Alþýðublaðið - 28.05.1976, Síða 7

atjþýöu-
blaAíA
Fimmtudagur 27. maí 1976.
VETTVANGUR 7
Rætt við
Ingimar Jónsson,
fyrrverandi
skólastjóra
„Viltu segja mér, Ingimar, um upphaf og til-
drög Ingimarsskólans sem hann var löngum
kallaður?”
,,Það er nú saga, sem hefur nokkuð djúpar
rætur, að ég kom þar við.
Meðan ég var i Kennaraskólanum, en þaðan
lauk ég prófi 1913, kynntist ég mætavel Jónasi
Jónssyni frá Hriflu. Hann var kennari við skól-
ann, og ég hafði á honum miklar mætur, sem
slikum. Þau kynni héldust og jukust meðan ég
var i Menntaskólanum og reyndar guðfræði-
deildinni lika. Jónas vissi, að ég stundaði alltaf
kennslu með náminu, og við ræddum oft saman
um kennslumál og kom vel ásamt. Jónas var
mikill áhugamaður um lýðmenntun eins og öll-
um er skylt að vita, og héraðsskólarnir voru
honum mikið hjartans mál.
Kennarastarfið
er heillandi.
Það er mikil
ánægja því
samfara,
að sjá
og finna
ungu
fólki vaxa
vængir
og fljúga
út í
lífið og
vorið
KENNARASTARFIÐ
ER HEILLANDI
Kynni okkar héldust eftir að
ég vigðist sem sóknarprestur
að Mosfelli i Grímsnesi 1922.
Eftir að hann varð mennta-
málaráðherra 1927 fékk hann
tækifæri, sem hann lika notaði,
til að efla almenningsfræðslu.
Það var svo um vorið 1928, að
hann kom að máli við mig og fór
þess á leit, að ég tæki að mér að
standa fyrir skóla i Rvik, sem
annaðistalmenningsfræðslu, að
loknu fullnaðarprófi ungmenna.
Þetta átti að vera hliðstæða við
héraðsskólana i sveitunum, en
var að öðru leyti ekki fast mót-
að. Okkur kom saman um, að
rétt væri aðþreifa sig áfram um
hvað hentaði við aðstæður i
kaupstöðunum.”
„Það má þá kalla, að þetta
væri upphaf almennrar almenn-
ingsfræðslu?”
„Já, en reyndar var stofnaður
i Reykjavik annar gagnfræða-
skóli haustið 1928. Það var skól-
inn, sem löngum var kenndur
við forstöðumann sinn, próf.
Agúst H. Bjarnason. Þetta var
einkaskóli, sem bærinn kostaði,
og upphafs hans mun að leita að
þvi, að þá var talsverðum hóp
ungmenna neitað um inngöngu I
Menntaskólann I Reykjavik og
fyrir þá ástæðu var til hans
efnt.”
„Hann hefur þá starfað á öðr-
um grundvelli en þinn skóli?”
,,Já. Hann steöidi að undir-
búningi undir stúdentspróf, það
sem hannnáði. Minn skóli hafði
miklu almennara markmið.”
,,En var þetta ekki dálitið i
lausu lofti?”
„Jú, það má segja það, skól-
inn var styrktur af riki og bæ
og haföi ekki mótaða námsskrá
fyrst í stað. Það var svo ekki
fyrr en 1930 að lögin um gagn-
fræöaskóla voru sett og fræðsl-
an I kaupstööunum festist i
sessi.”
„Voru gagnfræðaskólalögin
þá ekki að verulegu leyti byggð
á reynslunni af þinum skóla?”
,,Að einhverju leyti, jú, en
annars voru þau rúm og gerðu
ráð fyrir ýmsum möguleikum,
meðal annars þeim, að sniða
mætti fræðsluna við atvinnu-
hætti I hverju byggðarlagi, að
talsverðumhluta. Svo voru auð-
vitað einskonar kjarnagreinar,
sem voru öllum skólunum sam-
eiginlegar. Sammæli var einnig
um, að reglugerðir væru ekki
settar, nema eftir frekari
reynslu, en mótuðust smátt og
smátt.”
„Hvað er að segja um hús-
næði skólans fyrst i stað? ”
„Það var talsverðum erfið-
ieikum bundiðogekkiað visuað
ganga. Skólinn var fyrstu tvö
árin í húsnæði Stýrimannaskól-
ans og siðan Kennaraskólans,
sem siðdegisskóli. Einnig var
efnt til kvölddeildar, þar sem
fólk á ýmsum aldri gat stundað
nokkurt nám, en það má
kannski segja.að þetta var ekki
stórt i sniðum i upphafi, aðeins
tvær bekkjardeildir fyrst.”
,,0g hvað um kennslu-
krafta?”
„Við vorum þrir, sem að
kennslunni störfuðum, Arni
Guðnason og Sveinbjörn Sigur-
jónsson, auk mfii.”
„Þetta hefur verið einvala-
lið.”
„Samstarfsmennirnir voru
mjög hæfir og prýðilega mennt-
aðir, og það er ómetanlegt, þeg-
ar verið er að leggja grunn að
öðru eins og hér var um að
ræða, að hafa slikum mönnum á
að skipa.”
„Hvenær greiddist svo úr hús-
næðismálum skólans?”-^
„Það var 1935, sem við feng-
um franska spitalann, sem kall-
aður var, og þar starfaði skólinn
i 14 ár, eða til 1949 þegar við gát-
um flutt I núverandi húsnæði
hans.”
„Nú gengu ýmsar breytingar
yfir á þessum árum. Hvað er
þér efst i huga um þær að
segja?”
„Það gæti orðið talsvert langt
mál, ef rækilega væri rakið, en
til þess að nefna hið helzta, var
auðvitað vöxtur og umfang
skólans, sem hvorttveggja var
mikið. Upptaka ýmissa nýj-
unga, sem áttu að mæta breytt-
um aðstæðum, en þar var við
ramman reip að draga. Mjög
erfitt var að sinna verkmenntun
vegna skorts á sérhæfðu hús-
næði, en þó var reynt að auka
hana eftir föngum. Annað var,
sem olli nokkrum erfiðleikum,
aðfólk leit fremur á verkmennt-
un sem viðfangsefni fyrir tossa,
svo fráleitt sem það er. Allir
vita, að okkur Islendingum er
fátt sárara en að teljast ekki
gáfaðir ibetra lagi, og þegar tók
að greiðast úr um efnahag og
fjárráð i úthalli af striðinuurðu
nokkur þáttaskil. Verulegur
hluti unglinganna tók að stefna
á æðra nám, en svo voru aðrir,
sem freistuðust af skjótfengnu
fé, þegar næga vinnu var að fá
og tregðuðust við nám.
Þetta var meðal annars
kveikjan I aukinni skólasky ldu i
lögunum frá 1946.”
„Taldir þú aukna skólaskyldu
til bóta, eða máske nauðsyn?”
„Við vorum vist margir, sem
að þessum málum unnum, sem
töldu það i upphafi. Okkur var
ljóst þörfin á fræðslu fyrir alla,
en svo kemur hitt á móti, að það
er allt annað að fræða þá, sem
eru fúsir og viljugir en þá, sem
eru óviljugir og finnst skóla-
ganga þvingun. Það gerir mik-
inn glórumun. Min skoðun er
hiklaust að skólaskylduaukn-
ingin hafi ekki verið til bóta,
þegar allt kom til alls. En það
breytir ekki þvi, að rik nauðsyn
er á að hafa fræðsluskyldu,
þannig, að fólk eigi kost á að fá
fræðslu, þegar það er tilbúið til
að taka við henni. A þessu
tvennu er mikill munur.”
„Hvað segir þú um núverandi
ástand og horfur i skólamál-
um?”
„Það væri ekki áhlaupaverk,
þvi af mörgu er að taka. En ef
ég ætti eitthvað að nefna, verða
valgreinarnar einna fyrst fyrir.
Nú virðist það vera tizkan, að
láta fólk á æ yngri árum velja
sér viðfangsefni og i stækkandi
stil. Hætt er við, að menn reki
sig fljótlega á, að ef námsval
verður viðtækt þurfi til þess
meiri þroska en unglingar hafa
öðlazt fyrr en 17—18 ára al-
mennt og við megum ekki miða
alltof mikið við undantekningar.
Vissulega er fræðsla aldrei
gagnslaus. En ætti það, sem hér
um ræðir að vera raunhæfur
undirbúningur undir ævistarf,
þarf að hafa það i huga, að h'fið
og lifsferillinn er æði fjölbreytt.
Þvi viðtækarisem kunnáttan er,
þvi betra, og ég held, að mikd
sérhæfing eigi ekki vel við okkur
tslendinga. „Þeim er firða feg-
urst að lifa, sem vel margt vita”
stendur i okkar fomu spekimál-
um. Þetta er sami sannleikur-
inn og i árdaga.
Enn annað er, sem nú er talið
nauðsynlegt, að blanda saman
fólki i námi, t.d. i bekkjardeild-
um, sem er afar sundurleitt að
námsgetu. Mér fannst árangur-
inn beztur af, að hver bekkjar-
deild væri sem samstæðust
Nú er þvi haldið fram, að þeir
duglegri tosi hinum máttar-
minni áfram, ef þeir eru sam-
vistum i bekk. En þvi miður
held ég að árangurinn verði öf-
ugur. Niðurstaðan verði að hinir
dugmeiri dragist niður um skör
fram og glati þvi, sem er hverj-
um full nauðsyn-metnaðinum.
Slökun á námskröfum er, að
minu viti, mjög varhugaverð.
Annað eins og það ýtir sannar-
lega ekki undir að neyta kraft-
anna til fullnustu, sem stækkar
hvern og einn.
Mönnum vex ekki ásmegin
við að reyna aldrei á sig til hins
ýtrasta.
Mér sýnist einnig, að til-
raunastarfsemi sé alltof viðtæk.
Það er talsverður háski þvi
samfara, að hafa allt kerfið á
tilraunastigi. Hitt gæti verið
dýrmætt, að eiga tilraunaskólá
einn eða fleiri, þar sem raun-
hæft er unnið að þvi að finna
hvað hentar.”
„Að lokum, Ingimar, ein hálf-
gerð samvizkuspurning. Hvern-
ig fannst þér að yfirgefa prests-
starfið og taka til við kennslu og
skólastarf?”
„Ég kunni þvi' vel. Samt þótti
mér prestsstarfið ánægjulegt,
en það er bezt að gera sér það
ljóst, að þessi störf eiga ákaf-
lega margt sameiginlegt. Skóla-
starf er ekki að svo litlu leyti
einskonar sálusorgun. Vanda-
mál nemenda og foreldra eru
margháttuð, og prestsstarf er
ekki lélegur undirbúningur und-
ir aö geta sinnt þvi, að greiða úr
allskonar flækjum, sem mæta
manni.
1 annan stað fannst mér kenn-
arastarfið alltaf vera heillandi.
Ég held, að fá störf séu á borð
við það, og mér fannst alltaf að
ég ætti auðvelt með að nálgast
unglingana. Það er mikil
ánægja þvi samfara, að sjá og
finna þeim vaxa vængi, til þess
að fljúga út i lifið og vorið. Þetta
á auðvitað ekki hvað sizt við,
þegar við finnum að veik við-
leitni okkar ber sýnilegan ár-
angur,” lauk Ingimar Jónsson
fyrrverandi skólastjóri, máli
sinu.