Alþýðublaðið - 28.05.1976, Side 10

Fimmtudagur 27. maí 1976. biiu£i<t>
Hver eru kjör aldraðra á Islandi?
ÞESSI HÓPUR A SÉR
FÆRRI BARÁTTUMENN
EN MARGIR AÐRIR
„ÞaB er til lttils sóma ef viö,
sem nú búum aö dagsverki
þeirra öldruöu reynumst ekki
menn til aö greiöa þeim þau
eftirlaun, sem þeir verö-
skulda,” segir Guörún Helga-
dóttir, deildarstjóri, I grein um
kjör aldraöra á Islandi I nýút-
komnu tölublaöi Timarits
Hjúkrunarfélags íslands.
Guörún rekur þar stööu hinna
20 þúsund Islendinga, sem nú
eru á aldrinum 67 ára og eldri og
rétt þeirra til lifeyris. Grein
Guðrúnar fer hér á eftir:
Láta mun nærri, að um 20.000
manns séu nú i landinu yfir 67
ára aldri, eða um 10% lands-
manna. Meö bættri heilbrigöis-
þjónustu og aöbúö allri hækkar
meöalaldur manna aö sjálf-
sögöu, svo aðhér er um aö ræöa
hóp, sem fjölgar ennþá ört.
Þessi hópur gerir sér í æ rikara
mæli ljóst, að hann á sama rétt
til þjóöarteknanna og aörir
þegnar þjóöfélagsins, en litur
ekki lengur á sig sem ölmusu-
menn sem þiggja þakklátir þaö
sem hinum yngri þóknast aö
rétta þeim. Þessi hópur manna
á sér eflaust færri baráttumenn
en margir aðrir, en sú tiö hlýtur
aö koma, aö þetta fólk bindist
samtökum til verndar rétti
sinum. Hlutverki þessa fólks er
siöur en svo lokiö, a.mJi. sýnist
vera talsverör áhugi á þvi á
kosningadögum, og þar ætti
gamla fólkið aö þekkja vopn
sitt. Þaö getur ráöiö þvi, hverjir
sitja meö stjórnartaumana I
höndunum, og þaö á aö hugsa
vandlega um, hverjir bera hag
þess fyrir brjósti, og svara
kjaraskeröingum á réttan hátt.
20.000 atkvæöi geta ráöiö tals-
veröu i þjóðfélaginu.
Þaö er svo aö sjá, sem
mönnum sé aö veröa þetta ljósL
Sérstök ástæöa er til aö fagna
þvi, aö i nýafstöðnum kjara-
samningum var lögö sérstök
áherzla á að leiörétta óréttlátar
eftirlaunagreiöslur hinna
óverötryggöu llfeyrissjóöa, og
þaö er fagnaöarefni aö Alþýöu-
samband íslands skuli lita á sig
sem málsvara gamla fólksins,
sem hefur skilaö sinu dags-
verki, ekki siöur en þeirra, sem
enn stunda vinnu.
Þaö veröur aö teljast eölilegt,
aö vinnuþrekiö fariö aö minnka,
þegar maöur nær 67 ára aldri.
Enda gera lög um almanna-
tryggingar ráö fyrir þvi meö þvi
aö greiöslur ellilifeyris hefjast
viö þann aldur. Hver sá, sem
oröinn er 67 ára, getur sótt um
ellilifeyri, og um allar bætur
almannatrygginga þarf aö
sækja. Hefur stofnunin reynt aö
sjá svo um, aö öllum sé þetta
ljóst, meö þvi aö sérhvejum
einátaklingi, sem er aö veröa 67
ára, er sent bréf meö
upplýsingum um réttindi og
nauðsynlegum umsókna,reyöu-
blööum.
Sé einstaklingur, sem á rétt á
ellilifeyri, ennþá I fullri vinnu,
getur hann frestað töku elli-
lifeyris I allt aö 5 ár. Hækkar þá
mánaöarleg upphæö meö hver ju
ári, sem töku lifeyrisins er
frestaö. Svo aödæmisé tekiö, er
ellilifeyrir tekinn viö 67 ára
aldur nú kr. 18.640,OOá mánuöi,
ellilifeyrir tekinn viö 68 ára
aldur krónur 20.224.00, viö 69
ára aldurkrónur 22.564,00 viö 70
ára aldur krónur 24.891,00 viö 71
árs aldur krónur 27.956.00 og
ellilifeyrir tekinn viö . 72 ára
aldur kr. 31.142.00. Tdijutrygg-
ingin greiðist án tillit tÖ hækk-
unarinnar.
Þess ber einnig aö geta, aö
hafi töku ellilifeyris verib
frestað, getur rétthafinn fengiö
alla upphæðina greidda allt aö
tveim árum aftur I timann, en
ekki lengra, og þá nýtur hann
ekki hækkunarinnar. En sá,
sem nýtur hækkaös lifeyris,
heldur hækkuninni til dauöa-
dags, og maki erfir hana viö
dauðsfall hans. Leikur tæplega
vafi á, að betri kostur er aö
velja hærri mánaöarlegan lif-
eyri en aö fá upphæöina greidda
aftur I timann, þar sem gildi
upphæöarinnar hefur þá rýrnaö
verulega.
Hafi ellilifeyrisþegi ekki yfir
kr. 46.380,00 I árstekjur fyrir
utan lifeyrinn, á hann rétt á
tekjutryggijjgu. Full tekju-
trygging einstaklings er nú kr.
15.112,00 á mánuði. Einstak-
lingur sem ekki hefur yfir kr.
46.380.00 I aðrar árstekjur, á þvi
aö fá kr. 33.752,00 á mánuöi i
ellilifeyri og tekjutryggingu.
Hjón sem ekki hafa yfir 83.460 I
árstekjurogbæöieru ellillfeyris-
þegar, eiga aö hafa kr. 59.099.00
á mánuöi i ellilifeyri og tekju-
tryggingu.
Þær tekjur, sem kunna aö
vera umfram lögboönar lág-
marksupphæöir, skeröa tekju-
trygginguna eftir ákveönum
reglum, þ.e. 55% umframtekn-
anna skeröa tekjutrygginguna.
Ellilifeyrisþegar, sem hafa
mjög litlar tekjur, ættu þvi
alltaf aö kanna rétt sinn á tekju-
tryggingu, og til þess þurfa þeir
aö koma til Tryggingastofnunar
rikisins eöa umboða hennar
utan Reykjavikur. Sjálfur elli-
llfeyririnn skerðist ekki.
Þá er komiö aö þriöja bóta-
flokknum, en þaö er svokölluð
uppbót á lifeyri. 1 lögum um
almannatryggingar er ákvæöi
um, aö geti bótaþegi ekki lifaö
af ellilifeyri og tekjutryggingu,
sé heimilt aö veita honum
frekari uppbót. Ber þá aö taka
sérstaklega tillit til þess, ef
hann þarf aö greiða háa húsa-
leigu eöa hefur sérstaklega
mikil útgjöld af lyfjakaupum
eöa læknishjálp. Einnig er sllk
uppbót greidd þeim, sem eru
umönnunar þurfi I heima-
húsum.
Rétt er aö taka fram, aö þeir
sem slikrar uppbótar njóta,
geta fengið felld niöur afnota-
gjöld af útvarpi og sjónvarpi, ef
ekki eru aörir vinnandi menn á
sama heimili. Þarf þá aö fá
vottorð frá tryggingaumboöi
um, aö uppbótin sé fyrir hendi,
og koma þvi til innheimtu-
deildar útvarps og sjónvarps aö
Laugavegi 176, Reykjavik.
Hafi ellillfeyrisþegi, sem
litlar eöa engar tekjur hefur,
barn undir 17 ára aldri á
framfæri sinu, getur hann sótt
um barnalifeyri. Þarf sú
umsókn að fara fyrir Trygg-
ingaráö. Barnalifeyrir er nú kr.
9.539,00 á mánuði.
I lögum um tekjustofna
sveitarfélaga er ákvæöi um, aö
heimilt sé að lækka fasteigna-
gjöld tekjulitilla elli- og örorku-
lifeyrisþega. I Reykjavik er
þessi lækkun nú afgreidd sam-
kvæmt skattskýrslum, en á
flestum öörum stööum hygg ég
aö vissara sé aö sækja um þessa
lækkun til viökomandi bæjar-
eöa sveitarstjórna.
Margir hafa spurt um, hvort
fyrir dyrum sé aö fella niöur
afnotagjöld af sima, sem elli-
lifeyrisþegar hafa afnot af. A
s.l. alþingi var samþykkt heim-
ild til samgönguráðherra um aö
þessi felling tæki gildi, en ráö-
herra hefur ekki beitt heim-
ildinni ennþá.
Hér hefur eingöngu veriö rætt
um kjör ellilifeyrisþega sem i
heimahúsum dveljast. En hér á
eftir verður vikiö að þvi sem
máli skiptir fyrir þá, sem
dveljast á elli- og hjúkrunar-
heimilum.
Ef ellilifeyrisþegi þarf aö
leggjast á sjúkrahús, fellur
greiösla hans frá almanna-
tryggingum niöur, þegar hann
hefur dvaliztmeira en 4 mánubi
samanlagt á sjúkrahúsi á
siöastliönum 2 árum og sjúkra-
samlagið greitt dvölina. Fólk,
sem fer á hjúkrunardeild eöa
sjúkradeild elliheimilis missir
hinsvegar llfeyrisinn strax, þar
eö sjúkratryggingar greiöa
dvölina þar. Hafi sjúklingurinn
þá alls engar tekjur afgangs, á
hann rétt á svokölluðum „vasa-
peningum” frá Trygginga-
stofnun rikisins, en sú upphæö
er nú kr. 4.000,00 á mánuði.
Ef ellilifeyrisþegi fer hins
vegar til dvalar á elliheimili, en
þarf ekki að vera á sjúkra- eöa
hjúkrunardeild, er gengið
þannig frá greiöslum hans, að
Tryggingastofnun rikisins
greiöir uppbót á ellilifeyrinn
einsog til þarf, svo aðnægi fyrir
dvölinni á elliheimilinu. Og hafi
vistmaðurinn þá engar tekjur, á
hann rétt á „vasapeningum”.
Annast skrifstofur elliheimil-
anna umsóknir um þá.
Sé vistmaöurinn meö eftir-
laun úr lifeyrissjóöi veröur upp-
bótin frá Tryggingastofnuninni
minni og jafnvel engin, ef eftir-
launin og ellilifeyririnn nægja
fyrir dvölinni. Þó er ævinlega
séö um, aö vistmaðurinn hafi
a.m.k. 4000,00, eöa sem svarar
vasapeningunum, i afgang. Þvi
er ekki aö neita, aö mörgum
eftirlaunamönnum hefur þótt
það haröur kostur, að eftir-
launin þeirra skuli ganga upp i
dvöl á elliheimili, en þar þarf
lagabreytingu til, ef úr á aö
bæta.
Og vissulega má þaö
kostulegt heita, aö maöur sem
er á sjúkradeild og fyrir hann er
þar meö greitt úr sjúkratrygg-
ingum, skuli halda eftirlaunum
óskertum, en sá, sem dvelst á
venjulegri vist, skuli missa sin
eftirlaun upp I dvölina. En skýr-
ingin er sú, aö sjúkratryggingar
greiöa dvölina á sjúkradeild aö
fullu, þar sem ellillfeyrir fellur
þá niöur meö öllu, en eftirlaun
haldast óskert. Væri sannarlega
ekki úr vegi aö lagfæra þetta.
Þá ættu allir þeir, sem dvelj-
ast á venjulegri vist á elliheim-
ili, aö hafa 1 huga, aö hafi þeir
frestab töku lifeyris, og eiga þar
meö að fá aldurshækkun, eiga
þeir ævinlega aö fá aldurs-
hækkunina óskerta.
Elliheimilisuppbótin er greidd
aö fullu, þó aö aldurshækkunin
séfyrir hendi, og á hún aö greiö-
ast vistmanninum sjálfum.
Samkvæmt lögum frá 1974
eiga allir ellilifeyrisþegar aö fá
FRAMHALDSSAGAN
„Auðvitað,” sagöi majórinn.
Kelp hörfaði til dyra og hikaöi
þar andartak en fannst hann
mega til að segja eitthvað upp-
örvandi. „Yður hefur farið mikið
fram i billjarð majór,” sagði
hann loks.
„Auðvitað,” sagði majórinn.
5. kafli
Iko majór stóð við vörubilinn
áhyggjufullur á svip. „Ég verö aö
skila þessari járnbrautarlest,”
sagði hann. „Þið megið ails ekki
skemma hana og verðið að skila
henni. Ég verð að skila henni, ég
fékk hana lánaða.”
„Við skilum henni,” sagöi
Dortmunder. Hann leit á klukk-
una ogbætti viö: „Við verðum að
fara.”
„Fariö vel með járnbrautar-
lestina,”sagði majórinn biöjandi.
„Ég bið ekki um meira.”
„Ég gef yður drengskaparheit
mitt, majórlko,” sagði Chefwick.
„Það kemur ekkert fyrir þessa
lest. Ég hélt, að þér vissuð viðhorf
mitt til járnbrautariesta.”
Majórinn kinkaði kolli. Honum
var heldur rórra, en þó var hann
áhyggjufullur ennþá. Hann hafði
fjörfisk i vanganum.
„Af stað,” sagði Dortmunder.
„Við sjáumst, majór.”
Vitanlega sat Murch undir
stýri, og Dortmunder settist við
hlið hans i framsætinu, meðan
hinir þrir klifu inn i yfirbyggðan
pallinn til járnbrautarlestarinn-
ar. Majórinn stóð og horfði á eftir
þeim, og Murch veifaði til hans og
ók vörubílnun til norturs burt frá
New York i áttina að New
Mycenæ.
Þetta var óásjálegur vörubill
með venjulegu rauöu húsi og yfir-
byggingu, sem var olivugrænn
strigi, svo að engum, sem þeir
mættu, kom til hugar að lita
tvisvar á þá. En undir striganum
var skrautlegur vörubill og á
báðum hliðum hans voru litrikar
myndir af járnbrautarlestum og
skrautlegir hálfs metra hárauðir
bókstafir prýddu listana að ofan
og neðan. Þar stóðu þessi orð:
FUN ISLANDS SKEMMTI-
GARÐUR — TUMI ÞUMALL. Og
að neðan með smærri letri:
JARNBRAUTARLESTIN
HEIMSÞEKKTA.
Dortmúnder hafði hvorki hug-
mynd um né kærði sig kollóttan,
hvaða strengi majórinn hafði
kippt i, hvaða sögur hann hafði
sagt, hvaða mútur hann hafði
greitt, hvaða þrýstingi hann hafði
beitt til aö ná i lestina. Honum
fannst nóg að hafa fengið hana
há-Lfum mánuðieftir að hann kom
listanum á framfæri, og nú var
Dortmunder lagður af staö til að
þurrka brosið af andliti Proskers.
Þvi var óhætt að treysta.
Þetta var annar sunnudagur i
október sólin skein en það var
svalt, og það var ekki mikil ferð á
þeim hliðargötum, sem þeir óku,
svo að þeim sóttist vel leiðin til
NewMucenæ. Murch ók i gegnum
bæinn og út veginn að Clair de
Lune hælinu. Þeir óku fram hjá
þvi og Dortmunder leit þangað.
Friðsælt og rólegt. Sömu
verðirnir að masa við aðalhliðið.
Allt eins og áður.
Þeir óku enn fimm kilómetra til
hægri, en þá beygði Murch út á
hliðargötu. Kilómetra seinna ók
hann útað vegarbrúninni ognam
þar staðar tók I handhemlana, en
hafði vélina enn i gangi. Þetta var
skógivaxið kjarr, sem þeir voru
staddir i. Hundrað metra frá var
skilti sem á voru sýnd sporskipti.
Dortmunder leit á klukkuna.
„Hún ætti að koma eftir fjórar
minútur,” sagði hann. Undan-
farnar tvær vikur höfðu þeir
félagar kannað allt umhverf ið svo
nákvæmlega, að nú þekktu þeir
þaö eins og fingurna á höndum
sér. Þeir vissu, hvar umferðin
var mest, og hvar svo til engin.
Þeir vissu, hvert margir
slóðarnir lágu, þeir vissu, hvernig
lögreglubilarnir litu út, og hvar
þeir voru yfirleitt á ferðinni á
sunnudögum, þeir höfðu fundið
fjóra eða fimm staði i
nágrenninu, sem vel var hægt að
fela vörubíl á, og þeir kunnu lest-
aráætlunina utan að.
Areiðanlega kunnu þeir hana
betur en lestarstjórinn, þvi að
lestin, sem Dortmunder beiö eftir
var fimm minútum of sein. Loks
heyrðist þó flaut i fjarlægð og
þarna birtist hún skröltandi —
sama lestin, sem þeir fimm-
menningarnir höfðu ekið með
fyrir nokkrum vikum.
„Þarna er rúðan þin, Dort-
munder,” sagði Murch og benti á
holuna.
,,Ég bóst ekki við að þeir settu
nýja i,” sagði Dortmunder.
Það liður smástund frá þvi að
lest birtist unz hún er komin fram
hjá, og þá sérstaklega ef hún ekur
ÞAÐ VAR EINU
SINNI DEMANTUR...