Alþýðublaðið - 29.10.1981, Page 3

Fimmtudagur 29. október 1981
INNLEND STJÖRNMAL
3
FRÉTTIR
í STUTTU
MÁLI
40. sýning
á Sölumaður deyr
N.k. föstudag, 30. október,
verður 40. sýningin á uppfærslu
Þjóöleikhússins á leikriti Arthurs
Miller, SÖLUMAÐUR DEYR.
Leikritið var frumsýnt i febrúar-
mánuöi síðast liðnum og fékk þá
afar lofsamlega dóma gagnrýn-
enda og aðsóknin að sýningunni
hefur sýnt að Sölumaðurinn á enn
fullterindi tilokkar i dag, röskum
þrjátiu árum eftir að hann kom
fyrst fram f New York árið 1949.
Meðal þess sem umsagnir fjöl-
miðlanna gátuum varðandi þessa
sýningu var það að Gunnar Eyj-
ólfsson, Margrét Guðmundsdóttir
og Hákon Waage ynnu þarna
stóra leiksigra og að sýningin i
heild væri „með þvi móti sem
best gerist i Þjóðleikhúsinu”. Og
nú fer einnig að liða að þvi að
þessi vinsæla sýning renni sitt
skeið á enda, þvi aðeins örfáar
sýningar eru eftir.
Eins og fyrr segir þá eru i aðal-
hlutverkum Gunnar Eyjólfs-
son, Margrét Guðmundsdóttir
og Hákon Waage, og auk þeirra
Andri örn Clausen, Róbert Arn-
finnsson, Arni Tryggvason,
Randver Þorláksson og Bryndis
Pétursdóttir. Aðrir i hlutverkum
eru Jón S.Gunnarsson, Þórunn
Magnea Magnúsdóttir, Bessi
Bjarnason, Sigriður Þorvalds-
dóttir og Edda Þórarinsdóttir.
Leikstjóri er Þórhallur Sigurðs-
son, leikmyndin er eftir Sigurjón
Jóhannsson, búningar eftir Dóru
Einarsdóttur, lýsingin er i umsjá
Kristins Danielssonar, tónlist eft-
ir Askel Másson, en islenska þýð-
ingin ereftir Dr. Jónas Kristjáns-
son.
Ný útgáfa
spariskírteina
Miðvikudaginn 14. október
hófst sala verðtryggðra spari-
skirteina rikissjóðs i 2. fl. 1981,
samtals að fjárhæð 20 milljónir
króna. Utgáfan er byggö á
heimild i fjárlögum fyrir árið
1981. Lánsandvirðinu verður
varið til opinberra fram-
kvæmda á grundvelli lánsfjár-
áætlunar rikisstjórnarinnar fyr-
ir þetta ár.
Kjör skirteinanna eru þau
sömu og skirteina i 1. fl. 1981.
Höfuðstóll og vextir eru verð-
tryggðir miðað við þær breyt-
ingar er kunna að verða á láns-
kjaravisitölu, er tekur gildi 1.
nóvember n.k. Skirteinin eru
bundin fyrstu fimm árin, en frá
15. október 1986 eru þau innleys-
anleg hvenær sem er næstu
sautján árin. Raunverulegt
verðmæti upphaflegrar fjár-
hæðar tvöfaldast á lánstiman-
um sem er 22 ár, en það jafn-
gildir 3,2% meðalvöxtum á ári.
Spariskirteinin skulu skráð á
nafn og eru framtalsskyld.
Þrátt fyrir framtalsskyldu
eru allar vaxta- og verðbóta-
tekjur manna af kröfum og inn-
leignum, þ.á.m. af spariskirt-
einum rikissjóðs, sem ekki eru
tengdar atvinnurekstri eða
sjáflstæðri starfsemi þeirra,
frádráttarbærar að fullu við
ákvörðun tekjuskattsstofns. 1
þessu felst skv. ákvæðum laga
nr. 75/1981 um tekjuskatt og
eignarskatt, að ekki kemur i
neinu tilviki til skattlagningar á
vaxta- og verðbótatekjur af
spariskirteinum hjá mönnum
utan atvinnurekstrar. Við
ákvörðun á eignarskatti manna
ber að telja spariskirteini til
eignar. Séu þessar eignir ekki
tengdar atvinnurekstri eða
sjálfstæðri starfsemi manna er
heimilt að draga þær aftur frá
eignum að þvi marki sem þær
eru umfram skuldir.
Skirteinin eru nú gefin út i
fjórum verðgildum, þ.e. 500,
1.000, 5.000 og 10.000 krónur.
Hú eru framundan allsherjar-
kjarasamningar milli atvinnu-
rekenda og vinnuseljenda i
landinu. Fulltrúar vinnuselj-
enda og atvinnurekenda setjast
að samningaborði. Samkv.
venju má búast við þvi, að
fulltrúar rikisvaldsins komi fyrr
eða siðar inn i þá samninga
beint eða óbeint.
En til eru forréttindahópar i
þjóðfélaginu, sem hafa tekið sér
fullkomlega sjálfdæmium verð-
lagningu á vinnu sinni eöa þjón-
ustu. Þeir þurfa ekki að semja
við einneða neinn. Þeir ákveða
sina kauptaxta sjálfir. Oft á tið-
um er rikisvaldið, samnefnari
almennings ilandinu, helzti við-
skiptavinur þessara forrétt-
indahópa. Samt hefur rikisvald-
skrár og verðtaxtar skulu
hverju sinni auglýst á þann hátt
aö aðgengilegt sé almenningi.
í greinargerð með frv. bend-
ir Jóhanna á, að hækkanir á út-
seldri vinnu t.d. byggingar-
meistara,rafverktaka og málm-
og skipasmiða, þurfilögum skv.
að hljóta samþykki Verðlags-
ráðs. Sama máli gegnir um
þjónustuaðila eins og hár-
greiðslu- og hárskerameistara.
Þeir þurfa að sækja um hækk-
anir á sinum gjaldskrám og fá
þær samþykktar af Verölags-
ráði. Sömu sögu er að segja af
fyrirtækjum i einkaeign, sem
selja þjónustu eins og t.d. efna-
laugar og þvottahús. Gjaldskrár
leigubifreiðastjóra eru einnig

þennan hóp m.a. Ervantaðsjá
hvað réttlætir það, að gjald-
skrárog verðtaxtar þessara aö-
ila séu ekki undir svipuðu eftir-
liti og þurfi að hljóta samþykki
Verölagsráðs.
Spyrja má, hverjir það eru,
sem gæta hagsmuna neytenda i
samskiptum viö þessa aðila?
Jóhanna bendir á, að gjald-
skrár tannlækna eru eins konar
viðmiðunargjaldskrár. 1 raun
og veru lágmarksgjaldskrár.
Gefur auga leið að það fyrir-
komulag verndar ekkihag neyt-
enda um sanngjarna og eölilega
verðlagningu. Ennfremur má
spyrja, hvers vegna sömu leik-
reglur eigi ekki að gilda um alla
þjónustuaðila sem selja vinnu
ingi milli Tannlæknafélags
Islands og Tryggingastofnunar
rikisins, sem gerður var 1975,
kemur fram, að 50% af gjald-
skrárfjárhæðum svara til
rekstrarkostnaðar tannlækna.
Verulegur hluti af verði gjald-
skrár eru laun tannlækna. Tölur
sem fram komu á Alþingi 1980
um laun skólatannlækna renna
stoðum undir það.
Nú er á það að benda, að
rikisvaldið sjálft, i umboði neyt-
enda, er einhver stærsti kaup-
andi ab þjónustu verkfræðinga,
arkitekta, tannlækna o.fl. slikra
hópa. Samt setja þessir aðilar
upp gjaldskrár án þess að svo
mikib sem þurfa aö ræða við þá
aðila sem þjónustuna kaupa.
Forréttindahópum selt sjálfdæmi
• „Hvers vegna þurfa byggingameistarar, rafverk-
takar, málm- og skipasmiðir, hárgreiðslu- og hár-
skerameistarar, efnalaugar og þvottahús og leigubíl-
stjórar að sækja um hækkanir á sínum gjáldskrám og
fá þær staðfestar af Verðlagsráði? Til eru þeir for-
réttindahópar í þjóðfélaginu, sem hafa sjálfdæmi um
verðlagningu sinnar þjónustu. Þeir þurfa hvorki að
spyrja kóng né prest. Samt er það svo, að ríkisvaldið í
umboði neytenda er í mörgum tilvikum stærsti kaup-
andinn að þessari þjónustu. Samt áskilur ríkisvaldið
sér ekki rétt til að semja umverðlagningu þjónustunn-
ar. Meðal forréttindahópa sem hafa sjálfdæmi um
kaup og kjör má nefna lögfræðinga, verkfræðinga,
arkitekta, tannlækna og endurskoðendur."
ið ekki gert kröfu til þess hingað
til, að ná samningum við þá um
verð á seldri þjónustu. Þessir
forréttindahópar hafa sjálf-
dæmi.
Dæmi um slika forréttinda-
hópa eru m.a. lögfræðingar,
verkfræðingar, arkitektar,
tannlæknar og endurskoðend-
ur.
Nú hefur Jóhanna Sigurðar-
dóttir alþm.,ásamt með f jórum
öörum þingmönnum Alþýðu-
flokksins.flutt frv. til laga, sem
kveður á um að gjaldskrár
slikra forréttindahópa verði
settar undir verðlagseftirlit eins
og önnur þjónusta i landinu.
Skv.lagafrumvarpinu skulu all-
ar gjaldskrár og verðtaxtar
hljóta samþykki Verðlagsráðs,
að fenginni umsögn Verðlags-
stofnunar. Þessum forréttinda-
hópum skal framvegis óheimilt
að gefa út lágmarkstaxta eða
ákveða lagmarksverð. Gjald-
háðar ákvörðun Verðlagsráös.
Hins vegar nefnir Jóhanna
aðra þjónustuaðila sem eru
undir litlu sem engu verðlags-
eftirliti. Lögfræðingar,endur-
skoðendur, arkitektar, verk-
frasðingar og tannlæknar skipa
sina á vinnumarkaðnum skv.
gjaldskrá? Hvers vegna eru
sumir forréttindahópar undan-
þegnir leikreglunum?
Jóhanna tekur dæmi af tann-
læknum. Allir vita aö þjónusta
tannlækna er mjög dýr. 1 samn-
Um þetta segir Jóhanna i grein-
argerö með frumvarpinu:
,,Þaö er vægast sagt óeölilegt
að án nokkurs eftirlits hafi
nokkrir aöilar i þjóðfélaginu þá
sérstööu að geta skammtað sér
laun og tekjur fyrir sina þjón-
ustu, sem oft hefur i för með sér
mikinn kostnað fyrir allan al-
menning. Óhætt er að fullyrða,
að verðlagning er oft á tiðum
óeðlilega há og geturvarla verið
i samræmi við þann tilkostnað
sem af þjónustunni leiðir, eða i
samræmi við hugmyndir þwra
þjóðfélagsþegnanna um eöli-
lega tekjuskiptingu I þjóðfélag-
inu.
Meðan við búum við slikl
fyrirkomulag er skylda stjórn-
valda að gripa inn i meö á-
kveðnu, virku og skipulegu eft-
irliti til aö tryggja eölilega verð-
myndun fyrir þá þjónustu sem
veitt er skv. gjaldskrám og
verðtöxtum.” —JBH
Úr einu
t fyrirspurnatima á Alþingi á
þriðjudag s.l. kom fram fyrir-
spurn til iðnaðarráðherra um
stöðu ýmissa stórra iðnfyrir-
tækja. Fram kom I svari ráö-
herrans, að um verulega erfið-
leika er að ræða hjá þeim stór-
fyrirtækjum i iðnaði, sem fjall-
að var um i svarinu. Þetta stað-
festir þá margitrekuðu gagn-
rýni stjórnarandstööunnar nú I
sumar og haust, aö mörg stór
fvrirtæki á landinu gengju nú á
skuldasöfnun innlendis og er-
lendis, eða á eigin fé, þar sem
það væri fyrir hendi.
Hjörleifur Guttormsson ræddi
um stöðu sex iðnfyrirtækja og
voru upplýsingar hans byggðar
á svörum frá forstjórum og
framkvæmdastjórum fyrirtækj-
anna.
Tap i járnblendinu 45
milljónir
Tap á Járnblendiverksmiöj-
unni verður i námunda við 45
milljónir á árinu. Afskriftir af
þvi eru um 40 milljónir, en af-
borganir hafa aðeins verið 12
millj. króna. Þvi er greiðslu-
staða fyrirtækisins ekki eins
slæm og rekstrarafkoman.
Greiðsluvandræöi fyrirtækisins
hafa verið leyst með hluthafa-
lánum i' samræmi við upphafleg
fjármögnunaráform fyrirtækis-
ins. Við uppgjör fyrirtækisins i
árslok munu verðbreytingar-
færslur þurrka út hiðbókhalds-
lega tap I islenskum krónum,
þar sem innlend verðbreyting
peningalegra eigna hefur oröið
mun meiri en gengisbreyting
langtimaskulda.
Reksturinn býr við
óöryggi frá
degi til dags
Framkvæmdastjóri Álafoss
er ómyrkur i máli um þá efna-
hagsstefnu sem riðið hefur hús-
um I tiö núverandi rikisstjórnar.
Iðnaðarráðherra kemst loks að níðurstöðu:
Iðnfyrirtæki eiga við
verulegan vanda að glíma
Hann segir i svari sinu til iðnað-
arráðherra-. „Miklarog óvæntar
efnahagssveiflur gera allar
áætlanir óöruggar. Stjórnend-
ur fyrirtækja á Islandi vita
ekki hvaða laun þeim ber að
greiða starfsfólki sinu i næsta
mánuði, hvað þá þar næsta.
Þeir vita heldur ekki hvaða verð
þeim verður gert að greiða fyrir
hráefnið. Teknamegin eru inn-
anlandstekjur háðar samþykkt-
um verðlagsstjóra og útflutn-
ingstekjur gengisskráningu...
Með tilvisun til ofanritaðs er
eingöngu hægt að gefa hugmynd
um afkomu fyrirtækisins með
þvi að áætla allar forsendur
bæði tekna og gjaldamengin
óbreyttar frá þvi sem nú er og
til ársloka. Miðað við þessar
forsendur má reikna meö 2 - 3
milljón króna tapi á rekstri fyr-
irtækisins i ár. Þessi halli verö-
ur fjármagnaður með þvi aö
skerða eigin fé fyrirtækisins.
Kisiliðjantapar
8 milljónum á árinu
Þetta varum afkomu Alafoss,
þar sem þvi ráði er beitt að
ganga á eiginfé.En sum iðnfyr-
irtæki eru ekki i þeirri stöðu að
geta gengið á eigið fé. Kisiliðjan
mun tapa nálægt 8 milljónum á
þessu ári skv. áætlun. Taprekst-
urinn hefur verið fjármagnaöur
þannig: Frestaö hefur verið
greiðslum til lánadrottna vegna
kaupa á vörum og þjónustu.
Dregið hefur verið úr birgða-
haldi. Frestað hefur verið að
greiða afborganir og vexti af
láni hjá Johns Manville Corpor-
ation. Lán fékkst frá rikissjóði
Hjörleifur Guttormsson ætlar
nú að láta vinna að athugun á
vissum þáttum i málefnum iön-
fyrirtækja. Okkur rámar I að
hafa heyrt um slikar kannanir
áður. Enda voru nefndir á veg-
um iönaðarráðuneytisins alls 67
á siðasta ári. Hvort þær skila
svo einhverju af sér, það er ann-
að mál!
aö upphæð um 6 millj. króna.
Einnig fékkstbráðabirgöalán úr
rikissjóði að upphæð800 þús.kr.
Auk allrar þessarar fyrir-
greiðslu hefur fyrirtækið notað
yfirdráttarheimild hjá Lands-
banka Islands til að mæta
greiðsluerfiðleikum. Nú standa
yfir viðræður milli stjórnvalda
stjórnar Kisiliðjunnar og Johns
Manville um hvernig treysta
megi rekstursgrundvöll fyrir-
tækisins svo að það fari ab skila
arði aftur eftir rekstraröröug-
leika siðustu tveggja ára.”
Sementsverksmiðjan:
10 millj. til að
mæta greiðsluhalla
„Við núverandi aðstæður er
rekstrarhalli verksmiöjunnar á
þessu ári áætlaður um 8 - 9 mill-
jónir króna og er mestur hluti
hans til kominn fyrri hluta árs-
ins, enda voru verðlagsmál þá
mjög óhagstæð fyrir verksmiðj-
una eins og kunnugt er. Sem-
entsverksmiðjan hefur nú meö
heimild ri'kisstjórnarinnar tekið
erlent lán að jafnvirði 10 millj.
króna tilaö mæta greiðsluhalla,
sem myndast hefur frá hausti
1980.” Svo segir i svari fram-
kvæmdastjóra Sementsverk-
smiðjunnar.
Siglósfld:
Verulegur taprekstur
fyrirsjáanlegur
Siglósild hefur einnig átt við
mikla rekstrarörðugleika að
etja á árinu. „Verulegur tap-
rekstur er fyrirsjáanlegur
vegna skuldasöfnunar undan-
farin ár,” segir framkvæmda-
stjóri verksmiðjunnar... Erfitt
er á þessu stigi að áætla endan-
legt tap á árinu, vegna óvissu
um framleiðslu tvo siðustu
mánuði ársins en gróflega k
mun heildartapið fy'
verða á bilinu 1.2 - U/
í annað