Alþýðublaðið - 01.10.1980, Qupperneq 5

Miðvikudagur 1. október 1980.
5
Þannig sjá Kremlverjar heiminn.
jaldþrot
trygg&i þeim varanleg áhrif á
þessu svæöi.
Innrásin
i Afganistan
Þessir ávinningar Bandarikja-
manna i Ausurlöndum nær,
ásamt sáttum Japana og
Kinverja, hafa vakiö Kremlverj-
um ugg, um aöhernaöarleg staöa
þeirra væri ekki ntígu sterk. Þess
vegna, segja sumir, réöust
Sovétmenn inn i Afganistan.
Auövitaö voru fleiri ástæöur
fyrir innrásinni. Samband
Sovétrikjanna viö Bandarikin,
var ekki jafn vinsamlegt og áöur.
SALT-II viöræöurnar viröast hafa
fariö út um þúfur. Pólitiskt
ástand i Miö-Asiu er i meiralagi
ótryggt, eftir byltinguna i íran.
En helsta ástæöan fyrir innrás-
inni i Afganistan, segja sérfræö-
ingar, aö sé sú, aö Kremlverjar
vildu vinna á móti þvi, sem þeir
sáu sem bandariskan ávinning á
þessu svæöi heimsins.
A þessum áratug hafa Rússar
komiö sér upp aöstööu viösvegar i
Afriku og i Yemen, en þaö jafnast
hvergi nærri á mikilvægi oliu-
auölinda Miö-Austurlanda, eöa
mannafla Kinverja eöa iönaöar-
mátt Japana. Þaö skyldi einnig
haft i huga aö þó Sovétrikin hafi
fariö aö flytja út hernaöarmátt i
gegn um Kúbumenn og
Vietnama, eru Kremlverjar innst
inni gamaldags heimsvaldasinn-
ar og hafa meiri áhuga og
áhyggjur af löndum, sem liggja
þeim nær.
Að brjótast úr úr
umsátri
Innrásin i Afghanistan er
tilraun Sovétrikjanna, til þess aö
brjótast út úr því, sem þeir telja
umsátur Bandarikjamanna. Meö
innrásinni eru þeir aö byggja sér
pall, sem þeir geta svo stokkiö af
inn i Pakistan, tran og önnur lönd
á svæöinu, og höggviö þannig aö
veikasta punkti 1 vörnum
Vesturveldanna, oliunni.
Sovétrikin reka nú áróöursher-
ferö gegn Pakistan. Þó fréttir
beristaf þvi, aö Pakistanir verjist
Rússum I landamærahéruöunum,
er ekki viö þvi aö búast, aö þeir
hafi til þess mátt aö gera þaö
lengi. Nú þegar má sjá, aö stjórn-
völd i Pakistan reyna aö taka þá
afstööu, sem gæti foröaö þeim,
þ.e. aö halda Bandarikjamönnum
i fjarlægö, og ávinna sér vináttu
annara Múslima þjóöa.
Þá sjá menn aö sovésk
útþenslustefna gæti boriö ávöxt i
Balukistan og Iran. Þaö er ljóst,
aö þaö hefur haft mikil áhrif á
valdamenn þar um slóöir, aö sjá
aö Kremlverjar eru óhræddir viö
aö beita valdi til aö styöja vini
sina. Þegar menn svo bera þaö
saman viö greinilegt getuleysi
Bandarikjamanna til aö styöja
Shahinn I Iran á sinum tima, er
ljóst aö þetta gæti haft sin áhrif.
Þaö mun ekki vera ókostur i
augum Kremlverja, aö Múslimir
i Sovétrikjunum sjá aö Kreml-
verjar eru óhræddir viö aö beita
valdi, gegn herskáum bókstafs-
trúarmönnum.
Þaö sem Sovétmenn bjuggust
ekki viö, þegar þeir geröu innrás-
ina I Afghanistan, var þaö aö
Bandarikjamenn tækju svo haröa
afstööu gegn henni, eöa aö þeir
héldu henni svo lengi. Innrásin
hefur valdiö straumhvörfum I af-
stööu almennings á Vesturlönd-
um til Sovétrikjanna. Kremlverj-
ar áttu heldur ekki von á þvi aö
lenda i vandræöum á heimavelli,
en Pólverjar hafa hrætt þá illa.
Kremlverjar eru þvi hræddir
nú og sjá hættur i hverju skoti.
Efnahagur Sovétrikjanna myndi
liklega ekki þola þaö aö vfgbún-
aöarkapphkaupiö hæfist aö nýju.
Þeir viröast þó óttast kapitaliskt
umsátur mikið nú og þaö gæti
kostaö þaö aö kapphlaupiö hæfist
aö nýju.
Hvað hafa þeir að
óttast?
Nú kunna menn að spyrja:
„Hvaö hefur mesta herveldi I
heiminum aö óttast? Er þaö ekki
samdóma álit sérfræöinga aö
sovéski herinn er stærsti, best
þjálfaöiog best vopnum búni her I
heimi?”
Þetta er auövitað rétt. Þaö er
viöurkennt aö hernaðarlega hafa
Sovétrikin yfirburöi. En þaö er
ekki einhlitt.
Hin hugmyndafræöilega
orrusta er Sovétmönnum töpuö.
Þaö er þaö, sem verkföllin i Pól-
landi snerust um. Carter forseti
Bandarikjanna sagði i ræöu,
skömmu eftir aö hann var kjörinn
forseti: „Viö erum nú viss um
framtiö okkar, viö erum nú laus
viö hinn gifurlega ótta, sem einu
sinni fékk okkur til að taka hönd-
um saman viö hvaöa einræöis-
herra sem er, ef hann óttast þaö
sama. £g er glaöur yfir þvi, aö
þetta hefur breyst.”
Hægri öflin i bandariskri
pólitik, hafa notað þessa tilvitn-
un, til þess aö kasta rýrö á Carter
og hræra upp kommúnistaótta
meöal kjósenda. Þaö er að visu
ekki erfitt aö kasta rýrö á Carter,
en I þessu haföi hann þó aö vissu
leyti rétt fyrir sér.
Misheppnaður áróður
Þrátt fyrir aö pólskir verka-
menn hafi verið kúgaöir svo árum
skiptir af kommúniskum
einræöisöflum, hafa þeir þó sýnt,
á ótrúlegan hátt, aö þeir eru til-
búnir aö taka áhættu, og fórna at-
vinnu og jafnvel lifinu til aö sýna
aö þeir trúa á lýöræöið. Þegar
Sovétrikin senda her sinn inn i
Afghanistan til aö hjálpa lepp sin-
um, sem ekki hefur stuöning
þegnanna, er þaö mikil sýning á
hernaöarlegum mætti Sovétrikj-
anna. En sem áróöur fyrir Marx-
Leninisma, er þaö illilega
misheppnaö. Styrkur Sovétrikj-
anna er eingöngu hernaöarlegur.
Þaö er veikleiki þeirra.
Þaö sem geröist i Póllandi er
gott dæmi. Gdansk-samkomulag-
iö veitir verkamönnum margvis-
leg réttindi. Ef samkomulagið
veröur haldiö, munu
afleiðingarnar veröa ótrúlega
miklar, þó þær muni koma hægt
ogsigandi. Ef stjórnvöld Póllands
eöa Sovétmenn þola ekki þær
breytingar og stöðva þær og
brjóta þar meö samkomulagiö,
mun koma til uppþota i Póllandi,
ef ekki borgarastyrjaldar. Þá
veröa Sovétmenn aö senda herinn
inn og þaö er almennt álit, aö þá
munu Pólverjar berjast. Þaö
veröur mikiö blóöbaö og mikil
sýning á hernaöarmætti
Sovétrikjanna, en þaö veröur ekki
til að afla þeim fylgist meðal
hinna sigruöu eöa annarra.
Veikleiki einræðisins.
Efnahagslif Sovétrikjanna er i
stöðnun. Yfir þeim vofir orku
kreppa. Þaö verður þvi aö telja
liklegt og rökrétt aö þeir muni
reyna að ná völdum viö Persa-
flóa. Veikleiki þeirra heimafyrir
gæti hvatt þá til útþenslu. Það er
hættan. En kerfiö, sem þeir
þvinga upp á nýlendur sinar er
veikt og þannig felur útþenslan i
sér auknar hættur fyrir þá sjáifa
þvi meiri sem hún er.
Sovétrikin og nýlendur þeirra,
eru einræðisríki, þar sem
fámennn valdaklika stjórnar án
umboös þegnanna og án tillits til
hagsmuna þeirra. Þvi geta valda-
menn ekki treyst þegnunum,
heldurveröa aö stjórna meö vald-
boöum. Sú hugmyndafræöi, sem
þeir byggja stefnu sina á, er
auögljóslega ekki aö smekk
ýmissa nýlenduþjóöanna, eins og
viö vitum. Þaö er engin ástæöa til
að ætla aö sovéskir borgarar séu
nokkru ánægöari en Pólverjar.
Þaö er þvi víst, aö hin hugmynda-
fræöilegu átök eru Kremlverjum
töpuö.
INNLEND SYRPfl
Útboð á rekstri
frihafnarinnar
á Keflavikurflugvelli
Framkvæmdastjtírn
Verslunarráös Islands fagnar
framkomnum hugmyndum um
útboö á rekstri verslunar i fri-
höfninni á Keflavikurflugvelli.
Skorar framkvæmdastjórnin á
rikisstjórnina að framkvæma þá
hugmynd og bendir I þessu sam-
bandi á góöa reynslu danskra yf-
irvalda varöandi útboð á rekstri
frihafnarinnar i Kastrup. Enn-
fremur má benda á reynslu
Reykjavikurborgar af rekstri
biðskýlis strætisvagna
Reykjavikur við Hlemm, þar sem
rekstur verslana i skýlinu er boð-
inn út til einstaklinga. Áhættu-
samur verslunarrekstur sem
þessi, er ekki nauösynlegt viö-
fangsefni opinberra aöila, og þvi
er sjálfsagt, aö bjóöa þessa
aöstööu út til einkaaöila.
Fjársöfnun RKÍ ekki
formlega hafin
Rauöi Kross íslands stendur nú
fyrir fjársöfnun til handa nauð-
stöddum i Austur-Afriku. Þaö veit
nú öll þjóöin, þvi hörmungar-
ástandiö i þessum fjarlæga
heimshluta hefur þegar verið
kynnt i islenskum fjölmiölum.
En skipulögö söfnun peninga er
ekki hafin enn, og veröur ekki
gengiö i hús á vegum Rauða
Krossins fyrr en um miðjan næsta
mánuö.
Hins vegar hefur komiö i ljós,
eftir aö fjölmiölar fóru aö segja
frá ástandinu I Austur-Afriku, aö
fjöldi fólks vill leggja fram fé
strax til hjálpar sveltandi börn-
um og fullorönum, og þess vegna
hefur Rauöi Krossinn opnaö giró-
reikning, sem hægt er aö leggja
inn á i öllum bönkum, sparisjóð-
um, pósthúsum og útibúum
þeirra.
Nánarveröur sagtfrá þvi siöar
hvenær gengið veröur f hús til aö
leita eftirframlögum, og þá verö-
ur ennfremur sagt frá þvi með
hvaða hætti sú söfnun verður
skipulögö. Þá veröa að sjálfsögöu
allir þeir, sem safna á vegum
Rauöa Krossins, auökenndir sér-
staklega, svo ekki fari á milli
mála hverjir þeir eru, sem berja
aö d yru m til þess aö safn a f é f y rir
Afriku-hjálp Rauða kross Islands.
En giróreikningurinn er opinn
fyrir alla þá, sem vilja hjálpa
strax. Girónúmeriö er 1 20 200.
Kvennadeild
Reykjavíkurdeildar RKÍ
gefur 3 milljónir
Kvennadeild Reykjavíkur-
deUdar Rauöa Kross Islands hef-
ur gefiö 3 milljónir króna i sjóö
Afrtkuhjálparinnar. Formaöur
deildarinnar afhenti þessa stór-
kostlegu gjöf á aöalskrifstofu
Rauöa Kross tslands I dag.
Kvennadeildin var stofnuö áriö
1966 og hefur æ siöan látið mjög
aö sér kveöa. A verkefnaskrá
deUdarinnar er meöal annars
rekstur sölubúöa á sjúkrahúsum,
og starfa konurnar þar I isjálf-
boðavinnu. Þá hafa þær ennfrem-
ur tekið aö sér aö aka meö mat til
þeirra, sem ekki geta dregiö sér
björg i bú sjálfir, og fleira mætti
nefna af mannúðarmálum hér
innanlands, sem konurnar i
deildinni hafa látiö sig varöa.
Og nú leggja þær fram fé
handa bágstöddum í fjarlægum
heimshluta. Formaöur deildar-
innar, Helga Einarsdóttir, sagöi
konurnar vilja sýna hug sinn i
verki meö þessari gjöf.
Framkvæmdanefnd Afriku-
hjálpar 1980 er kvennadeildinni
afar þakklát fyrir þetta fyr-
irmyndar framlag og vonar að
það geti oröiö til eftirbreytni.
60 ára starfsemi SÍS
í Bretlandi
Eins og fram hefur komið i
fréttum, era.um þessar mundir
liöin 60 ár frá þvl aö Samband
islenskra samvinnufélaga opnaöi
skrifstofu á Bretlandseyjum. Frá
1920 til 1962 stóð skrifstofan i
Leith i Skotlandi, en áriö 1962 var
starfsemin flutt til Lundúna.
Skrifstofan gegnir margþættu
hlutverki fyrir Sambandið I heild,
einstakar deildir þess og sam-
starfsfyrirtæki, en veigamestu
þættirnir eru sala islenskra
afuröa og innkaup á varningi,
sem fluttur er til Islands.
Til þess að minnast þessara
merku timamóta bauö
Sambandiö til mannfagnaöar i
Lundúnum að kvöldi hins 11.
september s.l. Voru boðsgestir
rösklega 200, úr ýmsum grein-
um viöskiptalifsins, kaupendur
islenskra afuröa, framleiöendur
og seljendur, fulltrúar banka og
tryggingafélaga. Meöal gesta var
Siguröur Bjarnason, sendiherr?
Islands i Lundúnum, svo og
fulltrúi breska sendiráösins I
Reykjavik. Þá voru og mættir
fulltrúar frá breska viðskipta-
ráðuneyinu og landbúnaöar- og
sjá varútv egsráöuneytinu.
Aöalræöu kvöldsins flutti
Erlendur Einarsson, forstjóri
Sambandsins. Geröi hann
itarlega grein fyrir viöskiptaleg-
um tengslum milli Islands og
Bretlands og rakti sögu
Bretlandsskrifstofu Sambands-
ins, sem áöur hefur veriö greint
frá i fréttum. Erlendur ávarpaöi
sérstaklega heiöursgesti kvölds-
ins, Sigurstein Magnússon, aöal-
ræöismann i Edinborg, og konu
hans Ingibjörgu Siguröardóttur,
en Sigursteinn var framkvæmda-
stjóri Leith-skrifstofu i 30 ár, frá
1930 til 1960. Magnús Magnússon,
hinn þekkti sjónvarpsmaöur hjá
BBC, svaraöi fyrir hönd foreldra
sinna.
Sigriöur Ella Magnúsdóttir
söng fyrir gestina islensk og
erlend lög viö undirleik Jónasar
Ingimundarsonar.
1 ræðu Erlendar Einarssonar
kom fram, aö nú eru að veröa
þáttaskil I starfsemi Sambands-
ins i Bretlandi. Sölu sjávar-
afuröa, sem fram aö þessu hefur
veriö ein af þeim mörgu þáttum,
sem ræktir hafa veriö af
Lundúnaskrifstofu, veröur
eftirleiöis sinnt af sérstöku fyrir-
tæki,sem veriö er aö stofnsetja
um þessar mundir. Nefnist hiö
nýja fyrirtæki Iceland Seafood
Limited og er þaö sameign-
arfyrirtæki Sambandsins og
þeirra frystihúsa, sem selja
afurðir sinar i gegnum Sjávar-
afuröadeild Sambandsins. Er
eignaraðild aö þessu nýja fyrir-
tæki þannig meö sama hætti og
eignaraöild aö Iceland Seafood
Corporation, sölufyrirtæki
Sambandsins og Sambandsfrysti-
húsanna i Bandarikjunum. Hinu
nýja fyrirtæki hefur ekki verið
valinn endanlegur staöur, en
mjög er til athugunar aö það
veröistaösett i Lowestoft, austast
á Anglia skaganum, rösklega 2ja
tima lestarferö i norðaustur frá
London. Þarna er góö höfn og góð
aðstaöa til geymslu á frystum
fiski, flutningaleiöir greiöar, bæöi
til þéttbýlisstaða á sunnanveröu
Bretlandi og til meginlands
Evrópu. Þá má geta þess, aö
Lowestoft liggur mjög vel viö
siglingaleið, þegar fariö er frá
Islandi til meginlandshafna
Evrópu meö viökomu i Bretlandi.
Þess ber aö geta aö Iceland Sea-
food Limeted mun einnig sinna
sölu sjávarafuröa á meginlandi
Evrópu, svo sem i Frakklandi,
Belgiu, Hollandi og viðar.
Gisli Theodórsson, sem stýrt
hefur Lundúnaskrifstofu undan-
farin ár, hefur verið ráöinn
framkvæmdastjóri Iceland Sea-
food Limited. Er stefnt aö þvi aö
hiö nýja sölufyrirtæki veröi kom-
iöí fullan gang um næstu áramót.
Viö starfi Gisla sem
framkvæmdastjóri skrifstofu
Sambandsins i London tekur
Sigurður A. Sigurösson, sem
veriö hefur deildarstjóri i
Innflutningsdeild Sambandsins.
Styrkir til
háskólanáms i Noregi
Or Minningarsjóöi Olavs Brun-
borg veröur veittur styrkur aö
upphæö fimm þúsund norskar
krónur á næsta ári. Tilgangur
sjóösins er aö styrkja islenska
stúdenta og kandidata til
háskólanáms i Noregi. (Sam-
kvæmt skipulagsskrá sjóösins er
styrkurinn aöeins veittur karl-
mönnum).
Umsóknir um styrkinn, ásamt
upplýsingum um nám og fjár-
hagsástæöur, sendist skrifstofu
Háskóla Islands fyrir 15. nóvem-
ber 1980.