Alþýðublaðið - 13.02.1976, Blaðsíða 3

Stefnuljós
Sigurður E. Guðmundsson skrifar
Stefnum frá magnaukn
ingu til gæðaaukningar
Meðan á hinni svokölluðu
,,oliukreppu” stóð á árunum
1973 og 1974 urðu miklar um-
ræður um allan heim um or-
sakir hennar og afleiðingar.
Vafalaust hafa þær þó orðið
hvað mestar i þeim rikjum,
sem einna helzt urðu fyrir
barðinu á henni eða guldu
hennar á einhvern hátt. Þær
standa enn yfir, enda ná-
tengdar miklum umræðum,
sem nú fara fram um orku-
vandamálin i heiminum, eink-
um þó vegna þess, að sifellt
fleiri kjarnakljúfum til raf-
orkuframleiðslu er komið á
laggirnar. Þær tengjast lika
fleiri viðfangsefnum, eins og
nú skal vikið að.
A siöasta ári mátti oftsinnis sjá greinar
um þessi mál i timaritum erlendra jafn-
aðarmanna, svo sem von er til. Meöal
greinarhöfunda var Erik Holst, formaður
visindarannsóknarnefndar danska Þjóö-
þingsins. Hann skilgreinþi stefnu jafnaðar
manna i orkumálum svo, að hún stefndi
að þvi að „nota sem allra bezt aðgengi-
legar orkulindir, þannig að hún tryggði
fulla atvinnu, eölilega framleiðslu og
félagslegar aðstæður. Hún verður að
stefna að þvi, aö notuð verði orka, sem
hefur hvað minnsta og helst enga mengun
i för með sér. Einnig verður hún að stefna
að takmörkun orkuneyzlunnar, m.a. með
þvi aö hindra þá sóun, sem daglega má
sjá, þegar hvarvetna getur að lita fram-
leiðslu, sem er hreinn óþarfi”. Annar
greinarhöfundur var Sicco Mansholt, hol-
lenzki jafnaðarmaðurinn, sem á sinum
tima varráðherra i hollenzku rikisstjórn-
inni og varð siðar viðkunnur sem for-
maður stjórnarnefndar Efnahagsbanda-
lagsins. Hann vék i grein sinni að öðrum
viðhorfum þessa mikla máls. Hún var að
visu fyrst og fremst rökstuðningur fyrir
þvi.að hvorki væri þörf á né rétt að ráðast
i byggingu allra þeirra kjarnakljúfa til
raforkuframleiðslu, sem nú væri verið að
leggja drög að eða beinlinis ráöast i
framkvæmdir við. Honum verður að
sjálfsögðu litið til þess, að núverandi
þjóðfélagsskipan á Vesturlöndum. að öðr-
um rikjum ótöldum, er yfirleitt á þann
veg, aö stöðugt aukin framleiðsla krefst
stöðugt meiri orku, sem leiðir til sifellt
meiri mengunar, o.s.frv., menn þekkja
þennan vitahring. Mansholt segir m.a. í
grein sinni:
,,Það verður ekki hjá þvi komizt að
spyrja þessarar pólitisku spurningar: Ef
stöðugtaukinorkuneyzla leiðirtil þess, að
Eyfirzkir sjómenn taka undir
ályktanir gegn samningum
Aðalfundur Sjómannafélags Eyja-
fjarðar var haldinn á Akureyri sunnu-
daginn 8. febrúar. Fram kom i skýrslu
formanns, að mikið starf hefur verið hjá
félaginu á sfðasta ári, einkum að samn-
ingamálum. Yfirleitt hafa náðst fram
nokkrar hækkanir á kaupi, nema á
loðnuveiöum ,þar hefur orðiö veruleg
lækkun. Sjómenn á stóru togurunum
áttu i verkfalli i 82 daga á fyrri hluta
ársins, til að ná fram leiðréttingu á sin-
um kjörum, en aðrar vinnustöðvanir
hafa ekki orðið. Hins vegar blasir nú við
vinnustöövun á bátaflotanum náist ekki
fram nýir samningar fyrir 15. þ.m.
Reikningar félagsins sýna allgóða af-
komu á árinu, nema hjá Vinnudeilu-
sjóði, en eignir hans eyddust upp að
kalla i togaraverkfallinu. Rekstraraf-
gangur i heild er 2.18 millj. og bókfærðar
eignir i árslok rösklega 8 milljónir. Á ár-
inu nutu 18 félagar dagpeninga úr
sjúkrasjóði félagsins, að upphæð alls kr.
693 þúsund. Samþykkt var, að hækka
dagpeningagreiðslur sjúkrasjóðs á
þessu ári nokkuð frá þvl sem verið hef-
ur. Félagsgjald fyrir yfirstandandi ár
var ákveðið kr. 8.000.—
Á fundinum var lýst kjöri stjórnar.
Auglýst var eftir framboöslistum til
allsherjarkosningar innan félagsins, en
aðeins einn listi kom fram og varð þvi
sjálfkjörinn. Samkvæmt þvi er aöal-
stjórn félagsins nú þannig skipuð:
Guðjón Jónsson, formaður: Ragnar
Arnason varaformaöur, Ármann
Sveinsson ritari, Matthias Eiðsson
gjaldkeri og Jón Hjaltason meðstjórn-
andi. 1 varastjórn eru Brynjar Sigfús-
son, Stefán öskarsson og Stefán
Snælaugsson. Auk þess voru kosnir 7
menn i trúnaðarmannaráö og á fundin-
um var kosið til ýmissa annarra trúnað-
arstarfa fyrir félagið.
Tryggvi Helgason lét nú af for-
mennsku félagsins að eigin ósk, og voru
honum I fundarlok þökkuð mikil og
gifturik störf i þágu félagsins og sjó-
mannastéttarinnar, en Tryggvi var for-
maður félagsins í samfleytt 40 ár.
í sambandi við landhelgismáliö geröi
fundurinn svofellda samþykkt:
„Aðalfundur Sjómannafélags Eyja-
fjaröar, haldinn á Akureyri 8. febrúar
1976, skorar á rikisstjórnina og Alþingi
að hafna með öllu samningum við Breta
um veiðar innan fiskveiöilandhelgi Is-
lands, þar sem telja má fullvist, að að-
staða Islendinga i fiskveiöideilunni við
Breta muni styrkjast með hverri vik-
unni sem lfður.
Fundurinn sendir áhöfnum varðskip-
anna kærar kveðjur og lýsir fyllsta
trausti á störfum þeirra og baráttu við
erfið skilyrði.En á heröum þeirrahvilir
nú, eins og oft áður meginþunginn af
baráttu þjóöar okkar fyrir mannsæm-
andi lifskjörum, eigi aðeins i nánustu
framtið, heldur og eigi siður, þegar litið
er til lengri tima.”
Félagsmenn I Sjómannafélagi Eyja-
fjarðar eru nú 303 og hafa ekki áður ver-
ið fleiri.
samfélag okkar kemst i öngstræti, væri
þá ekki skynsamlegt að leita samfélags-
skipunar, sem telur sig geta verið án
vaxtar? 1 dag er ástandið þannig, að
hagsmunaöfl einkafjármagnsins þvinga
okkur til siaukinnar neyzlu. — Orsök
þessa er kerfi, sem miðað er við útvikkun.
En einnig þeir, sem berjast fyrir
sósialisku samfélgi, telja oft, að hagvöxt-
urséóhjákvæmilegforsenda þess, að þeir
nái marki sinu.
Aður fyrr var hagvöktur þessi oft afsak-
aður með þvi, að hann væri eina færa
leiðin til þess, að hinar illa launuðu stéttir
gætu búið við betri lifskjör. Alltaf er lika
bent á atvinnuleysiö sem andstæðu hag-
vaxtarins, þannig styður hættan af þvi
eflingu hans. En er það rétt? Er ekki frek-
ar um að ræða spurningu um framleiðslu-
aðferðir fremur en framleiðslumagn?
Þrátt fyrir allan hagvöxtinn eykst at-
vinnuleysið i sifellu og verðbólgan sömu-
leiðis, sem engin leið er að stöðva. Allt
bendir þvi til þess, aö við veröum að leita
að samfélagsskipan, sem ekki er byggð á
framleiðsluvexti, heldur notar sem
grundvöll, jafnari skiptingu auðsins og
sanngjörn skipti vinnu og auðmagns.
Þetta samfélag verður ekki byggt á
gróðahyggjunni, framleiðslugrundvöllur-
inn verður miklu fremur það samfélags-
lega gagn, sem af henni má hafa. Það
verður samfélag, þar sem ákvarðanir
verða að visu „skipulagðar i ákveðnu
augnamiði”, en þar verði almenn vald- og
auðdreifing, þar sem verkafólkið sjálft
stjórnar fyrirtækjunum”.
Þessi er skoðun Sicco Mansholt og ekki
fer milli mála, að hann er maður, sem
taka verður fullt mark á. Hans viðhorf er
það, að hinn vestræni heimur eigi ekki
lengur að láta stjórnast af sifellt aukinni
framleiðsluaukningu og sifellt aukinni
sölu og neyzlu alls kyns neyzluvara, sem
telja verður eitt megineinkenni vest-
rænna neyzluþjóðfélaga. Þess i stað eigi
maðurinn að taka að lifa sjálfum sér,
ekki framleiða „non-stop” til þess að geta
selt „non-stop” (og þar af leiðandi einnig
mengað og lifað við streitu „non-stop”).
Maðurinn eigi að stefna að nægjusömu
lifi, þar sem megináherzlan verði ekki
lögð á hin efnislegu gæði, sem auðhvggj-
an hefur gert að hálfguðum, heldur á eðli-
legri neyzlu og innri verðmætum. Ef til
vill verður þetta viðhorf, sem er nýlegt af
nálinni og er nú mjög til umræðu meðal
jafnaðarmanna, einna bezt orðað með
orðum Ivar Nörgaard, utanrikisvið-
skiptaráðherra Dana, sem sagði. að við
yrðum að stefna frá magnvexti til gæða-
vaxtar.
I HREINSKILNI SAGT
Svikamylla?
Fresturinn til samninga við
verkalýðshreyfinguna er .nú
sem óðast að renna út, og
bráðum falla siðustu sand-
kornin i þvi stundaglasi. Hvað
þá? spyrja menn, en svörin
virðast ekki liggja á lausu.
Enginn vafi leikur á, að mörg-
um hrýs hugur við, að ofan á
alla óstjórn hér bætist svo
verkföll eða verkbönn, sem
setja þjóðlifið eðlilega meira
og minna úr skorðum. En
hvað skal gera? spyrja laun-
þegasamtökin, sem brátt
munu standa i eldlinunni að
vanda. Hinn venjulegi söngur
um ábyrgðarleysi, sem oft
hefur glumið i eyrum þessa
fólks i svipuðum aðstæðum
áður, hefur reyndar ekki verið
hávær að þessu sinni. Nú er
liðinn tveir og hálfur mánuður
siðan verkalýðshreyfingin
lagði fram tillögur sinar og á-
bendingar um, hvernig snúast
skyldi við vanda kjaraskerð-
ingarinnar án þess að gripa
þyrfti til óyndisúrræða til að
knýja fram kauphækkanir.
Þetta virðist rikisstjórnin ekki
einu sinni hafa litið „alvarleg-
um augum,” hvað þá að hún
hafi hreyft hönd eða fót, til
þess að ræða málið alvarlega.
Þess er ennfremur vert að minnast, að
sjómönnum var lofaö þvi hátiðlega i
haust, að endurskoðun sjóðakerfis sjávar-
útvegsins, skyldi liggja fyrir i nóvember-
lok. Þetta sjóðakerfi, eða ferliki, eins og
sjávarútvegsráðherra hefur kallað þaö,
hefur verið sjómönnum mikill þyrnir i
augum. Með þetta loforð i vasanum héldu
svo sjómenn til veiöa aftur i haust, eftir aö
skipunum hafði verið stefnt i höfn um
sinn. Loforðið var auðvitaö svikiö, þrátt
fyrir allt, og lok endurskoðunarinnar birt-
ust nærri þvi tveim mánuðum siöar en
vera átti.
Fram að þessu munu menn yfirleitt
hafa álitið, að hér væri hið alkunna
„kerfi” að leika listir sinar. En spurning-
in er, hvort það eitt ber alla sökina i raun
og veru. Spurningin er, hvort hér sé ekki
verið að reyra allt i rembihnút vitandi
vits. Ef til vill liggur þetta ekki alveg á
miðju borði, en það mættu þó vakna á-
kveðnar grunsemdir um, að hér sé ekki
alveg rangt til getið. Það er nefnilega
engu likara, en verið sé að reyna að fram-
kalla þá stöðu, að spana landverkafólk og
sjómenn hvort gegn öðru. Það kostar ekki
langan lestur i aðal stjómarmálgagninu
til að sjá, að þar er verið að velta vöngum
yfir, hversu þungt áfall það væri fyrir
verkafólk i landi, ef flotinn stöðvaöist, og
þetta er rökstutt með tölum! Þetta er auð-
vitað alls ekki nein nýjung, að atvinna
sjómanna og landverkafólks hangi sam-
an.
Nú er vitað, að sjómenn hafa boöað
verkfall frá og með miðnætti næstkom-
andi. Aldan brotnar þvi litið eitt fyrr á
þeim en landverkafólkinu, og þá auðvitað
„ábyrgðin”. Við skulum bara sjá, hvort
ekki verður „comment” i þeim dúr, þó
gefiöhafi verið „no comment” um orsak-
ir miskliðar hingað til, hvað þá heldur að
reynt hafi verið að greiða fyrir málum.
Allir vita svo hvernig háttað er um getu
verkafólks til að standast atvinnumissi.
Um það hefur verið rækilega séð. Þannig
fellur hver flisin að annarri i þessari
svikamyllu, sem þó mun brátt verða enn
augljósari öllum, sem sjá vilja.
Eftir Odd A. Sigurjónsson
í „jóðnauð”
Það verður nú ljósara með degi hverj-
um, að landhelgismálið er að leka niður
úr höndum stjórnarinnar. Þarf raunar
engann aö furða, sem horft hefur á og
fylgzt með þeim rasshandarvinnubrögð-
um, sem beitt hefur verið og spillt mögu-
leikum á lausn, auk þess sem heilbrigður
þjóðarmetnaður er særður holsári. Nú er
það eitt fangaráðið, að mæna á hr. Luns,
sem þó er ekki vitað að hafi neitt umboð
héðan. Afskipti þessa sama hr. Luns ættu
ekki aö hafa hvatt til þess að treysta þar
mikið á, eftir allan misskilning, sem hann
hefur milli deiluaðila borið!
Aðstaða stjórnarforystunnar fer nú að
veröa býsna lik og frá er sagt i gamalli
„helgisögu” um Hallgrim Pétursson.
Hann gekk þar eitt sinn hjá, sem tik lá i
jóðnauð, og var beðinn að mæla nokkuö
um, svo hagur hennar greiddist. Séra
Hallgrimur er þá sagður hafa mælt:
„Allra augu vona til þin, Drottinn.” Brá
þá sjótt til hins betra, segir sagan. Oft er
þvi fram haldið, að sagan endurtaki sig.
og kann svo enn aö fara. A það er þó vert
að benda, að það kann að verða nokkur
mismunur á, hvort „alvarlegum augum"
er mænt á hr. Luns eða sjálfan himnaföð-
urinn, enda óliku saman að jafna.
,,Beðið eftir Godot”!
Föstudagur 13. febrúar 1976
Aiþýðublaðið