Alþýðublaðið - 07.08.1980, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 7. ágúst 1980.
3
Otgefandi: Alþýöuflokkur-
inn
Framkvæmdastjóri:
Jóhannes Guömundsson
Stjórnmálaritstjóri (ábm):
Jón Baldvin Hannibalsson.
Blaöamenn: Helgi Már
Arthursson, Ólafur Bjarni
Guönason.
Auglýsinga- og sölustjóri:
Höskuldur Dungal
Auglýsingar: Elin Haröar-
dóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jóns-
dóttir.
Dreifingarstjóri: Siguröur
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
aö Síöumúla 11, Reykjávlk,
slmi 81866.
Siöan á vori 1978, hafa fjór-
ar rikisstjórnir setiö á íslandi.
Þetta timabil hefur eir.kennzt af
pólitiskum óróleika. Þessi óró-
leiki veröur þó ekki til vegna
þessútaf fyrir sig aö skipt hefur
veriö um rikisstjórnir, heldur
vegna hins aö rikisstjórnir hafa
reynzt ófærar um aö ráöa viö
efnahagsvanda. Þó aö rikis-
stjórn Geirs Hallgrimssonar
hafi setiö I fjögur ár var stjórn-
arfariö óeölilegt, óróinn mikill.
Og sömu sögu er aö segja af
rlkisstjórn ólafs Jóhannessonar
sem sat þar á undan.
Allt frá þvi aö efnahagsmál
fóru úr böndunum i tiö fyrstu
rikisstjórnar ólafs Jóhannes-
sonar hefur skort bæöi stefnu og
festu i islenzkum stjórnmálum.
Alvarlegasta tilraunin sem gerö
var til þess aö breyta um var
gerö á árunum 1978—1979 þegar
Alþýöuflokkurinn sat i rikis-
stjórn. Þegar þær tilraunir báru
ekki árangur vegna innri
ágreinings i þeirri rikisstjórn þá
rauf Alþýöuflokkurinn stjórnar-
samstarfiö. Kosningar fylgdu I
kjölfariö og rikisstjórn dr.
Gunnars Thoroddsen var mynd-
uö upp úr þeim kosningum.
Þvi miöur gildir þaö um
rikisstjórn dr. Gunnars eins og
fyrri rikisstjórnir, aö þrátt fyrir
60% veröbólgu, versnandi lifs-
kjör, óstjórn i helztu atvinnu-
vegum landsmanna, þá fá menn
ekki séö hversu velviljaöir sem
þeir eru núverandi rikisstjórn
nokkra þá stefnubreytingu i
landsstjórninni, sem máli skipt-
ir. í rikisstjórn Gunnars
Thoroddsen sitja tiu ráöherrar,
sem hver um sig er fram-
kvæmdastjóri fyrir tilteknum
þáttum rikisvaldsins. Sem slikir
eru þeir eflaust hvorki betri né
verri en aörir slikir. Þeir
stjörnafrádegi til dags.Enþeir
móta enga stefnu. Hvort sem
vikiö er aö rikisfjármálum,
sjávarútvegsmálum, land-
búnaöarmálum eöa orkumál-
um, þá veröur engrar stefnu
vart. Þaö er þjösnast áfram frá
degi til dags. Þaö er allt og
sumt.
Viö slikar aöstæöur blasir
þaö viö, aö fólk fer I vaxandi
mæli aö fá ótrú á stjórnmála-
kerfinu. Þrátt fyrir itrekaöar
tilraunir á undanförnum árurh
hefur rikisvaldinu ekki tekizt að
geta af sér rikisstjórn, sem
breytti um stefnu. Andspænis
hagsmunum og þrýstihópum
virðist stjórnmálakerfiö kerfi
samsteypustjórna, vera ger-
samlega vanmegnugt.
Rlkisstjórn dr. Gunnars
fékk óvenjulega góöan meðbyr,
ekki vegna stefnu sinnar, þvi
hún var óljós, heldur vegna þess
aö Gunnar var aö kljúfa Sjálf-
stæöisflokkinn. Augljóslega
töldu bæöi Framsóknarflokkur
og Alþýöubandalag mikiö til
vinnandi —sem kannske er von.
En vonbrigöi stuöningsmanna
hljóta lika að veröa mikil, þegar
1 ljós kemur aö ekkert hefur
gerzt. Engin stefnubreyting er
sjáanleg, ekkert hefur breyzt.
Sjálfstæöisflokkurinn er aö visu
klofinn, en aö ööru leyti heldur
óstjórnin áfram.
Það er ofur eölileg afleiöing
þessarar þróunar aö i vaxandi
mæli fær fólk vantrU á sjálfu
kerfinu. Enginn grundvallar-
munur viröist vera á hug-
myndafræöi Alþýöubandalags-
ins annars vegar og hugmynda-
fræöi Gunnars Thoroddsen hins
vegar. Rikisvaldið stendur
máttlitiö andspúis þrýstingi
hagsmunahópa. Valdamörk
milli kjörinna stjórnvalda
annars vegar og stofnana rikis-
ins og hagsmunahópa hins
vegar eru ójós. Kjördæma-
skipan er orðin Urelt og hætta er
á þvi að óbreytt ástand I þeim
efnum auki á rig milli þéttbýlis
og striáibýlis.
jþað gerist stundum aö þjóö-
félag veröur þreytt og leitt. Og
einmitt þetta er aö eiga sér staö
um islenzkt þjóöfélag um þessar
mundir. Stagl um fáeinar
prósentur fram og til baka
skiptir engu höfuðmáli. Slikt
stagl hefur átt sér staö árum
saman án þess aö nokkur
árangur sé merkjanlegur. Þaö
veröur aö endurskoöa sjálfan
grundvöll Islenzka rikisins, allt
frá kosningafyrirkomulagi og
valdakerfi og til skipulags i höf-
uöatvinnugreinum, sjávarút-
vegi, landbúnaði, iönaöi og
verzlun.
N úverandi rikisstjórn er aö
visu ekki lfkleg til þess aö hafa
forustu um róttæka uppstokkun
I þjóðfélagimií Til þess skortir
hana bæöi þrek og hugmyndir.
Ein staöreynd öörum fremur er
þó Hkleg til þess aö hreyfa viö
jafnvel henni. 1 auknum mæli
berast fréttir af þvf aö tslend-
ingar taki sig upp og setjist aö f
útlöndum. Oft er þetta vel
menntaö fólk, i iönaöi eöa sér-
fræöum ýmiss konar. Og þegar
menn standa andspænis land-
flótta þá hljöta menn aö viöur-
kenna, aö grundvallarbreytinga
er þörf.
— VG
EKKI STAGL UM PRÓSENTUR —
HELDUR SJÁLF ÞJÓÐFÉLAGSGERDIN
Árni Gurmarsson, alþingismadur, skrifar:
UM ALLABALLA, ÞINGFARAR
KAUP OG MOGGATETUR!
„Rikisstjórn launafólksins, eins
og allaballarnir kalla núverandi
rikisstjórn, hefur rýrt kaupgetu
hins almenna launamanns um
6%. Þetta veit Lúövfk Jósepsson
og vill stjórnina feiga. Honum er
þegar Ijóst, aö þetta er líklega
jafnversta rikisstjórn, sem hér
hefur veriö viö völd og er þá
langt til jafnaö.
ótti
A feröum minum um landiö aö
undanförnu hefi ég orðið var viö
meira öryggisleysi og ótta meöal
almennra launþega en nokkru
sinni fyrr. Dýrtiöin hefur rýrt svo
kaupmátt þeirra aö nú duga
mánaöarlaunin ekki lengur.
Framundan er myrkur og óvissa
og margir þykjast sjá, að meö
haustinu veröi verulegt atvinnu-
leysi oröiö staöreynd.
Fyrirtæki berjast i bökkum
vegna rekstrarfjárskorts og auk-
ins tilkostnaöar á öllum sviöum.
Og ekkert getur komiö i veg fyrir,
aö veröbólgustigiö veröi um eöa
yfir 60% I lok ársins. Enginn veit
hver niöurstaöan veröur I kjara-
samningunum, margir hafa
áhyggjur af samdrætti á erlend-
um fiskmarkaöi og skattseölarnir
færa heimilunum litla gleöi.
Kvennaskattur
Skattlagning útivinnandi
kvenna mun hafa meiri áhrif en
nokkurn hefur óraö fyrir. Þegar
verulegur hluti af tekjum kvenna
i frystihúsum, I iönaði og á skrif-
stofum fer I skatta, munu margar
þeirra hugsa sig tvsivar um og
endurmeta afstööu sina til þeirr-
ar kjarabótar, sem laun þeirra
hafa veriö heimilunum. Skyldi
veröa hægt aö fá nægilega marga
karlmenn i snyrtingu og pökkun,
ef niðurstaöa kvennanna yröi sú
aö vinna utan heimilis borgaöi sig
ekki?
Tekjuskattur fyrirtækja
Þó er liklega ástandiö verst hjá
mörgu ungu fólki, sem er aö
byggja yfir sig. Þaö hefur ekki
undan aö greiöa af lánunum, gott
ef þaö getur greitt vexti og verö-
tryggingu. — En mér láöist aö
geta þess I sambandi viö skatt-
ana, aö þótt tekjuskattar ein-
staklinga hækki nú mjög veru-
lega, eru likur á þvi aö stóru og
auöugu fyrirtækin sleppi tekju-
skattslaus. Kynniö ykkur hvaö Is-
lenskir aöalverktakar fá I tekju-
skatt. NB: Þeir eru núna aö reisa
enn eitt stórhýsiö á Artúnshöföa.
Væri ekki rétt aö biöja Ragnar
Arnalds aö birta listann yfir
skattlausu fyrirtækin, sem hann
veifaði einu sinni og sagöi, aö
allaballarnir myndu nú aldeilis
taka I lurginn á, fengju þeir til
þess aðstöðu.
Að Ijósrita
En „rikisstjórn launafólksins”
viröist ekkert aðhafast. Hún
hefur brugöiö yfir sig huliös-
hjálmi og lætur skeika aö sköp-
uöu. A.m.k. ber ekki á neinni til-
raun til aö takast á viö efnahags-
vandann, nema ef vera skyldi aö
Framsóknarmenn væru aö ljós-
rita efnahagstillögur Alþýöu-
flokksins frá þvi I desember 1978.
Þeir heföu betur hlustaö á okkur
kratana þá, i staö þess aö hlita
ráöum allaballa, sem eru
ábyrgöarlausari en svo, aö hægt
sé aö vera meö þeim I rlkisstjórn.
Ot í myrkrið
„Rikisstjórn launafólksins”
lagöist til sunds án þess aö sjá til
lands, eöa tók heljarstökk út I
myrkrið, eins og Guömundur J.
oröaöi þaö. Ekkert bendir til þess,
aö „rikisstjórn launafólksins”
sjái enn til lands eöa aö nokkurt
lát sé á myrkrinu. Og Framsókn
er farin aö ókyrrast. Halldór As-
grimsson og Guömundur G.
Þórarinsson eru nú önnum kafnir
viö aö ljósrita efnahagstillögur
Alþýöuflokksins og ekki yröi ég
undrandi þótt þeir geröu sam-
þykkt þeirra i rikisstjórn að skil-
yröi fyrir áframhaldandi
stjórnarsetu.
Aö minu mati er „rikisstjórn
launafólksins” vond stjórn og
ósamstæö. Liklega tekst ólafi Jó-
hannessyni ætlunarverk sitt, þ.e.
aö koma allaböllunum á kaldan
klakann, láta þá dæma sjálfa sig
óalandi og óferjandi. Honum
tókst þaö ekki meö Alþýðuflokk-
inn, en var nægilega klókur til aö
taka upp aöferöir þeirra I siöustu
kosningum. Hver heföi t.d. trúaö
þvi, aö hann ætti eftir aö fara á
hvern vinnustaðinn á fætur öör-
um, heilsa upp á fólkið og rabba
viö þaö. Sú aöferö þótti honum
ómerkileg hjá krötum i kosning-
unum 1978.
Þeir tapa
En aö spá um framtlð „rikis-
stjórnar launafólksins” er erfitt.
Gunnar Thoroddsen mun vafa-
litiö fórna miklu til aö halda
stjórninni saman og hann veröur
aö hafa mjaömagrindina liöuga
til aö geta hallaö sér til skiptis
yfir til Framsóknar og allaballa.
— En þaö veröur launafólkiö, sem
liöur fyrir aögeröarleysiö. Þaö
veröur iöjufólkiö og félagar I
Verkamannasambandinu, sem
tapa I bardaganum viö veröbólg-
una vegna getuleysis „rikis-
stjórnar launafólksins”.
Allaballarnir og þing-
mannalaun
Ég haföi alltaf ætlaö mér aö
skrifa nokkur orö um viöbrögö
allaballa vegna fyrirhugaörar
launahækkunar þingmanna. Þar
komu berlega i ljós hin geöklofnu
viöbrögö þeirra og eiginleikarnir
til aö segja ósatt. Þingfarar-
kaupsnefnd ákvaö rétt fyrir þing-
lok aö hækka laun þingmanna um
20 af hundraöi, þ.e. aö bæta viö
laun þeirra sama hundraöshluta
aö ýmsir hópar opinberra starfs-
manna fá fyrir ómælda yfirvinnu.
Þetta mál var kynnt i öllum þing-
flokkum, hjá allaböllum eins og
öörum.
En þegar Mogginn skýröi frá
þessu fór allt á annan endann.
Ragnar Arnalds og Olafur
Ragnar krossuöu sig i bak og
fyrir, sóru og sárt viö lögöu, aö
þetta heföu þeir aldrei samþykkt.
Ólafur Ragnar er formaöur þing-
flokksins. Og þeir létu sig ekki
muna um þaö aö gera Garðar Sig-
urðsson, einn ágætasta manninn I
þingflokknum og formann þing-
fararkaupsnefndar, aö ómerk-
ingi. Sjálfur trúi ég honum betur
' en Ragnari og Ólafi Ragnari til
samans^Og þingmennirnir, sem
eiga aö stjórna þjóöinni hættu viö
aö hækka launin og stjórna eigin
málum. Vera má að þaö hafi
verið eölileg ákvöröun, en ekki
var hún stórmannleg. Akvöröun
haföi veriö tekin, margir segja á
óheppilegum tima, en viö hana
átti að standa. Hver og einn þing-
maöur heföi, gagnrýninnar vegna
getaö ákveöiö, aö gefa þessi 20%
til liknarfélaga.
Að sýnast
En Ragnar Arnalds og Ólafur
Ragnar höföu auövitaö rika
ástæöu til að mótmæla þessari
launahækkun. 1 fyrsta lagi vegna
þess, aö þeir voru aö sýnast gagn-
vart þvi fólki, sem þeir segjast
vera umbjóöendur fyrir. t ööru
lagi vegna þess, aö Ólafur
Ragnar hefur auk þingfarar-
kaupsins, hálf prófessorslaun. Og
i þriöja lagi vegna þess, aö
Ragnar Arnalds hefur ráðherra-
laun og ýmsa risnu i tengslum viö
embætti sitt.
Þiö muniö lika, aö Ragnar bar
sig illa undan þvi aö hafa aðeins
rösklega 80 þúsund krónur i dag-
peninga á ferðum erlendis. Þaö
var ekki þingfararkaupsnefnd,
sem ákvaö þá upphæö. Þaö voru
aörir aöilar, liklega þeir sömu og
eiga eftir aö ákveöa laun þing-
manna, veröi ákvöröun um laun
þeirra visaö til kjaradóms.
Aukaskildingur
Þá erum viö komin aö ööru
atriöi i þessu máli, þ.e.
ákvaröanatöku um laun þing-
manna. A meöan þingmenn
ákveöa laun sin sjálfir eru ekki
likur til þess aö þau veröi hærri en
almenningur getur sætt sig viö.
En ef kjaradómur ákveöur þau,
er þaö mitt álit, aö þau muni
hækka margfalt meira en þing-
menn myndu nokkru sinni
ákvaröa.
Þaö er lika önnur hliö á þessu
máli. Hafi þingmenn léleg laun
eru likur til þess aö þeir sæki sér
aukaskilding i aörar starfs-
greinar, eins og sumir þeirra
raunar gera. Þá er hætt,viö, aö
þingmannsstarfiö verði eins
konar „hliöarbúgrein” er ekki
njóti allra krafta viökomandi.
Þá hefur þvi veriö haldiö fram i
mörgum lýöfrjálsum löndum, aö
illa launuöum þingmönnum sé
hættara við aö þiggja aukabita,
sem ekki eru gefnir af góöum
hug. Þar skuli koma biti I bita
staö. —
Aöeins þetta um þingmanns-
laun: Þingmenn'eru ekki ofsælir
af launum sinum, sérstaklega
ekki þeir „utan-Reykjavikur-
þingmenn”, sem þurfa aö halda
tvö heimili allt áriö. Mörg eru
dæmi þess hvernig þeir hafa stöö-
ugt safnaö skuldum frá byrjun
þingmannsferils. Og þeir, sem
nefna forstjóralaun I sama oröi og
kjör þingmanna, þekkja litiö til
launakjara á almennum vinnu-
markaöi.
Mogginn og Alþýðublaðið
1 lok þessara sundurlausu hug-
leiöinga langar mig aö geta skrifa
Morgunblaðsins um Alþýöublaö-
iö. Mogginn hefur nú um nokkurt
skeiö gert nokkra aðför aö Al-
þýöublaðinu, sagt þaö gefiö Ut
fyrir rikisfé. — Þaö eru þá
væntanlega islenskir fjármunir,
sem Mogginn talar um. Hann
hefur þó minnt á erlent „krata-
gull”, sem Alþýðuflokkurinn
hefur gert fulla grein fyrir sem og
öörum sinum fjárreiöum. Af sllku
getur hvorki Moggi né Sjálf-
stæöisflokkur státaö. — t fram-
haldi af þessu ætti Mogginn aö
lita i eigin barm, kanna fjármál
Þjóöviljans, svo ég tali ekki um
„lifibrauö” Timans.
Erlent fé og Moggi
En á hverju lifir þessi ,,sam-
viska þjóöarinnar”, Mogginn.
Hann hefur vissulega mikla út-
breiðslu. En hún gerir litiö meira
en aö standa undir útgáfukostn-
aöi. Þaö má sanna meö einföldum
reikningi. Allur hagnaöurinn
kemur eftir öörum leiöum. Mogg-
inn lifir á fasteignasölum I
Reykjavik og aö hluta erlendu
fjármagni. Stórfyrirtæki islensk,
sem auglýsa erlenda vöru á ls-
landi, fá auglýsingakostnaö
greiddan frá erlendum framleiö-
endum. Þaö er m.a. á þessu fé,
sem Mogginn lifir. Svo er hann aö
steyta görn og þykist hafa efni á
þvi aö gera litiö úr tilraunum lýö-
ræöisafla til aö tryggja frjálsa
skoöanamyndun.
Erlend ávísun
Þá ættu menn aö kynna sér
sögu Morgunblaösins. Einn af
fyrrverandi eigendum þess og út-
gefandi, merkur maöur og sóma-
kær, segir frá þvi i ævisögu sinni
hvernig erlent kaupmannavald
reyndi að sölsa blaðiö undir sig
svo þaö og kaupmennirnir gætu
náö meiri áhrifum hér á landi.
Þessi sómamaöur varö undan aö
láta. Hann seldi blaöiö og fékk
meöal annars greitt meö ávisun á
enskan banka frá enskum manni.
— Mogginn hefur enga ástæöu
til aö setja sig á háan hest, og
væri full ástæöa fyrir Alþýöublaö-
iö aö birta kafla úr fyrrnefndri
ævisögu eða finna út meö auglýs-
inga-mælingum, hverjir greiöa
kostnaöinn viö útgáfu Moggans.
— Þaö var ekki verkafólk þessa
lands, sem kom fótunum undir
Moggann né skapar hagnaö hans.
— Ég vil þó taka skýrt fram, aö
þrátt fyrir allt er Mogginn öllu
ærlegra blaö en mörg önnur hér á
landi, enda á hann útbreiöslu sina
undir þvi, aö þjóna ekki Sjálf-
stæöisflokknum of grimmilega.
Einn eigenda hans hefur jafnvel
komist aö þeirri niöurstööu, aö
Mogginn ætti aö segja upp stjórn-
málasambandinu viö Sjálfstæöis-
flokkinn.