Alþýðublaðið - 28.11.1978, Blaðsíða 4

alþýdu-
blaðíó
Otgefandi Alþýðuflokkurinn
Ritstjórn og auglýsingadeild Alþýðublaðsins er að Síðu-
múla 11, sími 81866.
Þriðjudagur 28. nóvember 1978
Skipulagningu og áætlanagerð verði
við uppbyggingu atvinnuveganna
— sagði Kjartan Jóhannsson, sjávarútvegsráðherra
á Fiskiþingi föstudaginn 24. nóvember síðastliðinn
beitt
Fundarstjóri, heiðruðu þing-
fulltrúar!
Mér er það sérstök ánægja aö
vera gestur Fiskiþings, sem er
heildarfulltrúi fyrir fiskveiöar
Islendinga sem atvinnuveg, sam-
eiginlegur vettvangur fyrir þá
margvisleguhagsmuni og þá fjöl-
þættu reynsluþekkingu, sem allar
opinberar aögeröir i sjávarút-
vegsmálum hljóta að ganga út
írá.
Ég leyfi mér aö vænta mikils af
samstarfinu viö ykkur og um-
bjóöendur ykkar, enda er þar
mikiö í húfi. Atvinnuvegur ykkar,
sjávarútvegurinn og rikisvaldiö
standa sameiginlega frammi
fyrir þvi verkefni, sem hagsæld
þjóðarinnar i'bráö og lengd veltur
á ööru fremur: aö nýta og ávaxta
hina sigjöfulu en þó viökvæmu
auölind fiskimiðanna.
Skipulagning og áætl-
anagerð nauðsynleg í
sjávarútvegi
Margvislegrök hniga aö þvi, aö
skipulagningu og áætlanagerö sé
beitt viö uppbyggingu atvinnu-
veganna og rikisvaldiö eigi þar
drjúgan hlut aö. En i s jávarútvegi
koma til alveg sérstakar aöstæö-
ur sem gera allitarlegar skipu-
lagningu og heildarstjórn óhjá-
kvæmilega, þar sem margir aöil-
ar nýta i sameiningu takmarkaöa 1
auölind.
Veiöareins aöila hafa þvi beint
áhrif á afla annars og mikil hætta
er á því, aöaðgeröir, sem eðlileg-
ar eru frá sjónarmiöi einstakra
skipshafna, skipseigenda eöa
jaínvel byggöarlaga, falli ekki I
sama farveg og heildarhagur at-
vinnugreinarinnar. Þá er skipu-
lagning og heildarstjórn öllum i
hag, ef sanngirni er gætt. Þvi
hljótum viö aö leggjast á eitt aö
finna sem skynsamlegastar leiö-
ir. Mistök i þessum efnum geta
oröiö óhugnanlega dýr, þar sem
annars vegar er I veöi afkoma og
atvinna I byggöarlögunum, en
hins vegar viðkoma fiskistofn-
anna og þar meö afkomugrund-
völlur þjóöarinnar.
Fjögur sjónarmiö þarf aö sam-
ræma viö skipulagningu sjávar-
útvegsins. 1 fyrsta lagi verndun
og nýtingu fiskstofnanna. 1 annan
staö atvinnuöryggi sjómanna og
fiskverkafólks. I þriöja lagi þarf
aö hyggja aö verömæti fram-
leiöslunnar og aö lokum aö til-
kostnaöi viö hana, bæöi viö fjár-
festingu og rekstri.
Verndun fiskstofnanna
Astand og afkastageta fisk-
stofnanna er aö sjálísögöu sú um-
gerö sem takmarkar alla okkar
möguleika. íJtfærsla landhelg-
innar samfara varhugaveröu á-
standi margra helstu nytjateg-
undanna, leggur okkur þá kvöö á
heröar aö læra á skömmum tima
alnýjan hugsunarhátt i þessum
efnum. Viöleitni siöustu ára er-
hér mjög mikilvæg byrjun, þótt
vitaskuld þurfi aö taka fastar á.
Litil huggun er þaö, aö áætlanir
visindamanna séuskeikular. Þær
geta þá væntanlega brugöist til
beggja átta og veröur þá aö
hyggja að þvi. Og á hinn bóginn
getum viö ekki leyft okkur að
vannýta verömæta fiskstofna.
Viö veröum aö lita á aflamagniö á
hverjum tima sem gefna stærö,
stærö sem i bili hlýtur aö veröa
mjög tilfinnaniega knöpp. Hitt er
’áokkar valdi aö skipuleggja, hve-
nær og hvernig aflinn er tekinn og
hvar hann er lagöur á land.
Atvinnuöryggi sjó-
manna og fiskverka-
fólks
A þvi aöhaldstimabili, sem ó-
hjákvæmilegt er meðan viö erum
aö byggja upp ofnýtta stofna,
veröur sérstaklega aö standa
vörö um grundvallarhlutverk sjá-
varútvegsins 1 atvinnu einstakra
byggöarlaga og heilla landshluta.
011 tækifæritil aö auka atvinnuna
meö frekari úrvinnslu aflans eru
mikils viröi. Þóhlýtur atvinna viö
sjávarútveginn, eins og aflinn
sjálfur, aö vera nokkuö knöpp
stærö, sem ráöstafa þarf af hag-
sýni og fyrirhyggju. Boöoröiö er
næg og stööug atvinna fyrir
heimamenn. Hitt er i rauninni
slæm nýting á verömætum at-
vinnutækifærum, ef afli berst svo
óskipulega að, aö hann veröi ekki
unninn nema meö óhæfilegu
vinnuálagi og aöfluttum vinnu-
krafti eöa veröi jafnvel alls ekki
unninn aö fullu i hinar verömæt-
ustu afuröir. Hitt er svo augljóst,
hver bagi oft á tiðum er aö staö-
bundnum eöa timabundnum hrá-
efnisskorti.
Þaö er þvi eitt brýnasta skipu-
lagsverkefni okkar aö dreifa hrá-
efninu þannig á löndunarstaöi, aö
atvinna veröi sem jöfnust, jafn-
vel einnig aö takmarka, hve mik-
iU heildarafli sé tekinn á skömm-
um tima i aflahrotum. Tilkoma
hinna nýju togara hefur b?ett
verulega úr aö þvl leyti hve langt
þeir geta sótt og hve vel þeir þola
veöur, en á hinn bóginn fylgir þvi
áhætta aö byggja atvinnu
byggöarlags á örfáum skipum,
jafnvel einu einasta. Hyggja þarf
sérstaklega aö samnýtingu skip-
anna. Frjálst og fordómalaust
veröur lika aö Ihuga hvort til
greina komi og geti skilaö
heildarávinningi aö rikiö hafi um-
ráöarétt yfir fáeinum togurum
sem þaö fæli reyndum togaraút-
geröarfyrirtækjum aö annast
rekstur á meö skilyröum um aö
þeim yröi beitt til hráefnisjöfnun-
ar. Mér er ljóst aö i þessu sam-
bandi þarf aö huga aö margvis-
legum vandamálum, sem m.a.
snúa aö áhöfninni en þetta verður
engu aö siöur aö athuga á hlut-
lægan hátt.
Stjórn á löndunum fiskiskipa
erlendis er einnig ein hliö þessa
máls. Reyndar hljóta menn yfir-
leitt aö spyrja sig: Hvaö er til
ráöa um skipulagningu bolfisk-
löndunar? Ég get upplýst, aö
fyrir um þaö bil mánuöi hófst á
vegum sjávarútvegsráöuneytis-
ins grundvallar undirbúnings-
starf varöandi hugmyndir aö
skipulagningu bolfisklöndunar
fyrir landiö í heild.
Bæta þarf nýtingu afl-
ans
Þvi bundnari sem viö erum viö
óumbreytanlegt aflahámark, þvi
betur veröum viö aö hyggja aö
nýtingu aflans og verömæti af-
uröanna. Á siöasta ári var fjár-
festing i fiskveiöunum sjálfum
tvöfalt til þrefalt meiri en i fisk-
vinnslunni. Þetta hlutfall þarf
væntanlega aö breytast verulega,
þannig aö framkvæmdir miöist
ööru fremur viö þaö aö vinna afl-
ann til fyllstu nýtingar. Einnig
uggir mig aö stopult og ónógt
vinnuafl hafi komiö niöur á nýt-
ingunni, þar sem afkastageta
veiöa og vinnslu hefur veriö aukin
örar en samræmist mannafla á
staönum. 1 fiskvinnslunni má
magn ekki sitja i fyrirrúmi fyrir
gæöum, og fjárfestingu er illa
variö til aö auka afkastagetu, ef
aöstööutil nýtingarer ábótavant.
Hér þarf einnig aö huga aö fisk-
mati og hinu vandasama á-
byrgöarstarfi fiskmatsmanna,
einnig aö vali veiöarfæra, útivist-
artima fiskiskipa og ööru þvi,
sem úrslitum ræöur um gæöi og
nýtingu aflans.
Minnka þarf tilkostnað í
sjávarútvegi
Vik é g þá aö fjóröa meginatriö-
inu, tilkostnaöi og þar meö af-
komu i sjávarútvegi. Þegar viö
erum bundnir viö aflahámark,
sem i flestum tilvikum er svo
lágt, aölitil hætta er aö hiö leyföa
magn af fiski beri undan okkar
vel búna veiðiflota, þá dugir ekki
skipulagslaust kapphlaup um afl-
ann, heldur hitt aö taka hann og
vinna meö sem minnstum til-
kostnaöi. Sem dæmi má neiha
sildarvertiöina, þar sem augljós-
lega heföi veriö hagkvæmara að
búa færri skip til veiðanna.
A ýmsum öörum veiöum er viö
hiö sama að fást, aö flotinn er ó-
þarfiega stór og dýr, og skeröist
þá nýting hans, og þar meö arö-
semi fjárfestingarinnar, meö
af latakm örkunum.
Hitt er einnig kunnara en lýsa
þurfti, aö sérstakur rekstrar-
vandi fiskvinnslunnar á tiltekn-
um stööum, sérstaklega á Suöur-
nesjum, stafar aö verulegu leyti
af fjárfestingu f afkastagetu, sem
nýtist ekki við aöstæöur eins og
þær eru nú orönar, þar sem afla-
toppur vetrarvertiöarinnar er aö
mestu leyti úr sögunni. Hér þarf
aö huga aö leiöum til þess aö ná
betra jafnvægi milli veiöa og
vinnslu. 1 fyrstunni hlýtur þaö aö
miöa aö þvi annars vegar aö
jafna á skynsamlegan hátt þvi
sem á land berst og hins vegar aö
„frysta” óaröbæra umframaf-
kastagetu með þvi m.a. aö hjálpa
mönnum til aö hætta, eins og þaö
hefur veriö oröaö. Þar er þó viö
mörgum vanda aö sjá. Uppbygg-
ingin hér var á sinum tima miöuö
viö vinnu aökomufólks aö veru-
legu leyti, og er i sjálfu sér ekki
eftirs já aöþvi skipúlagi, en á hinn
bóginn má ekki kreppa svo aö, aö
atvinnu heimamanna sé stefnt i
voöa eins og nú hefur gerst .
Einnig getur skort fjárfestingu i
æskilegustu tækni, skipulagni og
búnaöi, þótt afkastageta sé meiri
en nóg og i þessum efnum skortir
einmitt á hér á þessu svæöi, og er
þá sú aöferö siöur en svo einhlit
aö sniöa fiskvinnslunni stakk
eftir vexti meö þvl aö skrúfa fyrir
fjármagn.
Þaö á raunar ekki aöeins viö
um hinn sérstaka vanda Suöur-
nesja, heldur á miklu fleiri sviö-
um veiöa og vinnslu, aö þörf er á
nýrri f járfestingu til hagræðingar
betra skipulags og bættrar nýt-
ingar, jafnvel þótt afkastageta sé
fullnóg fyrir, og er þá vandi aö
halda svo á, aö hún sé ekki enn
aukin langt um skör fram. Hitt er
einnig vlöa staöbundinn vandi, aö
afkastageta veiöiflotans og ein-
stakra vinnslugreina hafi mis-
vaxiö, og er þá jaínan nærtækast
aö samræma upp á viö, stækka
frystihúsið til aö fullnýta aflann,
eöa stækka bræösluna til sam-
ræmis viö frystihúsiö, eöa bæta
viö togaratil aö fullnýta afkasta-
getuna I landi. Þessa togstreitu
könnumst viö viö. En nú erum viö
svo á vegi stödd, aö þörf er aö-
halds I þessu efni. Þaö er slæmur
búskapur meö atvinnutækifæri
Framhald á bls. 3
Andóf saðgerðir!
Fólk mótmælir ýmsum
hlutum á misjafnan hátt.
Sumir berja hnefanum í
borðið og hafa hátt, en
láta að öðru leyti kyrrt
liggja. Aðrir ströggla
tímunum saman og jafn-
vel svo lengi, að þeir fá
sitt fram. En mesta at-
hygli vekur þegar fólk
mótmælir með ýmsum
róttækum aðgerðum. Fer
í kröfugöngur, slettir
málningu og skyri, eða
sparkar miili fóta á lag-
anna vörðum.
Þaö hefur efiaust tiökast frá
aldaööli aö fólki heföi uppi mót-
mælaaögeröir, og hafa þær þá
veriö framkvæmdar á hinn mis-
jafnasta hátt eins og gengur. Oft
eru þeir sem fyrir mótmælunum
standa beittir refsingum, ef þær
aögeröir sem þeir stóöu fyrir
hafa talist brjóta 1 bága viö al-
mennt siögæöi og lög.
1 Bibliunni segir frá þvi, aö i
hópi Gyðinga hafi alltaf skotiö
upp andófsmönnum ööru
hverju. Menn hafi oröiö þreyttir
og stressaöir á eyöimerkurrölt-
inu, og ekkert veriö aö liggja á
þeim skoöunum sinum. í þá
daga tiökaöist ekki aö loka and-
ófsmenn Inni á geöveikrahæl-
um, svo aö I þess staö sló Guö
almáttugur þá plágum eöa
eyddi þeim I eldi.
Skoöanir kunna aö vera skipt-
ar um þaö hvort sé skárra að
loka fólk inni á hælum, eöa nota
aöferðir Jahve. En sem betur
fer notumst viö hér á landi, viö
hvoruga þessara aöferöa. í
versta falli er lögreglunni att
fram meö kylfur og táragas, en
þaö er algjör undantekning ef til
sliks þarf aö grípa. Og ef I harö-
bakkann slær og til slikra aö-
geröa þarf aö gripa, þykja þaö
svo miklir atburöir aö um þaö
eru skrifaöar bækur.
Klassiskur liöur i islenskum
andófsaögeröum er Keflavikur-
gangan. Einu sinni á ári er hún
gengin, i misjöfnum veðrum og
meö misjafnlega mikilli þátt-
töku. Hin siöari ár hefur hún
fariö fram meö ró og spekt, eng-
in rúöa veriö brotin, enginn
veriö barinn og enginn settur
inn.
Ef þaö svo kæmi á daginn aö
herinn færi og gangan leggöist
niöur kæmu liklega margir til
meö aö sakna hennar. Hún er
oröin eins og 1. mal eöa 17. júní,
árviss atburður sem margir
hlakka til. Ekki er ósennilegt aö
þótt tilgangur hennar bæri full-
komin árangur, héldi fólk
árfram aö tritla þessa leiö sér til
ánægju og heilsubótar.
A Alþingi og i sveitastjórnum
eru mótmæli kjörinna fulltrúa
ákaflega pen og dipplómatisk.
Þaö lengsta sem gengiö er i
þeim efnum á þessum sam-
kundum er, aö menn ganga af
fundi eöa halda fimm tima ræö-
ur. En yfirleitt láta kjörnir full-
trúar okkar sér nægja aö bóka
allan fjandann sem þeir eru á
móti og vilja aö sé ööruvisi en
samþykkt er. A þingum erlend-
is, og þá sér I lagi i suölægum
löndum, er ekki óalgengt aö
hendur séu látnar skipta á þjóö-
þingum, þegar mikil hitamál
eru á dagskrá. Ef sá háttur
tiökaöist hér er hætt viö aö i
gamla virðulega húsinu viö
Austurvöll, heföi löngum allt
logað I slagsmálum. ólafur
Jóhannesson og Jón Sólnes
heföu liklega tæpast sloppiö viö
glóöarauga á þingi I fyrravetur,
þegar til umræðu voru dómsmál
mál og Krafla. Vigaferli yröu
fastur liöur I umræöum um fjár-
lagafrumvarpiö, og umræöur
utan dagskrár yröu enn svip-
meiri en nú er.
Væri þetta svona er vist aö á
þingpöllum yröi örtröö á hverj-
um degi. Yröi aögangur aö
þingpöllum seldur er hugsan-
legt, aö andviröi hans dygöi til
aö bera uppi allan kostnaö Al-
þingis. En sökum þess hve viö
Islendingar erum ofsafengnir
þegar til handalögmála kemur,
veröur aö viöurkennast aö þessi
hugmynd er fráleit. Ekki sist ef
þingmenn gengjust upp I þessu
meö tilliti til áhorfenda. Astand-
iö gæti oröið eins og á
hringleikjum Rómverja til
forna.
Sumir mótmæla mótmælanna
vegna, en aörir mótmæla af
hugsjón. Mótmælagöngur eins
og 1. mai eru fyrst og fremst
orðin táknræn mótmæli fremur
en virk, enda tala börn um þá
göngu sem skrúögöngu, þvi
skrúögöngum tilheyra blöörur
og skemmtilegheit. Þaö eina
sem skyggir á skemmtileg-
heitin, eru einhverjir leiöinlegir
kallar aö tala um kauprán, visi-
töluskeröingu og láglaunafólk.
Og ef einhver I mannhafinu dirf-
ist aö segja: „Af hverju semja
þeir ekki um hærra kaup fyrir
okkur? þá er brosað og haldiö
áfram aö hlusta þótt enginn
heyri neitt.
—L