Alþýðublaðið - 10.10.1976, Síða 1

SSSfðu' Sunnudagur 10. október —211'. tbl. —1976 — 57. árg.
SUNNUDAGSLEIÐARI
V iðf angsef ni Alþingis
Alþingi kemur saman á mánudag. Það er engin
nýlunda, að löggjafarsamkomunnar bíði mörg og
vandasöm verkefni. Á erfiðum tímum, og þeir hafa
reynzt margir í sögu íslendinga á síðustu áratugum,
hefur þurft að grípa til ráðstafana, sem skert hafa
hag almennings og hafa ekki verið líklegar til vin-
sælda. I góðærum, er hafa einnig verið mörg, sem
betur fer, hefur ekki síður reynzt vandasamt að
halda um stjórnvölinn. Sannleikurinn er sá, að í lýð-
ræðisríki er jafnvel enn vandasamara að stjórna í
góðæri en þegar á móti blæs. Þá magnast kröf ugerð
af hálfu allra aðila í þjóðfélaginu, þá færast þrýsti-
hóparnir i aukana, þá sjá ýmsir stjórnmálamenn og
f lokkar sér leik á borði að bjóða kjósendum betur en
keppinautarnir. Þá er vandi valdhafanna sá, að láta
ekki velgengnina valda sér glýju í augum, þannig að
þeir blindist og sjái ekki nauðsyn þess að kunna fót-
um sínum forráð í ef nahagsmálum. Það er oft erf ið-
ara að segja nei við órettmætri kröfu eða ástæðu-
lausri ósk í góðæri en á erfiðum tíma.
Þessa sannleika eru mörg dæmi á undanförnum
árum, hér á landi og annars staðar. Viðreisnar-
stjórnin, sem var við völd f rá 1959 til 1971, hóf starf
starf sitt við mjög erfiðar aðstæður. Hún brást við
vandanum með mjög róttækum ráðstöfunum. Hún
gerbreytti efnahagsstefnunni á skömmum tíma,
samtímis því sem hún stofnaði til stórfelldra breyt-
inga í félagsmálum, skattamálum og skólamálum.
Árangurinn varð skjótur og góður.Skeið mesta hag-
vaxtar í sögu þjóðarinnar hófs. Ráðstöfunum var
tekið með skilningi. Stjórnarflokkarnir störfuðu
saman allt kjörtímabilið og héldu velli í kosningum.
Um miðjan sjöunda áratuginn var hér mikið góð-
æri, mikil síldveiði og hagstæð viðskiptakjör. Þá
reyndist erfiðara að fá almennan skilning á því, að
aðhald og efnahagsstjórn væri nauðsyn. Ýmislegt
fór þá verr en skyldi. Svo komu síldarleysisárin. Þau
höfðu í för með sér atvinnuleysi og mikla erf iðleika.
En þá reyndist unnt að koma á víðtækri samvinnu
rikisvalds, launþegasamtaka og vinnuveitenda.
Stjórnarflokkarnir unnu enn kosningar 1967, og
hafði slíkt ekki gerzt áður, að ríkisstjórn ynni tvenn-
ar kosningar i röð. Ráðstafanir þær, sem grípa hafði
þurft til í því skyni að vinna bug á erfiðleikunum
vegna hvarfs síldarinnar og óhagstæðra viðskipta-
kjara, voru þungbærar. En þær báru árangur. Arið
1970 hafði verið unnínn bugur á vandanum, og þjóð-
artekjur voru aftur teknar að vaxa.
En í kosningunum 1971 var nýtt viðhorf komið til
skjalanna í stjórnmálunum. Nýr f lokkur bauð fram,
og reyndist sigurvegari kosninganna, Samtökin.
Eftir tólf ár missti ríkisstjórnin meiri hluta sinn, og
má raunar segja, að ekki hafi verið óeðlilegt, þótt
ýmsir, einkum ungir kjósendur, hafi talið breytingu
æskilega, breytingarinnar sjálfrar vegna.
Ný stjórn tók við völdum. Á valdatíma hennar naut
þjóðin mesta góðæris í sögu sinni. En sú stjórn fékk
að reyna, að ekki er auðvelt að stjórna í góðæri. Þeir,
sem við völdum tóku, höfðu verið i stjórnarandstöðu í
tólf ár og höfðu enga reynslu í störfum. Samstarfið
virtist og ekki byggt á nægilegum heilindum. Þvi
fór, sem fór. Stjórn efnahagsmála fór algerlega úr
böndunum. íslendingar urðu heimsmethafar í verð-
bólgu. Skuldir hlóðust upp erlendis. Ríkisstjórnin
sundraðist áður en þjrú ár voru liðin.
Núverandi ríkisstjórn tók við erf iðu búi, og hún
hefur mátt reyna það, að slíku fylgir vandi. Þeim
vanda hef ur hún ekki reynzt vaxin. Hún er ekki sam-
hent. Henni hefur ekki tekizt að móta nauðsynlega
heildarstefnu. Þingstyrkur er ekki nægilegurtil þess
að geta stjórnað. Innri styrkur er enn nauðsynlegri.
Hann hefur skort.
En vandamál þau, sem nýtt þing stendur nú and-
spænis, eru stærri og alvarlegri en þau ein, .er f elast í
efnahagserf iðleikum. Sagnritarar munu ekki kenna
hin síðustu ár við verðbólgu eða viðskiptahalla fyrst
og fremst, heldur við f jársvik, afbrot og glæpi. Það
hefur komið alvarleg sprunga í þann siðgæðisgrund-
völl, sem heilbrigt þjóðfélag hlýtur að byggja á. Það
er uggur í brjósti almenns borgara. Sakamál vef jast
árum saman fyrir dómstólum. Skattsvikarar og
smyglarar halda áfram miklum umsvifum í við-
skiptalíf inu, eins og ekkert hafi í skorizt. Glæpir eru
framdir. Hverju á almennur borgari að trúa? Getur
hann ekki treyst þeim, sem hann verður að geta
treyst, ef hann býr í réttarríki?
Þettaástand er að eitra þjóðfélagið, spilla því
trausti, sem ríkja þarf milli þjóðar og valdhafa i
lýðræðisriki. Alþingi þarf að sameinast um að bæta
hér úr. gþg
7