Alþýðublaðið - 19.03.1980, Page 4

I STYTTINGI
Finnskar
handídir
Fimmtudaginn 20. mars flytur
Ruth Henriksson frá Finnlandi
fyrirlestur meft litskyggnum og
tónlist I fyrirlestrarsal Norræna
hússins og nefnir hann „Hant-
vérkardag, ett sátt att áterupp-
liva gammal bygdekultur”.
Finnskar handiíir byggja á
fornum alþýBuheföum en alþjóö-
leg fjöldaframleiösla „ gert
aö þeim haröa hriö. Undanfarin
ár hefur mjög mikil vakning oröiö
aö því er lýtur aö varöveislu þess-
ara fornu heföa og endurlífgun
þeirra og meöal annars eru
haldnir „hantverkardagar” eöa
handíöadagar viöa um Finnland,
og hafa oröiö hvatar til aö taka
upp aö nýju gamlar þjóölegar
handiöir.
Ruth Henriksson var lektor I
vefjarlist viö Laguska mennta-
skólann I Helsingfors. Hún hefur
dvalist á íslandi áöur, sumariö
1973, er hún var hér i boöi Nor-
ræna hússins og hélt þá fyirlestra
fyrir almenning og námskeiö
fyrir Islenska handavinnukenn-
ara og mun hún aö þessu sinni
einnig halda fyririestur fyrir
handavinnukennarana.
Fyrirlesturinn á fimmtudag
hefst kl. 20.30 og er öllum opinn.
SHÍ ályktar um
skipulagsmál
A fundi Hagsmunanefndar
Stúdentaráös Hásko’la Islands, er
haldinn var mánudaginn 10. þ.m.
var eftirfarandi ályktun sam-
þykkt varöandi skipulagsmál á
Háskólasvæöinu.
Hagsmunanefnd S.H.l. átelur
þau vinnubrögö sem veriö hafal
skipulagsmálum á svæöi Háskól-
ans á undanförnum árum. Ráöiö
telur þau vinnubrögö röng er
skipulagsnefnd svæöisins beitir
og þá stefnu i skipulagsmálum
ranga og úrelta sem ræöur
rikjum hjá yfirvöldum
Háskólans.
Er hér átt viö, aöeinum aöila sé
fengiö þaö verkefni aö skipu-
leggja svæöiö svo aö segja án for-
sendna. Eölilegra væri aö kanna
áöur þarfir einstakra deilda og
námsbrauta og meta aukna þörf
þeirra á húsnæöi og aöstööu I
framtiöinni. Einnig er þaö mun
eölilegra, aö fleiri aöilar en arf-
takar Alvars Aalto hafi mögu-
leika á aö gera tillögur i þessu
efni. Auk þessa veröur aö gagn-
rýna þaö mjög, aö veriö sfe aö
skipuleggja Háskólasvæöiö sem
séreinangraö fyrirbæri og án
tengsla viö nánasta umhverfi sitt.
Vill Hagsmunanefnd benda á aö
þetta hafi veriö ráöandi stefna i
stúdentaráöi á undanförnum
árum og hafi komiö fram þegar
viö byggingu Hjónagaröa á sinum
tima.
Raöiö beinir þeim eindregnu
tilmælum til skipulagsnefndar-
innar, aö efna frekar til sam-
keppni um skipulag svæöisins á
Framhald á 3. siöu
Nú er hafinn helsti skemmti-
þáttur, sem Alþingi býöur lands-
mönnum uppá á ári hverju. Aö
visu er skemmtiþátturinn heldur
seinni á feröinni en vanalega,
vegna þess, aö óknyttastrákar á
þingi ákváöu aö spyrja þjóöina
álits, á miöjum vetri. Þetta var
kallaö ábyrgöarleysi af ábyrgum
borgaralegum stjórnmála-
mönnum eins og Gunnari
Thoroddsen og Ragnari Arnalds.
bagall veröur aö segja eins og er,
aö þeir höföu rétt fyrir sér. Þaö er
stór hættulegt aö spyrja pupulinn
álits, nema þaö sé tryggt aö hann
hafi réttálit.
Alltum þaö, hefur Ragnar
Arnalds nú lagt fram fjárlaga-
brandarann sinn og hann er meö
þeim betri, sem lagöir hafa veriö
fram siöustu árin. Ragnar
byrjaöi á þvi aö hita upp, meö
gömlum bröndurum, eins og
„ekkert svigrúm til grunnkaups-
hækkana” brandaranum. Samt
hló alþjóö dátt og sló sér á lær.
„It’s the way he tells them.”
Siöan sýndi Ragnar i gær, aö
hann hefur húmor fyrir Matema-
tikk, þvi hann segir á þingi:
„Meginatriöiö er aö rikissjóöur
veröi rekinn meö greiösluafgangi
Erfiðleikar pólitísks
leikhúss í Þýskalandi
Ein afleiöing hins erfiöa póli-
tiska ástands iÞýskalandi slöiistu
ár, er sii, aö aösókn aö pólitiskum
leikhúsverkum hefur minnkaö
mikiö. Þetta er aö gerast i fööur-
landi Brechts og Piscarors. Einn
helsti pólitiski leikritahöfundur
Þýskalands I dag, Rolf Hochuth,
hefur nýlega gefiö út nýtt leikrit,
Juristen, (Lögfræöingar), en þaö
verk er vægast sagt mjög póli-
tlskt. „Lögfræöingar” er verk,
sem fjallar um mjög þýskt fyrir-
bæri og er viövörun til þýskra
leikhúsa, aö yfirgefa ekki hina
pólitlsku hefö f leikritun.
Siöustu 10 ár hefur pólitiskt
leikhús i Þýskalandi veriö i aftur-
för. Leikritahöfundur sem vill
vera pólitiskur ,á ekki aö láta
timabundnar aöstæöur hafa áhrif
á sig, heldur á hann aö fást viö
grundvallar spurningar samtim-
ans. Þaö hefur alltaf veriö mark-
miö Hochuth og I þvi, slær hann
hvergi af kröfum til sin eöa áhorf-
enda.
1 nokkur ár hefur stjarna Hoch-
uths fariö lágt á himni þýskra
samtimabókmennta. Verk hans
hafa veriö gagnrýnd fyrir þaö aö
vera augljóslega byggö á trú á
getu einstaklingsins. Mótbáran
hefur ætiö veriö sú sama: aö ein-
staklingurinn sé vanmáttugur og
ósýnileg öfl ákveöi farveg sög-
unnar.
Fordæming!
betta er þaö sama og aö for-
dæma verk Hochuth sem má
skoöa sem leikræna túlkun á sög-
unni Hochuth er hinsvegar ekki á
sama máli og þeir, sem finna aö
verkum hans á þessum grund-
velli. Hann er á móti ákveönum
hliöum á nútfma samfélagi og
sögu þess og um þessar hliöar
fjallar hann i verkum sinum. Þaö
viöfangsefni, sem hefur gert
Hochuth aö mikilvægum penna I
Þýskalandi I dag, er þaö aö hann
fjallar um þýsk vandamál.
Hann fæst viö eftirköst glæpa,
þær varanlegu skemmdir sem
þeir vinna mannkyninu. Þó er
hann aldrei aöallega sagnfræöi-
legur. Hann fæddist 1931 og til-
heyrir eftirstriöskynslóö þýskra
listamanna. Þó hann hafi ekki átt
beinan þátt i styrjöldinni, er hann
mjög upptekinn af henni og áhrif-
um hennar á samtimann.
I hinu nýja verki hans, „Lög-
fræöingar” má finna áhrif af FH-
binger málinu svokaUaöa. FU-
binger er fyrrverandi forsætis-
ráöherra Baden-Wurtemberg, sem
neyddist til þess aö segja af sér
embætti eftir uppljóstranir i blöö-
um um fortiö sina. Hochuth átti
sinn þátt i þvi máli, hann skrifaöi
vikuritiö Die Zeit og réöst þar á
Filbinger vegna dauöadóms, sem
Filbinger kraföist, þegar hann
var saksóknari á Hitlerstiman-
um, en þaö geröist skömmu fyrir
striöslok. Filbinger var haröur
Nasisti, sem dró þýskan sjómann
fyrir dóm, þegar þeir voru báöir I
breskum fangabúöum eftir dauöa
Hitlers.
Hochuth hefur unniö aö þvi efni,
sem hann birtir I „Lögfræöingar”
i nærri 10 ár. Hann geröi kvik-
mynd um FUbinger máliö áriö
1972, en leikritiö „Lögfræöingar”
er ekki meöferö á Filbinger mál-
inu, heldur einskonar skýringar-
texti viö þaö.
Auövitaö hafa viöburöir siöan
1972, hermdarverk, moröiö á
Schleyer, berufsverbot, aukinn
pólitiskur ágreiningur og þær
endurminningar, sem FUbinger
máliö vakti, haft mikU áhrif á
efnismeöferö og dregiö þaö nær
samtiöinni.
Erwin Piscaror, en hans hug-
myndir hafa haft mikil áhrif á
Hochuth, sagöi eitt sinn, aö
fréttamennskubragö og gagna-
söfnun væru tvö grundvallar-
atriöi nútima leikhúss. Persónur
Hochuth eru byggöar á gögnum
sem hann hefur komist yfir og
leikritiö „Lögfræöingar” sýnir
vel hversu sterk áhrif heimilda
leikhússins eru á hann.
Hochuth bendir á þaö berum
oröum, aö á striösárunum felldu
þýskir lögfræöingar 24000
dauöadóma og af þeim var 16000
fullnægt. A sama tima var aöeins
einum dauöadóini fullnægt i
Bandarikjunum. Hochuth nefnir
nöfn lika, t.d. FrSnkel, sem felldi
34 dauöadóma og var nærri út-
nefndur yfirríkissaksóknari i
Vestur-Þýskalandi eftir striö.
Hann nefnir einnig fleiri nöfn.
Ráöherrann Heilmayer, sem er
ein aöalpersónan I „Lögfræöing-
ar”, er skapaöur vegna þessara
dæma.
Leikritiö hefst á þvi, aö ráö-
herrann er aö koma i heimsdkn tU
dóttur sinnar sem er i háskóla.
Oryggisveröirnir koma fyrst tU
aö ganga úr skugga um aö allt sé I
lagi. Ráöherrann kemur og vill
óska dóttur sinni til hamingju
meö doktorsnafnbót sem nún er
nýbúin aö vinna sér inn.
Dóttirin og sambýlismaöur
hennar eiga sér vin, Klaus aö
nafni, sem óttast aö hann fái ekki
aö vinna sem læknir, þvi hann tók
þátt I mótmælaaögeröum vegna
morötilraunarinnar á Rudi
Dutche. Þau reyna aö fá ráöherr-
ann til þess aö hjálpa.
Þau fara aö ræöa málin, og
samræöumar veröa sifellt reiöi-
legri og draga sifellt betur fram
ágreininginn mUli kynslóöanna.
Læknirinn ungi hótar aö gera
opinberar skýrslur sem sanna aö
ráöherrann kvaö upp dauöadóma
á striösárunum. Aölokum dregur
hann þá hótun tU baka
Hundingslegar ofsóknir
á hendur róttæklingum.
Ráöherrann, Heilmayer, er
einn þeirra sem lögöu á ráöin um
„berufsverbot” lögin, sem banna
róttæklingum aö vinna hjá hinu
opinbera. Hann ofsækir róttækni
unga fólksins, meöan hann reynir
aö fela sina eigin, hann er hund-
ingi I þess orös fyllstu merkingu.
Dóttirhanssegir viö hann: „Allir
sem vita eitthvaö um sögu, geta
séö, aö rikife er i höndum manna,
sem eru hundingjar eins og þú: en
aöþú skulir voga þér, aö krefjast
tryggöar af unga fólkinu, þaö
sýnir aö þú ert spilltari en maöur
gæti Imyndaö sér!”
Hochuth leggur fulltrúa ungu
kynSlóöarinnar þessar ásakanir i
munn, fulltrúa, sem ekki getur
sætt sig viö þaö aö menn, sem
áttu þátt i hörmungum striösár-
anna, skuli nú stjórna Þýska-
landi. Ef rikið veitir moröingjum
völd, er þaö þar meö, aö gera
hryöjuverk lögleg. Þetta er sagt i
leikritinu, þegar spennan er i há-
marki.
Hochuth er ekki aö bera blak af
hryöjuverkamönnum. En i atriö-
um eins og þessum finnum viö
fyrir hinni aö þvi er viröist óbæri-
legu sekt, sem hefur hvilt á öllum
kynslóðum siöan strföinu lauk og
veldur enn átökum mUli kyn-
slóöa. Sektin vekur hatur innan
fjölskyldunnar og eyöileggur
hana þvi þar eru eilif átök undir
yfirboröinu.
Atökin i leikritum Hochuth eru í;
ætið mUli foreldra og barna, eng-
inn getur ætlast til þess aö hann
skrifi harmleik I griskum stil um
sekt sem erfist gegnum margar
kynslóöir, þó þýska leikritaskáld-
iö Gerhart Hauptmann hafi tekiö
þaö efni fyrir.
Þetta'> þema má þó finna i leik-
ritinu „Lögfræöingar” og undir-
strikar þar þann ofsa sem spurn-
ingum er varpað fram i leikritinu.
1 ofsanum brýtur hann margar
leikreglur leikhússins og gerist
sekur um smekkleysur i fram-
Framhald á 3. siöu
KÚLTÚRKORN
Áskriftar-
tónleikar
Sinfónmnnar
Næstu áskriftartónleikar Sin-
fóniuhljómsveitar íslands veröa I
Háskólabiói n.k. fimmtudag, 20.
mars og hefjast kl. 20.30. Verkefni
á þessum tónleikum eru sem hér
segir:
Richard Strauss: Borgari sem
aðalsmaöur, Mozart: Aria úr óp.
„Rakes Progress” Páll Isólfsson,
Úr ljóöaljööum.Strawinsky: Eld-
fuglinn.
Stjórnandi á þessum tónleikum
er ameriski hljómsveitarstjórinn
og fiöluleikarinn Paul Zukowsky.
Hann fæddist í Brooklyn Heights,
New York áriö 1943. Fjögurra ára
gamall hóf hann nám I fiðluleik og
átta ára kom hann I fyrsta sinn
fram opinberlega með Sinfóniu-
hljómsveitinni I New Haven.
Hann var viö framhaldsnám I
Juilliard-skólanum og hlaut þar
meistaragráöu þegar hann var
tvitugur, en þegar hann var saut-
ján ára haföi hann þrisvar sinn-
um haldiö tónleika I Carnegie
Hall. 1 dag er Zukofsky talinn
fremstur meöal þeirra fiöluleik-
ara sem flytja samtimatónlist,
hefur m.a. frumflutt fiölukon-
serta eftir Penderecki, Earl
Brown, Ian Hamilton og Charles
Wuorinen, og fjölda annarra
samtimaverka fyrir fiölu. Hann
er mjög eftirsóttur sem einleik-
ari, stjórnandi og kennari, sér-
staklega viö flutning samtima-
verka. Hann hefur haldiö nám-
skeiö i fiöluleik viö Tónlistarskól-
ann i Reykjavlk og náö þar frá-
bærum árangri. Zukofsky hefur
nýlega hafiö störf sem aöalstjórn-
andi The Colonial Symphony Or-
chestra i New Jersey.
Vegna veikindaforfalla Ólafar
K. Haröardóttur mun Sieglinde ’
Kahlmann syngja i hennar staö.
Hún er fædd i Dresden i Þýska-
landi en stundaöi söngnám viö
Tónlistarháskólann i Stuttgart.
Hún var um árabU fastráöin
söngkona viö Rikisóperuna i
Stuttgart, en siöar I Kassel, Vin
og Munchen. Hún hefur sungiö
viöaiIEvrópu, m.a. á hinum ár-
legu tónlistarhátiöum i' Salzburg
og Edinborg og auk þess mikið i
útvarp og sjónvarp. Sieglinde
fluttist til Islands árið 1977 og hef-
ur hún sungiö hér heima á f jölda
tónleika meö Sinfóniuhljómsveit
Islands og á einsöngstónleikum,
en einnig i Þjóöleikhúsinu m.a. I
titilhlutverki i óperettunni, „Káta
ekkjan” og gert upptökur fyrir
bæöi útvarp og sjónvarp. Sieg-
linde starfar sem kennari viö
Söngskólann í Reykjavik.
Atli Heimir Sveinsson tónskáld
hefur útsett lög Páls Isólfssonar
„tJr ljóöalóöum” fyrir hljóm-
sveit, og heyrast þau nú I fyrsta
skipti i hljómsveitarbúningi.
BOLABÁS
Þegar Eldjárn og Thorodd-
sen böröust um Bessastaöa-
stóiinn sótti sænskættuö kona
um aö fá aö halda ættarnafni
sinu. Umsókninni var hafnaö.
Undir synjunina skrifuöu þeir
Möller og Hafstein.
Á RATSJÁNNI
„Ekkert svigrúm
til skattalækkana“
Getur orðið óhjákvæmilegt að leggja á viðbótarskatta
■9... .....v®..................
eonar »ar Ugt frwn hafa Wtt til
I0,r, willjarða kró»« AtgjaldMBkn-
tn*«r, nagði Itagnar Arnalds fjir
máUntðherra I tjártacarwðu á Af-
þJngl i g»r. I wrglnetnl tr frum
varpið bygitt á fruwvarpl Túm»a«r.
en fruwrarp Si«kv«U Ujórgviní
son«r »»r by**t i kwmJnwteinu-
skrt AlþýðBfiokkalns. Mrgitwtrló-
Jö er, aaeði ráöherra. aö rlkissjwftur
nrðt rekfun mrð grriðsiiMfgangi
o» að H rr rtrfnt
Halli 1979
Ráðhttrra ascftí rfkiwióð bafa »«■-
*reiða 8J milijarð á þ«wu in «n
ruórK ír ueki aft faurga skuUiina upp.
V«ðh»kk«nnm v«í& aett ákveðin
mðrk. Mtgði rUtbarrk. Cíídfr þ«B
rinnig um búvöni NiÖurgreiðsLr
þeírra verÓa ákveðlö kluifrtl aJ
ótaóíuverö: og JSSJ. Þð vtrftur
*6 undfeRttkninK fr«A til í, m«I slu,
«ð afgrtiðn á rtrataklega hækktin-
arheiðnir fyrirutkja '« alufnan*.
Þeiu verð* air»t«af rtgUr, *agöi
ríðherr*. mm ekkí verður auövcit «ö
framfylKja. Um 24,4 milijarfta krftna
þarf i níð'irfcrríiVijr |>ðv«ru. Þá er
íx'i'ut «8 10% landfaúnaftarfram-
Itiftslo (útflul.cÍKgnhætur) rwmí um
M mUijetðnm krór.a Má og bdaat
iúm rtgar naHtkao »m
meðfthali. «p írá upphafi tíl lok»
um 64%. t’ndir iralok m4 ætL
hraöí vtrðbrtylinga hafi tvaxiu
6S-€0% verðbágu á ári. Kaúþt
«r hækkuðo Htidar minna — v<
ihrífa m*nandí viðaiípukj
Viðskiptakjðr Jm vtröí newu
4-6% iakari *tn 19T9. miö*ð
niiuvtrft, akriö í tákftar. T«$ni
viöikiptakjöf hafiorMð tíl |
»ft kaupmáttur kauptarta 4 fy
árafjórðungi 19f«, »6 2-4% m
«n 4 árameftaítaií Í9Í9, - Böaat n
þvi vfft «5 htidúr dragí úr mt
ney»lo á líðaudí ári
9.S mllljíirðum lukuri
fiáftíærra tagðí að m
tekjur rík.Mjóð* )9?f*i
2,8 miÚjarftar krðna. R«k<
koma btfði þrí reyntt 9,5 œÍÍÍjð
krðn« iakari tn »ft v»r *t«fnt.
íjirlðgum. SkuMaauknln* ríki»
við Seftiabanka naru Uepum 4 n
ftrftum, aagöí hann, «mb tr
mtiijðrðom rntfra tn fjiriöe m
ráö fyrír Stftðubreyting við S«
faanka h»fl r*yn»l lö miUjðr
krftna lakari **i «2 v*r túftit 1
ff
A star is born”
og aö því er stefnt.”
Ogísömu ræöu segir ráöherra,
aö ekkert svigrúm (!) sé til
skattalækkana og aö þaö geti
oröiö óhjákvæmilegt aö leggja á
aukaskatta. Eitthvaö er stefnan
reikul, ef stefnt er aö greiöslu-
afgangi, en möguleiki er aö þurfi
aöleggja á aukaskatta! En Þing-
heimur hló dátt. „A star is born.”
Matthías A. Mathiesen, fyrrv.
fjármálahúmoristi geröi sitt til
þess aö lifga upp á húmorinn,
meö þvi aö benda á aö verölag
hafi fimmtánfaldast á árunum
1970 til 1980. Menn brostu breitt,
og minntust gömlu góöu daganna,
þegar Matthias var fjármála-
húmoristi og geröi sitt besta til
þess að ná þessari hækkun á einu
kjörtfmabili. Hann hefur alltaf
sett markiö hátt hann Matthlas.
Siöan breyttist tónninn i
umræðunum, og hiö græskulausa
fjármálagaman hvarf. 1 staöinn
greip um sig gálgahúmor.
Matthlas geröi sér litiö fyrir og
spuröi forsætisráöherra, Kaftein
Gunnar, hversvegna Gunnar
heföi ekki útvarpaö sinni stefnu-!
ræðu innan tveggja vikna frá
þingsetningu, eins og honum ber j
skylda til.?
Þótti þingheimi nú fara að anda j
köldu um salina. Heyröust menn j
hvlskra sin á milli hluti eins og:
Eru blessuð atkvæöin ekki nógu ;
taugatrekkt samt? og Vill ansk.l
maöurinn hafa tveggja tima þögn j
á dagskrá útvarpsins. Einni:
tryggur Geirsmaöur lagöi til aöí
ræöu forstætisráöherra yröi ekkij
útvarpaö, heldur yröi spilaöj
Largo Hándels i staöinn. Þaöí;
væru jú alltaf spilaö þegar meiri-|
háttar harmleikir eöa náttúru-l
hamfarir og mannskaöar hafafi
oröiö.
Gunnar vék sér fimlega fram-j
hjá þessu meö þvi aö spyrja hvortj
óskalistinn væri ekki nóg og
fyndinn fyrir Matthias.
Hann er þaö allavega fyrir
okkur blásaklaus atkvæöin.
—Þagalli