum, sem orðið hafa
undanfarna mánuði. En launafólkið fær ekki svo
mikið sem brotabrot af þessum verðlagsbótum.
Þvi réðu fyrst Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðubandalagið i sameiningu og nú Framsókn-
arflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn.
Um siðustu helgi hélt Alþýðusamband Islands
sambandsstjórnarfund, þar sem þessi mál voru
rædd. 1 ályktun fundarins er lögð þung áhersla
á, að við svo búið megi ekki standa og einkum og
sér i lagi þurfi hið bráðasta að leiðrétta kjör
þeirra, sem lægst eru launaðir og verst hafa far-
ið út úr samskiptunum við rikisstjórnir Fram-
sóknarflokksins og Alþýðubandalagsins og
Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins.
Takmark verkalýðshreyfingarinnar er ekki það
að krefjast meiri kjarabóta en samningarnir
frá þvi i vetur færðu launþegum. Takmarkið er
að við þá verði staðið — að stjórnvöld skili
verkalýðnum aftur þvi, sem frá honum hefur
verið tekið.
Þessari kröfu verkalýðssamtakanna svaraði
rikisstjórnin óbeinlinis i gær. Og svarið var ein
ögrunin enn. í kjölfar kjaramálasamþykktar
sambandsstjórnarfundar ASÍ tilkynnti rikis-
stjórnin um allt að 20% verðhækkun á landbún-
aðarafurðum — mikilvægustu neysluvörum
heimilanna. Og svo vill til, að sú verðhækkun
svarar nokkurnveginn til þess hundraðshluta,
sem kaupmáttur launa f jölmargs láglaunafólks
hefur lækkað um. Þannig ögrar rikisstjórnin
verkalýðnum.
Það skiptir auðvitað ekki meginmáli, hvort
ætlunin er að láta neytendur borga þessa verð-
hækkun með hækkun á útsöluverði vörunnár eða
i auknum sköttum fyrir milligöngu rikissjóðs.
Það, sem málinu skiptir er, að þetta voru fyrstu
viðbrögðin við tilmælum verkalýðshreyfingar-
innar um, að frjálsir kjarasamningar væru virt-
ir. Þannig svaraði rikisstjórn ihaldsins kröfum
fólksins.
KOSNINGAALDURINN
MIÐIST VIÐ 18 AR
Þingmenn Alþýðuflokksins
hafa lagtfram á Alþingi tillögu til
þingsályktunar um 18 ára kosn-
ingaaldur. Fyrsti flutningsmaður
hennar er Sighvatur Björgvins-
son. Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi ályktar, að gerð sé at-
hugun á þvi, hvort ekki sé tima-
bært og æskilegt að taka upp 18
ára kosningaaldur á Islandi, og
að jafnframt verði endurskoðað-
ar til samræmis við það aðrar
aldurstakmarkanir laga á rétt-
indum ungs fólks.
Athuganir þessar skal gera 9
manna nefnd, kosin af Alþingi.
Nefndin kýs sér sjálf formann”.
Allar réttarbætur á
kosningalöggjöf unnar
fyrir frumkvæði Alþýðu-
flokksins.
í greinargerð með tillögu þess-
ari er m.a. rakin i stuttu máli
sagan um þær umbætur, sem
fengist hafa á skilyrðum laga um
kosningarétt og kjörgengi þ.á m.
um lækkun kosningaaldurs. Þar
kemur i ljós, að Alþýðuflokkurinn
hefur haft frumkvæðið um allar
þærbreytingar tii bóta, sem gerð-
ar hafa verið á þessum málum.
Fyrir tæpum sex tugum ára,
þegar Alþýðuflokksmenn fyrst
voru kjörnir til þings, höfðu þeir
einir atkvæðisrétt við kjördæmis-
kosningar, sem orðnir voru 25 ára
að aldri og ekki stóðu í skuld fyrir
þeginn sveitarstyrk. Við lands-
kjör var kosningarétturinn mið-
aður við 35 ár og sama réttinda-
svipting i gildi gagnvart þeim,
sem þegið höfðu af sveit og ekki
getað endurgreitt sveitarstyrk-
inn.
Alþýðuflokkurinn barðist frá
upphafi gegn þeirri mannrétt-
indaskerðingu, að fólk, sem
vegna fátæktar, sjúkdóma eða
hvoru tveggja hafði neyðst til
þess að þiggja af sveit yrði svipt
kosningarétti. Jafnframt tók
flokkurinn upp baráttu fyrir þvi,
að kosningaaldur yrði miðaður
við 21 ár.
Framan af mætti þessi barátta
Alþýðuflokksins mikilli andstöðu,
en þó tókst að lokum að fá stuðn-
ing viðsýnna manna úr öllum
flokkum við þessi baráttumál
Alþýðuflokksins. Arið 1929 var
svo 21 árs kosningaaldur lögfest-
ur og sveitarstyrksákvæðið af-
numiö hvað varðar kosningar til
sveitarstjórna. Með stjórnar-
skrárbreytingunni 1934 voru
sömu ákvæði tekin upp við þing-
kosningar.
Úr 21 ári i 20 ár.
Næsti áfanginn i baráttunni
fyrir rýmkun ákvæða um kosn-
ingarétt hófst árið 1963, en þá
samþykkti aukaþing Alþýðu-
flokksins nýja og endurskoðaða
stefnuskrá fyrir flokkinn. Meðal
nýmæla i þeirri stefnuskrá var,
að þar tók Alþýðuflokkurinn upp
baráttu fyrir 18 ára kosninga-
aldri. Þessa stefnu sina hefur
Alþýðuflokkurinn og aðildarsam-
bönd hans þráfaldlega itrekað —
nú siðast á 34. flokksþingi Alþýðu-
flokksins árið 1972 og á nýloknu
þingi Sambands ungra jafnaðar-
manna, þar sem skorað var á
Alþingi að samþykkja á yfir-
standandi kjörtimabili lög um, að
kjörgengi, kosningaréttur og
hjúskaparréttur karla og kvenna
verði miðaður við 18 ár.
1 beinu framhaldi af stefnu-
skrársamþykktinni um 18 ára
kosningaaldur á þingi Alþýðu-
flokksins árið 1963 fluttu þing-
menn Alþýðuflokksins, þeir
Benedikt Gröndal, Birgir Finns-
son, Friðjón Skarphéðinsson, Jón
Þorsteinsson og Sigurður Ingi-
mundarson tillögu til þingsálykt-
unar um 18 ára kosningaaldur á
Alþingi árið 1965-86. löggjafar-
þingi. Tillagan hljóðaði svo:
„Alþingi ályktar, að gerð skuli
athugun á þvi, hvort ekki sé tima-
bært og æskilegt að taka upp 18
ára kosningaaidur á islandi.
Athugun þessa skal gera 7
manna nefnd, kosin af Alþingi.
Nefndin kýs sér sjálf formann.
Nefndin skal skila áliti fyrir
setningu reglulegs Alþingis 1966”.
Sighvatur Björgvinsson er fyrsti
flutningsmaður að þingsálykt-
unartillögu Alþýðufiokksins um
18 ára kosningaaldur.
í greinargerð með tillögunni
sagði m.a. svo:
„Þvi er haldið fram gegn 18 ára
kosningaaidri, að ungt fólk hneig-
ist til ofstækis, öfga og yfirborðs-
mennsku. Þetta er sleggjudómur,
og mundi ráðlegra að sýna æsk-
unni fullkomið traust. Þá fyrst
mun reyna á þroska hennar, og
hann mun ekki bregðast I þessu
efni, fremur en hjá hinum eldri.
Mikið er talað um vandamál æsk-
unnar, ekki sist i velferðarrikj-
um. Mun ekkert ráð betra I þeim
efnum en að veita æskufólki sinn
sess i þjóðfélaginu með fullri
ábyrgð og trausti . . .
islenska lýðveldið þarf á
hverjum manni og konu að halda,
og það krefst félagslegs þroska af
hverjum einstaklingi. Þvi er timi
til kominn að sýna hinni fjöl-
mennu kynslóð, sem innan
skamms á að erfa landið, það
traust að veita henni fulla ihlutun
um stjórn landsins við 18 ára ald-
ur”.
Þingsályktunartillaga þessi var
send til umsagnar nokkra lands-
samtaka æskufólks og mæltu öll
ungliöasamtök stjórnmálaflokk-
anna með samþykkt hennar.
Ekki náðist samstaða á Alþingi
um lækkun kosningaaldurs niður I
18 ár að þessu sinni, en samstaða
náðist um lækkun úr 21 ári i 20 ár.
Var samþykkt stjórnarskrár-
breyting þess efnis á 87. löggjaf-
arþinginu og sú stjórnarskrár-
breyting staðfest með samþykkt
á næsta þingi á eftir, eins og lög
gera ráð fyrir. Jafnhliða voru
gerðar breytingar til samræmis á
ákvæðum annara laga um kosn-
ingarétt og kjörgengi. Með þess-
ari breytingu náðist áfangi i bar-
áttu Alþýðuflokksins fyrir 18 ára
kosningaaldri og telur flokkurinn,
að reynslan hafi ótvirætt sýnt, að
þar var stefnt i rétta átt enda hef-
ur þróunin orðið sú hin sama i ná-
lægum löndum.
Stigum sporið
til fulls
Þegar þingmenn Alþýðuflokks-
ins fluttu þingsályktunartillögu
sina um 18 ára kosningaaldur var
þegar hafin viða um lönd hreyfing
fyrir slikum breytingum til rétt-
arbóta fyrir unga fólkið. Þá höfðu
stórveldin tvö, Bandarikin og So-
vétrikin, þegar riðið á vaðið og
miðað kosningarétt við 18 ára
aldur, Sovétrikin út frá þeirri
meginforsendu, að við 18 ára ald-
ur mætti búast við þvi, að hver
ibúi landsins hefði náð fullum
vinnuafköstum og þvi ' að fullu
orðinn hlutgengur sem þjóðfé-
lagsþegn, en Bandarikin út frá
þeirri meginforsendu, að við 18
ára aldur væri þegar búið að
leggja margvislega ábyrgð á
unga fólkið, svo sem að berjast og
jafnvel fórna lifi sinu fyrir land
sitt. Var þó 18 ára kosningaaldur
þá ekki i gildi kominn i öllum
fylkjum Bandarikjanna.
A þeim tæpa áratug,
sem liðinn er frá þvi þings-
ály ktunartillaga Alþýðu-
flokksþingmanna um 18 ára kosn-
ingaaldur var flutt, hefur þróunin
i nálægum rikjum haldið áfram i
þá átt, sem spáð var i greinargerð
með þeirri tillögu. Þannig er
kosningarréttur i Bandarikjunum
nú almennt miðaður við 18 ár, i
Stóra-Bretlandi sömuleiðis og
einnig i Vestur-Þýskalandi og
Hollandi. í Sviþjóð er miðað við 19
ára aldur og mikil hreyfing er i
öðrum nálægum löndum fyrir
breytingum I þessa átt.
I lok greinargerðarinnar með
tillögunni, sem nú hefur verið
lögö fram um 18 á.ra kosningaald-
ur, segir svo:
„Flutningsmenn þessarar til-
lögu telja, að I ljósi reynslunnar,
sem fengist hefur af lækkun kosn-
ingarréttar úr 21 i 20 ár, þeirrar
þróunar, sem þegar hefur orðið
og fyrirsjáanleg er I þeim málum
meðal nálægra þjóða, svo og
þeirrar staðreyndar, að islensk
ungmenni eru yfirleitt virkari
þátttakendur i atvinnulifi og fé-
lagsmálum þjóðar sinnar og er
iöulega gert að axla meiri ábyrgð
og skyldur en tiðkast meðal
ýmissa annarra þjóða, þá sé nú
fyllilega timabært að stiga sporið
til fulls og miða kosningarrétt og
kjörgengi til alþingis- og sveitar-
stjórnarkosninga á tslandi við 18
ára aldur. Jafnframt telja flutn-
ingsmenn eðlilegt og sjálfsagt að
jafnframt verði endurskoðaðar til
samræmis aðrar aldurstakmark-
anir laga á réttindum unga fólks-
ins.
Rétt er, að sami háttur verði
haföur á þessum athugunum og
árin 1965 og 1966 — þ.e. að Alþingi
kjósi til þess sérstaka nefnd og
veröi við það miðað, að i henni
eigi sæti fulltrúar frá þingflokk-
unum öllum. Með þvi móti væri
auðveldað að samstaða gæti tek-
ist á Alþingi um þær breytingar,
sem gerðar yrðu.
Flutningsmenn eru þeirrar
skoðunar, að rétt sé og skylt að
gefa nefndinni rúman tima til
þess að ljúka athugunum á þessu
máli og samningu þeirra laga-
frumvarpa, sem þvi fylgja. Jafn-
framt telja flutningsmenn sjálf-
sagt, að Alþingi og aðrir þeir, sem
máliö kann að varða, fái þann
tlma, sem til þarf, til þess að
kynna sér væntanlegar niðurstöð-
ur athugananna. Þvi væri eðli-
legt, að nefndin fengi tima til at-
hugunar á málinu þar til á öðru
reglulegu Alþingi hér frá. Þá yrðu
niðurstöður hennar kynntar opin-
berlega, en siðan teknar til um-
ræðna og afgreiðslu á næsta þingi
þar á eftir — siðasta reglulegu
þingi á yfirstandandi kjörtimabili
— þannig að stjórnarskrárbreyt-
ingin, sem gera verður varðandi
lækkun kosningaaldursins, þurfi
ekki að valda þingrofi og nýjum
kosningum fyrr en þær á að bera
að með réttum og eðlilegum
hætti.”
Miðvikudagur 4. desember 1974.