Alþýðublaðið - 24.07.1979, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 24. júlí 1979
/■""
3
alþýðu-
blaóió
Framkvæmdastjóri: Jóhannes
Guömundsson
Abyrgöarmaöur: Bjarni P.
Magnússon
Ritstjórnarfulltrúi: Guöni Björn
Kjærbo ^
Auglýsingar: Ingibjörg Siguröar-
dóttir
Dreifingarstjóri: Siguröur Stein-
arsson
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru aö
Siöumúla 11, Reykjavik, simi
81866.
íslendingar búa enn í grund-
vallaratriðum við stjórnarskrá,
sem sett var á árinu 1874. Þær
breytingar sem gerðar hafa ver-
ið á stjórnarskránni hafa ein-
vörðungu f jallað um ytra form
stjórnarhátta, 1918 og 1944, og
síðan um kjördæmabreytingar.
Það segir sig því sjálft, að stjórn-
arskrá lýðveldisins hlýtur um
margt að vera forngripur — og
vinnubrögð, sem á henni eru
byggð, oft ærið forn.
Stjórnarskráin frá 1874, sem
Jóni Ölafssyni, ritstjóra og fleir-
um raunar þótti þá heldur hvim-
leitt plagg, gerir ráð fyrir því, að
á milli þinga sé mögulegt að gef a
út bráðabirgðalög. Bráðabirgða-
lög eiga að vera til þess að leysa
bráðan vanda, sem upp kemur á
tímabilinu frá því þinglausnir
fara fram, og þar til þing er kall-
að saman að nýju. Bráðabirgða-
lög eru auðvitað leifar gamalla
tíma. Væntanlega hefur á árum
áður verið gripið til bráðabirgða-
laga vegna þess, að landið var
stórt og samgöngur erfiðar. Það
var því ekki hægt að kalla þing
saman með góðu móti. Bráða-
birgðalög voru þess vegna gefin
út, þegar óvænt vandamál komu
upp, sem ekki var vitað um, þeg-
ar þinglausnir fóru fram.
Segja má, að slíkt hafi gilt um
bráðabirgðalög þau, sem nýlega
voru gefin út um orkusparandi
aðgerðir ríkisvaldsins. Hitt er
vitaskuld ótækt, þegar stjórn-
völd vilja framkvæma almenna
stjórnun með bráðabirgðalögum.
Sú hugmynd sem liggur að baki
ákvæðum í stjórnarskrá um
bráðabirgðalög, gerir alls ekki
ráð fyrir slíkum vinnubrögðum.
Við slíkar aðstæður á að gera
annað af tvennu: Fresta laga-
setningu þar til þing kemur sam-
an, eða kalla þing saman, ef
mikið þykir iiggja við.
A árum áðum höfðu alþingis-
menn lítil og léleg laun - Sú tíð er
af. Nú hafa alþingismenn ágæt
laun, miðað við það sem gerist og
gengur í þjóðfélaginu. Á árum
áður hefur það efalaust þótt
sparnaður að kalla ekki þing
saman utan venjuiegs þingtíma.
Nú er ekkert því til fyrirstöðu að
kalla þing saman, launakjörum
þingmanna er svo háttað, að af
því væri lítill eða enginn auka-
kostnaður.
Kerfi þingræðis byggist á
stjórn og stjórnarandstöðu.
Lagasetningu á að ræða í heyr-
anda hljóði á löggjafarsamkomu.
( því á að felast nokkur trygging
fyrir því, að svo vel og skynsam-
lega sé að löggjöf staðið, sem
frekast er kostur. Það er ekki
einasta stjórnvalda að setja lög.
Þar á einnig að heyrast rödd
stjórnarandstöðu til þess að gera
betri tillögur eða til gagnrýni og
aðhalds. Með þessu á þingræðið
að geta veitt þegnunum nokkra
tryggingu fyrir skynsamlegri
lagasetningu.
Landsstjórnin gengur ekki
svona f yrir sig, þegar gerð er til-
raun til þess að stjórna með
bráðabirgðalögum. Þá fer engin
umræða fram fyrir opnum tjöld-
um. Þá hefur allur almenningur
sáralitla möguleika á að f ylgjast
með frumvörpum til laga, meðan
þau eru að verða að lögum.
Stjórnarandstaða tekur litinn
sem engan þátt í umræðu um eða
tilorðningu slíkra laga. Af þess-
um ástæðum er það hættuleg
braut að stjórna með bráða-
birgðalögum eins og það er kall-
að.
Nokkur þingræðislönd hafa
þegar bannað í stjórnarskrá út-
gáfu bráðabirgðalaga. Alþýðu-
blaðið er þeirrar skoðunar að
mjög beri að varast útgáfu
bráðabirgðalaga. Þær aðstæður
geta að vísu skapast að bráða-
birgðalög séu nauðsynleg, en hitt
væri þó æskilegra: Að kalla lög-
gjafarsamkomuna saman, ef
nauðsyn þykir til útgáf u laga, þó
svo fyrir slíku sé ekki hefð á (s-
landi. Slíkt tryggir hvort
tveggja: Vandaðri lagasetningu
og lýðræðislegri stjórnarháttu.
—VG.
Að stjórna með
bráðabirgðalögum
Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar:
Heimiluð þrenn verkefni
Iönaöarráöuneytiö hefur veitt
Hitaveitu Akraness og Borgar-
fjaröar heimild til þess
aö hefja framkvæmdir viö 2.
áfanga dreifikerfis I Borgarnesi,
aö hefja framkvæmdir viö lögn f
Borgarfjaröarbrú, og
aö hefja byrjunarframkvæmdir
viö framræsingu lands á kaflan-
um frá Bæ aö Seleyri, á þeim
landssvæöum þar sem þegar
hefur veriö samiö viö iandeigend-
ur.
Þessar heimildir eru veittar
á þeim grundvelli, aö Hitaveita
Borgarfjaröar, sem er aöili
ásamt Bæjarsjóöi Akraness aö
Hitaveitu Akraness og Borgar-
fjaröar, hefur þegar gert samn-
ing um hitaafnot frá hvera svæö-
inu aö Bæ i Borgarfiröi.
Samkvæmt ósk Náttúru-
verndarráös skulu höfö samráö
viö ráöiö um gerö og fyrirkomu-
lag lagnarinnar.
Meö lögum nr. 57 31. mai 1979
var rikisstjórninni veitt heimild
til þess aö taka eignarnámi hluta
jaröarinnar Deildartungu i
Reykholtsdalshreppi ásamt jarö-
hitaréttindum, en Deildartungu-
hver er forsenda þess aö
hitaveita verði einnig lögö til
Akraness.
Ráöuneyti telur þvi eölilegt, aö
beöiö veröi meö frekari fram-
kvæmdaheimildir og starfsleyfi
vegna hitaveitunnar.
Aður en til eignarnáms kemur,
þarf rikisstjórnin aö taka
ákvörðun um sjálft eignarnámið
á grundvelli laganna. Umboös-
manni eiganda Deildartungu-
hvers hefur veriö gefinn kostur á
þvi, aö gæta réttar sins og koma
athugasendum sinum og sjónar-
miðum fram, áöur en til
ákvörðunartöku rikisstjórnar-
innar kemur. Greinargeröin
veröur lögö fyrir rikisstjórnina þá
er máliö veröúr þar tekiö fyrir.
Forráöamenn Hitaveitu Akra-
ness og Borgarfjarðar hafa
undanfariö unniö aö samningum
viö landeigendur og umráöa-
menn jaröa á veituleiöinni og
liggja nú þegar fyrir samningar
viö flesta þeirra.
Máliö hefur veriö lagt fyrir
Náttúruverndarráö og hefur þaö
skilaö áliti. Þá er til framkvæmda
kemur veröur haft fullt samstarf
viö ráöiö.
Svo sem tekiö er fram i
lögunum veröur höfð hliösjón af
hagsmunum íbúa Reykholtsdals-
hrepps.
1 þeim tilgangi hafa þegar
veriö ráögeröir fundir meö
fulltrúum iönaöarráöuneytisins,
f jármálaráðuney tisins og
hreppsnefnd Reykholtsdals-
hrépps. Ráögert er aö fundir
þessir hefjist I næstu viku.
Orkusparnaður 1
frystihús megi aö jafnaöihita upp
með kælivatni frá frystivélum.
Sparnaðurinn sem af þessu hlýst
gerir meira en aö vinna upp
stofnkostnaöinn. Hér er sennilega
ekki um stórar fjárhæöir aö ræöa
I rekstri hvers frystihúss og ekki
er vitaö hvort nein þeirra hafa
þess háttar framkvæmdir á
prjónunum.
Val ganghraða fiski-
skipa
Ganghraði er m jög stór þáttur í
aflþörf og oliunotkun. Nefna
mætti hér aö ekki er óalgengt að
10% aukning á ganghraöa skips, i
efeta hraöasviöi geti þýtt 50%
aukningu i' alfþörf og þar með
oliunotkun. Veigamikill þáttur i
oliusparnaði er að búa skipin
rennslismælum meö fjaraflestri
sem sýnir augnabliks oliunotkun
og þar meö það afl sem notaö er
hverju sinni, svo og vegmælum.
Unnt er að fá rennslismæla fyrir
ca. 500 — 800 þús. kr., sem getur
talist lltil upphæð miöaö viö verö
á ýmsum þeim rafeindatækja-
búnaöi, sem settur er i skip nú til
dags. Einn innlendur aöili hefur
hafið framleiöslu og samsetningu
á slikum tækjabúnaöi. Sam-
kvæmt upplýsingum frá við-
komandi aöila hefur búnaöur
þessiþegar veriö tekinn I notkun i
tveimurfiskiskipum (skuttog-
arar) og til viöbótar hefur verið
pantaö i um 20 skuttogara og haf-
in niðursetning i allmörgum
þeirra.
Samspil snúningshraða
og stigningar skrúfu og
fleiri stillingaratriði
Taliö er, að vélstjórar séu mis-
jafnlega lagnir viö að velja þessa
þætti saman. Aö minnsta kosti
viröist ástæöa til aö athuga hvort
svo sé og þá hve miklu máli það
skipti fyrir oliueyösluna og hvaö
gera megi til útbóta. Rétt stilling
dieselvéla er aö sjálfsögöu einnig
þýðingarmikiö atriði vegna oliu-
eyöslu.
Vegna þessara miklu áhrifa,
sem skipstjórnarmenn hafa væri
mjög æskilegt og vafalaust
áhrifarikt til árangurs, aö þeir
hefðu beinan hag af þvi aö oliu-
eyösla væri sem minnst. E.t.v.
mætti búa til einhvern staöal um
oliunotkun, per veiðiferö, á ári
eöa per veitt tonn, Væri oliunotk-
un minni fengju skipstjórnar-
menn ákveðinn bónus af
,,sparnaöinum”og hefðu þar meö
fjárhagslegan ávinning af minni
oliueyöslu.
Betri mótstöðueiginleik-
ar togveiðarfæra
Fyrir skuttogara er stærsti
hluti oliunotkunarinnar vegna
sjálfra veiöanna, og segja má að
þar séu hlutföllin öfug viö það
sem gerist fyrir loðnuskipin. 1
sambandi viö sjálfar veiöarnar
fer um og yfir 80% af oliunotk-
uninni i togiö.
Rannsóknir á mótstööueigin-
leikum togveiöarfæra munu fara
fram i tilraunageymum. Segja
má aö þar sé um heilt fyrirtæki að
ræða. sllkur geymir, mjög
fullkominn, mun kosta einhver
hundruö milljóna, en þeir munu
vera til af ýmsum geröum og
stærðum. Slikar rannsóknir væru
vafalaust mjög nýtilegar, ekki
einvöröungu vegna olíu, heldur
einnig sem liöur I ranmsóknum á
veiöarfærum, sem er 'stór
kostaöarliöur útgeröar, og til
kennslu skipstjórnarmanna.
Nýting á landrafmagni í
höfnum
Nýting á landrafmagni þegar
skip eru I höfn, getur þýtt nokk-
urn sparnaö. Sem dæmi reyndist
hafnarnotkun eins af stærstu tog
urum landsmanna vera 22.000
litrar á ársgrundvelli skv.
mælingum og útreikningum, sem
miðaö við núgildandi verölag er
rúmar 2 milljónir króna. Fyrir
liggur aö hafnir hérlendis eru
ekki undir þaö búnar aö tengja
skip við rafmagn úr landi. Þó hef-
ur þetta ástand batnað töluvert
undanfarin ár og hefur Reykja-
vlkurhöfn gert verulegt átak I þvi
að rafvæða hafnarsvæöiö. Hefur
orkusala til fiskiskipa aukist um
30% ááriundanfarinárog var 550
MVH áriö 1978. Skoöun Hafna-
málastofnunar er sú, aö byggja
beri upp takmörkuð rafmagns-
kerfi I höfnum landsins nú þegar
meö möguleikum á stækkun siöar
meir.
Gróðurmyndun á bol
skipa haldið i skefjum
Gróðurmyndun á bol skips
hefur veruleg áhrif á mótstööu og
ganghraöa skips. Dæmi eru um
það hér, aö þaö Uöi rúmt ár milli
botnhreinsana, sem er of langur
timi. Nefna má hér, að botn-
hreinsanir neöansjávar hafa
veriðgerðar erlendis. Nefnt hefur
veriö, aö gróðurmyndun á bol geti
valdið þvi' aö meö sömu olíunotk-
un minnki ganghraöi skips um 1-2
sjómilur. Tveir aðilar hér á landi
munu nú vera aö hugleiöa kaup á
tækjum, sem hægt er að nota til
botnhreinsunar neðansjávar og
kosta þau um 6 milljónir króna.
Siglingar
Astæða er til aö nefna siglingar
sérstaklega. Siglingar munu aö
jafnaði vera aflfrekasti þátturinn
miðaö viö tima. A.m.k. 60% af
oliunotkun á loönuflotans fer I
siglingar og um fjórfaldur mun-
ur, mældur í oliunotkun á smálest
flutningsgetu mun vera milli
hagkvæmustu og óhagkvæmustu
skipa loðnuflotans meö tt. oliu-
eyöslu. Væri e.t.v. rétt aö taka
þann þátt til athugunar, ef til þess
kæmi aö gera þyrfti takmarkandi
ráðstafanir vegna loðnuveiöanna.
Siglingar milli fiskimiöa munu
vera algengar, og sú spurning
vaknar hvort þær séu alltaf nauö-
synlegar. Dagróörarbátar meö
línu og net mundu spara verulega
oliu meö þvi aö lengja útivistar-
tima þar sem þessi veiöarfæri
þarfiiast litillar orku, Beinn hag-
ur skipverjaaf ollusparnaöi kæmi
vafalaust i veg fyrir óþarfa stim.
Siglingar fiskiskipa með afla til
útlanda eru e.t.v. ekki beint
tengdar þessum vanda þar sem
skipin hafa ennþá getaö fengið
ódýrari oliu erlendis en hér á
landi. Hins vegar er liklegt, aö
það geti reynst erfiðleikum bund-
ið að fá oliu erlendis i framtlöinni
og þvi full ástæða til aö hafa oliu-
þáttinn ofarlega I huga þegar
veriö er aö athuga almennt meö
siglíngar meö afla til útlanda.
Vinarbæjarmót 2
Hverageröis sjá um veitingar
fyrir þau.
Svona mót verður ekki haidiö
nema til komi fórnfúst starf og
framlög, bæði einstaklinga,
félagssamtaka, stofnana og
fyrirtækja, og þaö hefur veriö
mjög ánægjulegt hvaö allir hafa
veriö jákvæöir og reiöubúnir til
aö leggja sitt af mörkum, og þaö
ekki sist Hveragerðishreppur, til
aö þetta mót mætti takast sem
best, til gagns og heilla fyrir
sveitarfélagiö og ibúa þess.
Formaöur Norræna félagsins I
Hveragerði er Gretar J. Unn-
steinsson, skólastjóri.