Alþýðublaðið - 14.10.1977, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 14. október 1977
(Jtgefandi: Alþýöuflokkurinn.
Rekstur: Reykjaprent hf. Ritstjóri og ábyrgöarmaöur: Arni Gunnarsson.
Aösetur ritstjórnar er i Siöumúla 11, simi 81866. Auglýsingadeild, Aiþýöuhúsinu Hverfisgötu 10 — simi
14906. Askriftarsimi 14900. Prentun: Blaöaprent h.f. Askriftarverö 1500 krónur á mánuöi og 80 krónUr I
lausasölu. ~ ~ ' f
KOSNINGARÉTTUR
ER MANNRÉTTINDI
Strax og lokið var kosn-
ingu nefnda, og Alþingi
gat hafið efnisleg störf,
kvaddi Gylfi Þ. Gíslason
sér hljóðs utan dagskrár í
Neðri deild til að ræða um
hugsanlegar breytingar á
kosningalögunum. Var
aðalerindi hans að spyrja
forsætisráðherra, hvort
stjórnarflokkarnir hefðu
í huga að gangast fyrir
viðræðum flokkanna um
þetta mál, enda hefði
komið fram í sjónvarps-
þætti f lokksformanna, að
þeir væru allir sammála
um nauðsyn þess.
Geir Hallgrímsson
svaraði játandi, kvað
ríkistjórnina hafa rætt
málið og mundi hún eiga
f rumkvæði að slíkum við-
ræðum með það fyrir
augum, að gera mætti
breytingar fyrir vorið, ef
samkomulag næðist. Síð-
an spunnust um þetta
miklar umræður og voru
ræðumenn nær sammála
um, að brýn nauðsyn væri
að leysa þetta mál, þar
sem þjóðin gæti illa unað
við núverandi ástand í
þessum efnum.
Þingmenn ræddu um
þrjá megingalla á kosn-
ingakerfi því, sem þjóðin
býr við samkvæmt
stjórnarskrá og kosn-
ingalögum. Þeir eru mis-
jöfn áhrif atkvæða eftir
kjördæmum, of lítlir
möguleikar til að hafa
áhrif á persónulegt val
milli frambjóðenda og
hættur á að þingmanna-
fjöldi flokka verði ekki í
samræmi við atkvæða-
fjölda þeirra.
Það er gömul
saga, að atkvæði kjós-
enda í dreifbýli vegi
þyngra en atkvæði í þétt-
býli, það er að dreifbýlið
hafði hlutfallslega fleiri
þingmenn en þéttbýlið.
Þetta misræmi var að
verulegu leyti leiðrétt við
kjördæmabreytinguna
1959, en vegna breyttrar
búsetu í landinu hefur
aftur skapast óþolandi
misræmi. Talið er, að á
vori komanda muni at-
kvæði kjósenda í minnstu
kjördæmunum vega
fimm sinnum meira en í
Reykjaneskjördæmi. I
þessum efnum héldu
sumir þingmenn minnstu
kjördæmanna fram, að
misræmi og misrétti væri
öfugt á öðrum sviðum og
því ástæðulaust að kvarta
um þetta. Hins vegar
sögðu aðrir, að kosninga-
réttur væri mannréttindi,
sem allir landsmenn ættu
að njóta að jöfnu. Annað
misrétti og önnur vanda-
mál mætti ekki leysa með
því að viðhalda misvægi
atkvæða eftir búsetu
kjósenda.
Hugsanlegt er að leið-
rétta þetta að nokkru með
því að breyta reglum um
úthlutun uppbótarsæta
þannig, að þau lendi öll í
þéttbýli. Þó benti Jón
Skaftason á, að slík lausn
dygði engan veginn, og
hefði Reykjaneskjör-
dæmi ekki fengið neina
fjölgun þingmanna sam-
kvæmt þeirri reglu í síð-
ustu kosningum. Dreif-
býlismenn mæltu og
harðlega gegn því að upp-
bótarsæti væru með öllu
tekin af minni kjördæm-
unum.
Hugmyndir um aukin
áhrif kjósendaá persónu-
legt val frambjóðenda
hafa verið mikið ræddar
undanfarið, og mun próf-
kjör Alþýðuflokksins án
efa hafa átt mikinn þátt í
því. Ýmsar leiðir má fara
til að ná þessu markmiði,
en halda þó því megin-
kerfi hlutfallskosninga,
sem hér ríkir. Jón
Skaftason hefur flutt
frumvarp þess efnis, að
raðaskuli mönnum í staf-
rófsröð á framboðslist-
um, en kjósandinn síðan
merkja nöfnin í þeirri
röð, sem hann vill hafa
þau. Til eru fleiri leiðir,
sem stefna að sama
marki, og virðast hvað
helst vera líkur á, að
samkomulag náist fyrir
vorið um einhverja
þeirra. Þó komu fram
mótmæli gegn því að gera
takmarkaða breytingu á
kosningalögum f stað
þess að bíða og gera
vandlega íhugaða
hei Idarbreytingu á
stjórnarskránni.
Þórarinn Þórarinsson
benti í umræðunum á Al-
þingi í fyrradag á þann
hróplega galla á kosn-
ingakerfinu, að stjórn-
málaflokkur gæti fengið
10-12.000 atkvæði án þess
að fá mann kjörinn — og
fengi því engin uppbótar-
sæti. Ekki munaði miklu
að þetta gerðist með Al-
þýðuflokkinn í síðustu
kosningum. Þessum
ákvæðum þarf að sjálf-
sögðu að breyta, og virð-
ist eðlilegt að setja
ákveðið hlutfallsmark, til
dæmis 5%. Mundu þá
flokkar ekki fá uppbótar-
sæti ef þeir næðu ekki 5%
markinu. og flokkar
fengju uppbótarsæti ef
þeir væru yfir því, enda
þótt þeir hefðu ekki hlotið
kjördæmakosinn þing-
mann. Ekki munu þing-
menn á einu máli um,
hvort unnt er að leiðrétta
þetta með einfaldri laga-
setningu eða stjórnar-
skrárbreyting þarf að
koma til.
Kosningaréttur er
mannréttindi. Hann á að
vera sem jafnastur, hvar
sem fólk býr og hvaða
flokk sem það kýs. Nauð-
synlegt er að efla til
muna lýðræði með per-
sónulegri kosningum,
eins og Alþýðuflokkurinn
hefur gert með hinum at-
hyglisverðu prófkjörum
sínum. Alþingí á leikinn.
BGr
Allsherjarathugun á öryggi og
hollustuháttum á vinnustödum
— tillaga Benedikts Gröndal á Alþingi
Benedikt Gröndal hef-
ur flutt eftirfarandi til-
lögu á Alþingi.
„Alþingi ályktar að
fela rikisstjórninni að
láta fram fara sérstaka
allsherjarathugun og út-
tekt á öryggi og holl-
ustuháttum á vinnustöð-
um. Öryggiseftiriit
rikisins og Heilbrigðis-
eftirlit rikisins skulu
stjórna athuguninni og
framkvæmd hennar
gerast i samráði við
vinnuveitendur ,
trúnaðarmenn starfs-
fólks og viðkomandi
verkalýðsfélög”.
Tillögunni fylgdi eftir-
farandi greinargerð:
Alvarleg vinnuslys undanfarna
mánuði sýna að rik nauðsyn er að
gefa gaum að öryggi og hollustu-
háttum á vinnustöðum um land
allt. Sú heildarathugun og úttekt
á þeim málum, sem tillaga þessi
fjallar um, mundi án efa leiða i
ljós fjölmargar hættur sem unnt
er að fyrirbyggja. Auk þess
mundi hún verða ómetanleg stoð
við þá endurskoðun laga um að-
búnað, hollustuhætti og öryggi á
vinnustööum sem nú stendur yfir.
1 viðræðum um kjarasamninga
siðastliðið sumar lagði verka-
lýðshreyfingin mikla áherslu á að
Benedikt Gröndnl
lög um aðbúnað, hollustu hætti og
öryggi á vinnustöðum yrðu end-
ursamin. Með bréfi 22. júni féllst
rikisstjórnin á að skipa 9 manna
nefnd til að vinna það verk, og
skyldi stefna að þvi, að ný lög taki
gildi eigi siðar en i ársbyrjun
1979.
Þá lagði verkalýðshreyfingin
jöfnum höndum áherslu á, að
„gerð veröi sérstök allsherjarat-
hugun og úttekt á ástandi að-
búnaðar og hollustuhátta á vinnu-
stöðum”. Var þess óskað, aö út-
tekt þessi færi fram á næstu 12
mánuðum samkvæmt sérstöku
umboðistjórnvalda, svo og að all-
ar nauösynlegar úrbætur yrðu
gerðar samkvæmt gildandi lög-
um og viðlagðri lokun vinnustað-
anna. Enn fremur var farið fram
á að fyrirtækjum yrðu veitt sér-
stök lán til að gera úrbætur á
þessu sviði.
Rikisstjórnin fékkst ekki til aö
fallast á kröfu þessa nema að litlu
leyti. Hún lofaði i áðurnefndu
bréfi athugun, sem „...mun ná til
ákveðins og takmarkaðs fjölda
vinnustaða....”.
Enda þótt mikill ávinningur sé
að endursamningu laganna og
takmarkaðri úttekt vinnustaða
sýnir reynslan, að allsherjar-
athugun, eins og samninganefnd-
ir verkalýðsfélaganna óskuðu eft-
ir, er brýn nauðsyn. Samþykkt
Alþingis á þessari tillögu mundi
ekki aðeins verða mikilsverður
stuðningur við þetta mál, heldur
aðkallandi útvikkun á þvi loforði
sem rikisstjórnin gaf.
Þingmenn Alþýðuflokksins
hafa ár eftir ár flutt tillögur um
vinnuvernd og starfsumhverfi,
þar sem lagt hefur verið til aö Al-
þingi feli rikisstjórninni að láta
semja frumvörp til nýrra laga um
aöbúnaö, hollustu og öryggi á
vinnustöðum, svo og ihlutun
starfsfólks un næsta umhverfi sitt
við vinnu. Þessar tillögur hafa
ekki náð fram að ganga. Samn-
inganefnd verkalýðsfélaganna
tók málið hinsvegar upp við
samningagerð siðastliðiö sumar
með ágætum árangri. Sú áhersla,
sem verkalýöshreyfingin leggur á
þetta mál, kom einnig fram I
samningunum sjálfum, en 4.
grein þeirra hljóðar á þessa leiö:
„Á vinnustöðum skal vera fyrir
hendi, til afnota fyrir starfsfólk,
sá öryggisútbúnaður, sem
öryggiseftirlit rikisins telur
nauðsynlegan vegna eðlis vinn-
unnar eða tiltekinn er i kjara-
samningi.
Starfsfólki er skylt að nota
þannn öryggisbúnað, sem getið er
um í kjarasamningum og reglu-
gerðum, og skulu verkstjórar og
trúnaðarmemí'sjá um að hann sé
notaður. Ef starfsfólk notar ekki
öryggisb., sem þvi er lagður til
á vinnustað,er heimilt að visa þvi
fyrirvaralaust úr starfi eftir að
hafa aðvarað það skriflega.
Trúnaðarmaður starfsfólks skal
tafarlaust ganga úr skugga um að
tilefni uppsagnar hafi verið fyrir
hendi, og skal honum gefinn kost-
ur á að kynna sér alla málavexti.
Sé hann ekki samþykkur tilefni
uppsagnar, skal hann mótmæla
uppsögninnni skriflega og kemur
þá fyrirvaralaus uppsögn eigi til
framkvæmdar.
Brot á öryggisregium, sem
valda þvi að lifi og limum
starfsmanna er stefnt i voða, skal
varða brottvikningu án undan-
genginna aövarana, ef trúnaðar-
maður og forsvarsmaður fyrir-
tækis eru sammála um það.
Ef öryggisbúnaður sá, sem til-
tekinn er i kjarasamningum og
öryggiseftirlit rikisins hefur gef-
ið fyrirmæli um aö nota skuli, er
ekki fyrir hendi á vinnustað, er
hverjum þeim starfsmanni, er
ekki fær slikan búnað, heimilt að
neita að vinna við þau störf, þar
sem sliks búnaðar er krafizt. Sé
ekki um annað starf að ræða fyrir
viðkomandi starfsmann, skal
hann halda óskertum launum.
Komi til ágreinings vegna
þessa samningsákvæðis, er heim-
ilt að visa málinu til fastanefndar
ASl og VSI — VMS.
Þessi samningsgrein gefur
nokkra hugmynd um hve mikil
áherzla er nú lögð á öryggismál-
in.”