Alþýðublaðið - 15.01.1978, Qupperneq 2

2
Sunnudagur 15. janúar1978 SföS"
Ctgefandi: Alþýöuflokkurinn.
Rekstur: Reykjaprent hf. Ritstjóri og ábyrgöarmaöur: Árni Gunnarsson.
Aösetur ritstjórnar er I Siöumúla 11, simi 81866. Auglýsingadeild, Alþýöuhúsinu Hverfisgötu 10 — simi
14906. Askriftarslmi 14900. Prentun: Blaöaprent h.f. Askriftarverö: 1300 krónur á mánuöi og 70 krónur i
lausasölu.
DÖKSKUKENNSLA
OG NORÐURLÖND
i
í síðasta tölublaði
tímarits Norrænu
félaganna, Norden,
sem gefið er út í
Stokkhólmi, er
athyglisverðgrein eftir
danska sendikennar-
ann við Háskóla
islands, Peter
Rasmusson, um
dönskukennsluna í
íslenzkum skólum.
Hann bendir réttilega
á, að ísland er eina
landið, þar sem danska
er kennd i grunnskól-
um sem erlent tungu-
mál, og ber kennsluna
saman við ensku-
kennslu í grunnskólum
hinna Norðurlandanna.
Dönskukennslan hefst í
4. bekk og heldur
áfram sem skyldu-
grein til 11. skólaárs-
ins. í átta ár fái
nemendurnir þannig
3—4 stunda kennslu í
dönsku vikulega.
Enskukennsla hefjist
hinsvegar ekki fyrren
i ó.bekk, en haldist sem
skyldugrein til 13.
skólaársins. Vegna
hinnar miklu dönsku-
kennslu skyldu menn
halda, að Dani á
fslandi og (slendingur í
Danmörku ætti ekki í
neinum tungumálaerf-
iðleikum. Því sé hins
vegar ekki að heilsa.
Hins vegar geti Dani
alls staðar á íslandi
bjargazt við ensku.
Sendikennarinn telur
þetta ekki eiga rót sína
að rekja til þess, að
dönskukennslunni sé
áfátt. Það sjáist m.a. á
því, aðallir íslendingar
geti t.d. lesið dönsk
vikublöð og geri það
raunar í jafnríkum
mæli og Danir sjálfir,
fjölmargar kennslu-
bækur séu á einhverju
Norðurlandamáli, án
þess að það valdi
nokkrum vandkvæð-
um, og að íslenzkir
námsmenn á
Norðurlöndum hefji
nám þar án nokkurs
viðbótarnáms í málinu.
Allt er þetta rétt og
skynsamlega mælt.
Þá bendir sendikenn-
arinn á, að um 1970 haf i
verið hafizt handa um
gagngerar endurbætur
á dönskukennslunni, að
íslenzku frumkvæði og
á grundvelli íslenzkra
f járveitinga. Enn sé
samt ekki veruleg
breyting sjáanleg.
Þetta rekur hann fyrst
og fremst til þess, að
kennslugögn séu ófull-
komin og ekki sam-
bærileg við þau gögn,
sem nú séu fáanleg til
notkunar við ensku-
kennslu. Þau séu mjög
fullkomin vegna þess
að enska sé kennd í
grunnskólum um allan
heim, en danska hvergi
nema á Islandi. Nú fari
enskukennsla einnig
fram í sjónvarpi.
Dönskukennsla sé þar
hins vegar engin.
Allf valdi þetta því,
að meðal nemenda sé
enska í sókn á kostnað
dönsku. Enskt
dagskrárefni í sjón-
varpi sé næstum því
eins mikið og hið
íslenzka, en norrænt
aðeins 10% af
sendingartímanum. I
kvikmyndahúsum séu
textar á ensku,
ferðamenn tali flestir
ensku o.s.frv. Sendi-
kennarinn varpar síðan
fram þeirri spurningu,
hvort þetta geti haft
það í för með sér, að
Island f jarlæg ist
Norðurlönd smám
saman.
Sendikennarinn fer
lofsamlegum orðum
um viðleitni íslenzkra
stjórnmálamanna,
embættismanna og
skólamanna til þess að
halda uppi sem beztri
dönskukennslu og rek-
ur hana til skilnings á
því, að tengsl við
Norðurlönd séu íslend-
ingum eðlileg og gagn-
leg og stuðli að
heilbrigðri þróun í
menningar- og efna-
hagsmálum. En að
siðustu varpar hann
fram ýmsum athyglis-
verðum spurningum
varðandi hin
Norðurlöndin. Hann
spyr, hvers vegna
Norðmenn og Sviar láti
sig dönskukennsluna á
íslandi engu skipta.
Hún sé þó tengiliður
milli þessara landa og
Islands. Hann spyr,
hvers vegna Menn-
ingarsjóður Norður-
landa taki ekki meira
tillit til nauðsynjarinn-
ar á islenzk-norrænni
samvinnu. Hann spyr,
hversvegna Danmörk
eða hin Norðurlöndin
yfirleitt sjái ekki
islenzka sjónvarpinu
fyrir skilyrðum til
dönskukennslu með
sömu kjörum og það
geti aflað sér aðstöðu
til enskukennslu. Hvers
vegna hækka ekki
styrkir til náms á
Norðurlöndum i kjölfar
verðbólgunnar? Hvers
vegna ekki að koma
einni af hugmyndunum
um norræna samvinnu
i skólamálum niður á
jörðina með því að
veita þeim 6—8
menntaskólabekk j um,
sem hafa dönsku sem
kjörgrein, kost á að sjá
þá Danmörku, sem
þeir eru búnir að lesa
um í átta ár?
Það er lofsvert og
þakkarvert, að danski
sendikennarinn við
Haskólann skuli varpa
fram þessum spurn-
ingum. GÞG.
ÚR YMSUM ÁTTUM
Halldór Kristjánsson á
Kirkjubóli ritar grein um áfeng-
ismál I Timann I gær og nefnist
hún tlrræöi, eöa úrræöaleysi.
Upphafsorö greinarinnar eru á
þessa leiö:
„Björn Jónsson ritstjóri birti
greinina fskyggilegan faraldur
áriö 1892. Þar gerir hann grein
fyrir þvi aö af rúmlega 300 stú-
dentum sem útskrifuöust úr
Læröa skólanum 1851-1885 heföu
110 eöa jafnvel allt aö 130 oröiö
ofdrykkjumenn. Af þessum 110
ofdrykkjumönnum tepptust ’
frá þvi aö komast i fyrirhuga^u
stööu, 10 misstu embætti og 2
uröu vitskertir. Þriöjungur af
ofdrykkjumannahópnum var
dauður 1892, létust langflestir á
unga aldri.”SIÖan vitnar
Halldór i fyrirlestur sem Guö-
mundur Björnsson landlæknir
hélt annan dag jóla á þvi herr-
ans ári 1898, um þetta sama
efni.
Manni dettur ósjálfrátt I hug
allar þær hrakspár og fordóm-
ar, sem duniö hafa á margum-
ræddri yngri kynslóö ár eftir ár.
Mætti helzt af þeim viskubrunn-
um sem þar ausa af sér, skilja,
aö „unglingavandamáliö” fari
dagversnandi og fjöldamargir
eigi örstutt i hina eilifu glötun.
Þessi krakkagrey, sem vel
flest hafa ekkert annaö til saka
unniö en þaö aö vera til, hafa æ
ofan i æ veriö tekin i bakarliö af
hinum og þessum „eldri mönn-
um” og þeim duglega sagt til
syndanna.
Þessi forna „statistik” sem
Halldór á Kirkjubóli dregur
fram i dagsljósiö, kemur þvi
eins og svalur vindur i Sahara.
Þaö hafa þá, þrátt fyrir allt ver-
iö til menn af eldri kynslóöinni,
sem hafa neytt áfengis, tekiö i
nefiö, reykt og gert yfirleitt allt
þaö sem nútima siöapostular
fordæma sem mest.
En sem betur fer er nú smám
saman aö renna upp ljós fyrir
mönnum um aö bönn og nötur-
legt nöldur veröi aldrei til góös.
Þaö sem þarf, er itarleg fræösla
um áhrif áfengis. Þá fyrst sæist
einhver árangur af starfi bind-
indisfrömuða.
Og fyrst hef er fariö aö minn-
ast á fræöslu, þá skal aftur vitn-
aö i grein Halldórs: „Nú er mik-
iö talaö um aö reyna aö hjálpa
þeim sem i nauöum eru staddir
vegna drykkjufýsnar. Minna er
talaö um aö giröa fyrir þaö, aö
drykkjufýsnin vakni...”
Þarna er ekki alls kostar rétt
meö fariö. Samtök þau, sem ný-
lega hafa veriö stofnuö og nefn-
ast Samtök áhugafólks um
áfengisvandamál, stefna aö þvi
aö inna af hendi mikið fyrir-
byggjandi starf. Veröur sú
starfsemi aö mestu byggö á
fræöslu, en auk hennar veröa
reknar hjálparstofnanir fyrir
þá, sem þess þurfa meö.
Vaka eða víma
Björn Jónsson ritstjóri birti
greinina Iskyggilegur faraldur
árift 1892. Þar gerfti hann grein
fyrir þvl, aft af rtlmlega 300 stil-
dentum sem útskrifuftust úr
lærfta skólanum 1851-1885 hefftu
110 efta jafnvel allt aft 130 orftib
ofdrykkjumenn. Af þessum 110
ofdrykkjumönnum tepptust 27
frá þvl aft komast I fyrirhugafta
stöftu, 10 misstu embctti og 2
urftu vitskertir. Þriftjungur af
ofdrykkjumannahópnum var
dauftur 1892, létust langflestir á
unga aldri.
Þegar Guftmundur Björnsson,
slftar landlæknir rifjafti þetta
upp I fyrirlestri slnum annan
dag jóia 1898 sagfti hann:
„1 þessari skýrslu felst mikili
fróftleikur handa þeim, sem
halda þvl fram ab áfengisnautn
I hófi, svo köllubu, sé hættulaus.
Þaft er sennilegt aft enginn a(
þessum 300 mönnum hafi verib I
bindindi. En þab má telja vlst aft
þeir hafi allir verift hófsemdar-
menn I upphafi áfengisnautnar-
innar. Og sannieikurinn er þá
þessi.
Af 300 ungum og efnilegum
hófsemdarmönnum, óskabörn-
um þjóftarinnar, gerast 110 of-
drykkjumenn — meir en þriftj-
ungurinn! Þab er þvl engan vcg-
inn hættulaust aft vera hóf-
drykkjumaftur.
Af hverjum þeim 100 ung-
mennum sem venjast á áfengis-
nautn, vérfta íleiri efta færri
áreiftaniega aft ofdrykkjumönn-
Úrræði eða
úrræðaleysi
Þetta sagfti einn vitrasti lækn-
ir landsins fyrir 80 árum.
En hvernig skyldi ástandift
vera núna? Afengift er óbreytt
og mannlegt eftli er eins.
Þaft ætti ekki aft þurfa «
nefna einstök dæmi um þ
gæfuleysi sem áfengisnautn ^
dur. Allir vita aft hæfileik*.
menn, lærftir og gáfaftir sem
höfftu unnift sér mikift álit og til-
trú, töpuftu þvi aftur vegna
drykkjuskapar. Þeir hafa van-
rækt störf sin, þeír hafa gert
eina og aftra vitleysu I ölæfti, og
þeir hafa unnift bein óhæfuverk.
Mörg eru þess dæmi, aft þeir
brugftust trúnafti sem þeim var
sýndur, ýmist um fjárgæzlu efta
annaft.
Þessa hryggftarsögu ætti ekki
aft þurfa aft rekja Iengra. En
hver getur hugsaft um hana
ósnortinn? Er nokkrum sama
um þetta manntjón og mann-
emmdir?
Nú er mikift talaft um ab reyna
ab hjálpa þeim sem I nauftum
eru staddir vegna drykkjufýsn-
ar. Minna er talaft um aft girfta
fyrir þaft aft drykkjufýsnin
vakni. Mikiis er vert ab rétta þá
•'lft sem höllum fæti standa.
vegar gengur þaft misjaín-
) menn leiti uppi frægar
I fjarlægum heirasálf-
ekki öllum. Þvf
Þab ' hæfileika-
mann dr«. tfiK«r a trausti og
sóma. Þó c /anlegasí., aft
vita hverníg ,/fengisnautnin
bitnar á saklausum börnum.
Hér er ekki átt vift þaft aft börn
verfti stundum merkt af
drykkjufýsn I mófturlffi þannig
aft þeim lfftur illa áfengislausum
eftir fæftinguna. Hitt er sfzt
betra þegar þau fara á mis vift
öryggi, vernd og umhyggju
vegna drykkjuskapar íor-
eidranna.
Þar sem áfengisneyzla er al-
menn og tlft verfta margir háftir
áfengi. Þar bætist alltaf vift
fjöldi nýrra ólánsmanna — jafn-
vel þó aft takist aft bjarga mörg-
um úr eldri árgöngum. Þd skul-
um vift ailtaf muna aft björgunin
er yfirleitt vift þaft bundin aft
þeir verfti bindindismenn. Þar
dugar hvorki hik né hálívelgja.
Hinum nýju ógæfumönnum
hljóta svo aft fylgja öll kenni-
teikn ofdrykkjunnar ölæftisslys,
upplausn og misferii. Þaft getur
ekki leynzt neinum raunsæjum
manni. Þaft þarf ekki neinn spd-
mann til aft sjá og segja ab
hverju fer. Meft óbreyttu
ástandi hér á landi verftur hald-
ift áfram aft koma upp hópum
ógæfumanna, utangarftsfólki
sem ekki samlagast mannfélag-
inu, brotamönnum.
Margt er hægt ab gera tii aft
reisa úr rústum, ltkna og hugga
og græfta á vlgvellinum. En
betra er heilt en vel gróift — og
enginn þarf aft halda aft allt
grói.
Þaft er ekki nema eitt rdft til
aft losna vib ógæfu áfengis-
nautnarinnr. Þaft er aft minnka
drykkjuskapinn. Þaft er llka ör-
uggt rdft ef þaft er notaft. En
hvers vegna er þaft þá ekki not-
aft?
Sumum finnst aft þafi sé ekki
til vinnandi. Þeim finnst sú
ánægja sem þeir sjálfir hafa af
áfengi sé meira verft en allt ólán
hinna.
Aftrir trúa þvl ab ekki sé hægt
aft notfæra sér þetta einfaida úr-
ræfti: bindindift. Þó hafa þeir
íyrir augunum menn sem gera
þaft. Og þeir vita aft á vissum
tlmum og visum svæftum hefur
áfengisnautn verift hafnaft og
ekkert borift út af. Samt trúa
þeir þvi aft sé óhugsandi aft
nokkur þjóft beri gæfu til aft
snúa baki vib mesta meini sinu.
. En til eru menn sem vita, aft
hér skiptir þaft höfuftmdli, aft
drykkjan sé minnkuft. Þeir vita,
aft vonirnar eru bundnar vift
meiri bindindissemi, og þvl
meta þeir þaft meira allri
staupaglefti.aft glæfta gæfuvonir
þjóftar sinnar meft þvf aft vera
bindindismcnn. Og ungir menn
eiga ab hafa bjartsýni og mann-
dóm til aft trúa þvi aft hægt sé aft
bæta heiminn, jafnvel ab ná þvf
takmarkisem er óþekkt úr eldri
sögum.
Enginn er áhrifalaus I þessu
átaka rndli. Hvaft gerir þú?
H.Kr.