Alþýðublaðið - 10.10.1978, Blaðsíða 4

alþýöu-
blaöið
utgefandi Alþýöuflokkurinn
Ritstjórn og auglýsingadeild Alþýðublaðsins er að Síðu-
múla 11, sími 81866.
Þriðjudagur 10. október 1978
Alþýdubladid kynnir vísitölumálin
Vísitölugrundvöllurinn
Visitölugrundvöllur
almennt segir til um þaö
hve einstakir liðir vega
þungt i heildinni. Þannig
má segja, að grundvöllur
visitölu framfærslu-
kostnaöar segi til um þaö,
hve stór hluti t.d. mjólk,
kjöt, húsaleiga o.s.frv. er
af framfærslukostnaði,
og þar með er hægt aö
reikna út, hvaö hækkun á
einstökum útgjaldaliðum
veldur mikilli hækkun á
framfærslukostnaðinum
i heild.
Núgildandi vísitölu-
grundvöllur er frá-
brugðinn eldri grund-
völlum
Sá visitölugrundvöllur, sem
við búum nú við, tók gildi i árs-
byrjun 1968. Hann er einkum
frábrugðinn fyrri grundvöllum
um það, að honum er ætlað að
ná yfir öll útgjöld fjölskyldna,
og sýna meöaltal útgjalda laun-
þegafjölskyldna úr öllum tekju-
hópum. Aöur var einkum miðað
við útgjaldaskiptingu láglauna-
fólksins, og brýnustu lifs-
nauðsynjar vógu tiltölulega
þungt. Ýmsum útgjaldaliöum
var sleppt i eldri grundvöllum,
m.a. vegna vandkvæða á
mælingu, en það hefur ekki
verið gert i núgildandi grund-
velli svo að nokkru nemi.
Neyslukönnunin 1964-1965
Enda þótt núgildandi visitölu-
grundvöllur hafi tekið gildi i
ársbyrjun 1968, er undirstaða
hans nokkru eldri. Vistölu-
grundvöllurinn byggir á niður-
stöðum neyslukönnunar frá
árunum 1964 og 1965. Könnuð
voru útgjöld launþegafjöl-
skyldna i Reykjavik, verka-
manna, sjómanna, iðnaðar-
manna, opinberra starfsmanna
og verslunar- og skrifstofu-
manna. Þáttaka i könnuninni
var auk þess takmörkuð við
hjón með börn innan 16 ára
aldurs eða barnlaus, og
heimilisfaðirinn varð að vera á
aldrinum 25 til 66 ára árið 1965.
Þátttakendur i þessari rann-
sókn voru fundir á þann hátt, að
tekið var i skýrsluvélum
tilviljunarkennt úrtak 300 fram-
teljenda á skattskrá Reykja-
vikur árið 1964, og fullnægðu
þeir öllum skilyrðum fyrir þátt-
töku i rannsókninni nema skil-
yrðinu um aldur barna. Allar
þær fjölskyldur, sem höfðu börn
eldri en 15 ára á sinu framfæri,
hurfu úr rannsókninni, og ýmiss
konar afbrigði, svo sem það að
ættingjar bjuggu hjá fjöl-
skyldunni urðu einnig til þess að
fjölskyldur hurfu úr þessum
hópi. A endanum tóku 103 fjöl-
skyldur af 300 þátt i rannsókn-
inni, og 100 þátttakendur
skiptust þannig á starfsstéttir:
verkamenn voru 26, sjómenn 3,
iðnaðarmenn 23, opinberir
starfsmenn 30 verslunar- og
skrifstofumenn 18. Þessi
skipting á starfsstéttir reyndist
vera i góðu samræmi við raun-
verulega atvinnuskiptingu i
Reykjavik.
Tekjur manna hafa að sjálf-
sögðu mikil áhrif á skiptingu út-
gjalda þeirra. Láglaunafólkið
eyðir mestu af sinum tekjum i
brýnustu lifsnauðsynjar, en þeir
sem rýmri hafa fjárráðin eyða
þvi meiru i alls kyns munaðar-
varning. Fulltrúar allra tekju-
hópa voru meðal hinna 100, sem
þátt tóku i neyslukönnuninni, og
framtaldar tekjur árið 1964 voru
allt frá 85 þúsundum til 370
þúsunda, en meðaltekjur voru
202 þúsund krónur.
Barnafjöldi hefur einnig mikil
áhrif á skiptingu útgjalda,
einkum á þann hátt, að stærri
hluti útgjalda fer i nauðþurftir
hjá stórum fjölskyldum. Af fjöl-
skyldunum 100 voru 17 barn-
lausar, en hinar áttu allt upp i 5
börn, 15 ára og yngri. Tuttugu
fjölskyldur áttu eitt barn, 28
áttu tvö, 22 þrjú, 9 fjölskyldur
áttu fjögur börn og fjórar fimm
börn. Samtals áttu þessar 100
fjölskyldur þvi 198 börn.
Meðal annarra atriða, sem
hafa mikil áhrif á skiptingu út-
gjalda er það, hvort fjölskyldan
á bil, og hvort hún býr i eigin
húsnæði eða leigir. Af þessum
100 fjölskyldum áttu 55 bil, og 66
bjuggu i eigin húsnæði.
Upplýsingaöflun i neyslu-
könnunina var tviþætt. Annars
vegar voru þátttakendur
spurðir um útgjöld sin á árinu
1964. Hins vegar héldu þátttak-
endur nákvæman búreikning
um 4 vikna skeið á árinu 1965.
Það gefur auga leið, að fjöl-
skyldurnar kaupa alveg ótölu-
legan grúa einstakra vöruteg-
unda. Hvað skyldu t.d. margar
tegundir vera á boðstólum i
Reykjavik? Engin leið er að
reikna út i hörgul hlut einstakra
slikra vörumerkja i neyslunni,
söfnun slikra upplýsinga ein sér
væri t.d. algerlega ófram-
kvæmanleg umfangsins vegna.
Þvi eru einstök vörumerki eða
vörur tekin út úr og látin mæla
verðbreytingar þess flokks, sem
þau eru fulltrúar fyrir, enda er
t.d. sami tollur og sama
álagningarprósenta á skyldum
vörum. Slikar vörur eða vöru-
merki, sem eru fulltrúar fyrir
flokk náskyldra vara, eru
kallaðar staðgönguvörur. 5
kextegundir eru þannig látnar
mæla verðþróun á kexi
almennt. Þrátt fyrir það að
liðum i verðlagsgrundvellinum
hafi verið fækkað á þennan hátt,
eru i honum yfir 500 liðir.
- Það gefur auga leið, að hækki
einstakir liðir mismikið breytist
samsetning grundvallarins
smám saman. Þeir liðir, sem
mest hækka vega þá þyngra en
i upphafi og hlutur hinna
minnkar að sama skapi, enda
þótt sama magn af vörunni eða
þjónustuliðnum sé áfram i visi-
tölugrundvellinum. Visitölu-
grundvöllurinn er nefnilega i
rauninni samsettur úr tilteknu
magni einstakra liða, en ekki
hlutföllum milli liðanna 500.
,/Visitölufjölskyldan" er
aðeins til á pappírnum
Eins og sést af framansögðu,
er sá hópur, sem neyslu-
könnunin tók til, ærið sundur-
leitur. Við samsetningu hópsins
var reynt að fá sem breiðast
úrtak innan þess ramma, sem
Framhald á bls. 3
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm^
Skipting visitölugrundvallarins 1968 og 1978
1968 1978
% %
(meöfyr-
Vörurog þjónusta: irvara)
Matvörur ....................................... 26,7 36,2
Þaraf: Brauð, kex, mjölvara ..................... 2,8 3,2
Kjöt og kjötvörur ............................. 7,4 9,7
Fiskur og fiskvörur ........................... 2,2 3,3 '
Mjólk, mjólkurvörur, feitmeti, egg ............ 7,6 9,8
Avextir ....................................... 2,4 2,0
Aðrar matvörur ............................... 4,4 8,1
Urykkjvarvörur (kaffi, gosdr., ófengi o.fl.) .... 3,5 5,1
Tóbak .......................................... 12,6 3,1
Fötogskógfatnaður .............................. 11,6 11,0
Hitiografmagn ................................... 3,8 3,6
Heimilisbúnaður.hreinlætisvöruro.f’.............. 8,0 7,6
Snyrtivörur og snyrting ......................... 1,7 1,6
Heilsuvernd ..................................... 2,0 1,8
Eigin bifreið ................................... 8,7 10,9
Fargjöld o.þ.h................................... 1,6 2,2
Sima-og póstgjöld ............................... 1,3 1,5
Lestrarefni, hljóövarp, sjónvarp, skemmtanir o.fl. . 10,8 10,3
Annaö ........................................... 1,3 1,9
Samtals 83,5 93,9
Húsnæði ................................... 16,1 9,2
Annað ....................................... 0,5 -3,1
í bröttum hlíðum
Barist
Um miðjan þennan
mánuð hefst skálmöld
mikil. Þá rjúka menn til
fjalla til þess að drepa
rjúpur . Kyrrð fjallanna
mun rofna, og snjórinn
mun litast blóði.
Hvert fjallið á fætur
öðru þar sem rjúpu er að
finna, verður tekið með
skyndiáhlaupum eða
tangarsókn. Ef að likum
lætur verður skothriðin
vægðarlaus, og ekki er
ósennilegt að læknar
þurfi að tina högl úr ó-
heppnum skotmanni,
sem hefur verið svo ó-
lánssamur að afturendi
hans hefur verið tekinn í
misgripum fyrir rjúpu.
Menn gefa upp misjafnar á-
stæður fyrir þvi tómstundagamni
sinu að stunda rjúpnaveiði. Sumir
eru að sækjast eftir útiveru og
hreyfingu. Aðra reka bragðlauk-
arnir af staö, þvi það er eins og
rjúpan bragðist betur ef menn
hafa drepiö hana sjálfir. Enn aðr-
ir segja að veiðigleðin ýti sér út i
þetta, og þeir eru lika til sem eru
einfaldlega sportidiotar. Sú skýr-
ing heyrir þó til undantekninga
sem einn veiöimaður gaf mér
fyrir rjúpnadrápi sinu, að hann
leggði erfiöi veiðiferðanna á sig
af einskærum kvalalosta.
Rjúpnaveiöitiminn hefur löng-
um reynst hápunkturinn i starfi
björgunarsveitanna. Rjúpna-
skyttur hafa nefnilega stundum
þannleiða vana,aðana út i bláinn
og rata ekki heim. Það skellur
kannski á stórhrið og noröan belj-
andi og enginn kann á áttavitann
sem er með i förinni. Skotinu með
neyðarblysinu hafði óvart verið
skotið á rjúpnahóp, sem gjörsam-
lega sturlaðist við alla þessa
ljósadýrð, og gafst umsvifalaust
upp.
Sú saga gekk hér fyrir nokkrum
árum að tveim hópum rjúpna-
skyttumanna hafi lostið saman.
Þetta átti að hafa verið þaulvanir
mennmeð fyrsta klassa útbúnað.
Klæddir hvitum felubúningum
Alpahermanna, gyrtir skotfæra-
beltum þvers og kruss, svo jafn-
vel Pancho Villa hefði fengið
minnimáttarkennd.
En einmitt vegna þessara hvitu
búninga hafi þeir farið að skjóta
hvor á annan. Sagan segir að
þetta hafi gerst i hliðum Kvig-
indisfells, en þar i grenndinni er
jafnan mikill fjöldi veiðimanna.
Þegarskothriöin braust út dreif
aö fjölda manna úr nágrenninu,
sem hélt að þarna væri allt mor-
andi i rjúpu. Þeir sáu að þarna i
fjallinu var allt morandi i hvitum
flygsum og hófu þegar skothriö.
Alltaf bættist i hópinn, svo þeir
hvitklæddu hröktust sifellt hærra
upp fjallið. Þeir uppgötvuðu f ljót-
legamistök sin, en þá var þaöum
seinan, þvi flestar skyttur i ná-
grenninu höfðu sameinast um að
skjóta á þá. Svo hörð var skot-
hriðin að þeim gafst enginn timi
til að leiðrétta þennan misskiln-
ing, en skriðu þvi eins hratt og
þeir gátu upp fjallið.
Ailmikiil móður var nú runninn
á sóknarmenn, og þegar þannig
er ástatt gera menn sér ógjarnan
grein fyrir mistökum sinum.
1 gegnum talstöð hafði fréttin
borist til höfuðborgarinnar, og að
sjálfsögðu skolast til milli manna
Fæti átti tæpast að vera komiö
niöur á Kvigindisfelli fyrir r júpu.
Veiðimenn sem setið höfðu heima
þessa helgi stréymdu út úr borg-
inni. Astandið minnti á, þegar
skipstjórinn á Siglufirði kom æð-
andi inn á veitingastað þar og
hrópaði: Vaðandi sild við Kol-
beinsey.
En í Kvigindisfelli sat allt viö
það sama. Þeir hvítklæddu voru
að verða vitstola, og voru alvar-
lega að velta fyrir sér aö skjóta á
móti. Þeirhöfðureyntaðöskra en
litið haföi heyrst vegna skothrið-
arinnar. En eins og svo oft áður í
henni veröld, var það forsjónin
sem kom til bjargar. Það fór að
hvessa, og þvi fylgdu dimm él og
skafrenningur. Skothriðin smá
fjaraði út, og þaö sannaðist á
þeim hvitklæddu að áheit á
Strandakirkju eru ekki út i loftið.
En nú var útlitiö þannig, að
ekki var laust við að þörf væri á
ööru áheiti. Veðrið hafði stórlega
færst i aukana. Élið var orðið að
stórhrið og hávaöa roki. Menn
áttu fullt i fangi með að brjótast
gegn veörinu , en það vildi til aö
niður i móti var að fara.
Það fylgdi þessari sögu að þeir
hvitklæddu hefðu aldrei borið
þess bætur að lenda i þessari
Framhald á 2. siðu.
Bílamálun
Guðmundar Einarssonar
Erum fluttir í nýtt húsnæði
að Smiðjuvegi 40, Kópavogi
Nýtt símanúmer er 7-45-40
Orkustofnun
vill ráða fulltrúa til bókhaldsstarfa,
Reynsla i tölvuvinnslu æskileg.
Upplýsingar um aldur, menntun og fyrri
störf, óskast sendar Orkustofnun,
Laugavegi 116, 105 Rvik. í
eiginhahandarumsókn fyrir 16. október
n.k.