Vísir - 27.03.1971, Síða 13

VÍS I R . Laugardagur 27. marz 1971.
13
AJþingi áíyifcbar að fcjósa 5
maiBta nefnd, einn frá hverjum
þingflofcki, til aö semja frumvarp
tii laga um rétt Islendinga til land
grunnsins og hagnýtingar auöæfa
þess. Skal frumvarpið lagt fyrir
næsta Alþingi og meðal annars fela
í sér eftkfarandi atriði:
1. Skilgreiningu á landgrunnj ís-
lands miöað við sem næst 400
metra jafndýpislínu, möguleg hag-
nýtingarmörk eða 50 milur eða
meira frá grunnlínum umhverfis
landið, eftir þvi sem frekari rann-
sóknir segja til um, að hagstæðast
þyki.
2. Áfcvæði um óskertan rétt Is-
lendinga ttl fiskveiða I hafinu yfir
landgrunninu eins og rétturinn til
hafsbotnsins hefur þegar verið
tryggður með lögum frá 24. marz
1069 um yfirráðarétt Islands yfir
landgrunninu umihverfis landið.
3. Akvæði um ráðstafanir, erséu
nægjanlega víðtækar til þess að
tryggja eftirlit af íslands hálfu og
vamir gegn þvf, að hafið kringum
ísland geti orðið fyrir skaðlegum
mengunaráhrifum úrgangsefna frá
skipum eða af öðrum ástæðum.
Jafnframt ályktar Alþingi að
árétta þá stefnu, sem ríkisstjórn
íslands mótaði í orðsendingu til
alþjóða laganefndar Sameinuðu
þjóðanna 5. maí 1952, að ríkis-
stjóm Islands sé rétt og skylt að
gera éllar nauðsynlegar ráðstafanir
á einhliða grundvelti til þess að
vernda auðlindir landgmnnsins,
sem landið hvilir á.
Alþingi minnir á friðuntrráð-
stafanir Islendinga sjálfra á hrygn-
ingarswæðum sildar við Suðvestur-
land, sem koma munu í veg fyrir
eyðingu á þessum fiskis-tofni. Al-
þingi felur ríkisstjóminni að und
irbúa nú þegar friðunaraðgerðir fyr
ir öllum veiðum til vemdar ung-
fiski á landgrunnssvæðinu utan 12
mílna markanna. þar sem viður-
kennt er, að um helztu uppeldis-
stððvar ungfisks sé að ræða. Jafn
framt felur Alþingi fulltrúum ís-
lands við undirbúning hafréttarráð
stefnu Sameinuðu þjóðanna að
kappkosta, að sett verði skýr á-
kvæði um friðunarsvæði til verndar
fiskistofnum í samræmi við niður
stöður visindalegra rannsókna,
enda sé þá jafnframt gætt sér-
stæðra hagsmuna strandríkis eins
og íslands, sem byggir efnahags-
lega afkomu sina og sjálfstæði á
nýtingu þess hafsvæðis, er umlyk-
ur Island á landgrunni þess.
Athugasemdir við þings-
ályktunartillögu þessa
Þar sem efnahagsleg afkoma is-
lenzku þjóðarinnar byggist fyrstog
fremst á fiskveiðum á Islandsmið-
um og yfirvofandj er, að s’ivax-
andi sóknarmáttur og veiðitækni
erlendra þjóða stofni þessum lífs-
hagsmunum þjóðarinnar í hættu, er
höfuðnauðsyn, að framkvæmd iand
grunnslaganna frá 1948 sé jafnan
þannig hagað, að markvisst verði
haldið áfram að vinna að nauð-
synlegum ráðstöfunum til þess að
tryggja óskertan rétt íslendinga á
landgrunnssvæðinu. Með þeim
hætti yrði fiskveiðilandhelgin 50
mflur eða meira, en kynnj þó að
vera mismunandi brei'ð eftir hvort
við dýptarlínur eða fjarlægð frá
grunnlínum yrði endanlega miðað.
Ber að vinna að þvi, að sem nán
ust samstaöa takist milli Islands
og þeirra ríkja, sem svipaðra hags
rrtunu hafa að gæta, enda miðist
bfttttafc? Islands í hinni alþjóðlegu
undirbóningsnefnd vegna fyrirhug-
aðrar ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna um réttarreglur á hafinu á
’árinu 1973 við framangreinda stefnu
svo og það, að nauðsyniegar ráð
stafanir verði gerðar til að vemda
auðæfi sjávarins og koma f yeg
fyrir mengun hans.
Með setningu landgrunnslaganna
frá 1948 er það yfirlýst stefna fs-
lenzku þjóðarinnar, að allt haf-
svæðið yfir iandgrunninu skuli
vera íslenzkt yfirráðasvæði. Óraun
hæft er, að hægt sé að meina út
lendingum að dæla oKu eða öör-
um verðmætum úr landgrunninu,
en að ekk; sé á sama hátt hægt
að koma f veg fyrir, að þeir gjör
eyði öðrum auðlindwn, sem byggj
ast á sama hafdbotni.
íslenzka landgrunnið er greini-
lega afmarkað og ómófmælanlegt
er, að á hafsvæðinu yfir því er
að fhnta ómetanleg hrygningiar
svæði og uppeld i s stöðvar fyrír
helztu nytjafiska, aufc þess sem
margs konar ssjávarlff og aðrar að-
stæður þar gegna þvf hlutverki að
vera forðabúr fyrir fískistofna.
Landgrunnið sjálft og hafsvæði
þess er ein heild og þess vegna
er af tslands hálfu mötmælt því
kerfi, að auðlindir f botni tilheyri
strandríkinu, en að altir séu jafn
réttháir á hafsvæðinu fyrir ofan
með naumum fiskveiðitakmörk
unum eða öðrum svipuðum forrétt
indum strandríkis.
Með ályktun Atþingis frá 5.
maí 1959 var þvi lýst yfír, að
■•afla beri viðurkenningar annarra
þjóða á þessu sjónarmiði, og sömu
sjónarmið áréttuð í orðsending-
um felenzku rfkisstjómarinnar til
Breta og Vestur-Þjóðverja 1961 og
1962.
Með ályktun >llshef jarþings Sam
einuðu þjóðanna hinp 17. desem-
ber 1970 var ákveðið að kveðja
saman alþjóðaráðstefnu um réttar
reglur á hafinu. Alþjóðleg undirbún
ingsnefnd, sem 86 ríki (þ. á m.
ísland) eiga sæti í, hóf störf sin
hinn 1. marz 1971.
Á ráðstefnum Sameinuðu þjóð-
anna um réttarreglur á hafinu,
sem haldnar voru i Genf árin 1958
og 1960, náðist ekki samkomulag
um viöáttu landhelgi og fiskveiði
lögsögu. Standa nú vonir til, að á
briðju ráðstefnunni takist að leysa
þau vandamál, sem hér er um að
ræða.
í starfi Sameinuðu þjóðanna á
þessu sviði hefur því sjónrmiði á
vallt verið haldið fram af íslands
hálfu að miða beri víðáttu fisk-
veiðilögsögu við aöstaeður á staðn
um og að slfk regla ætti að bvi er
tsland varðar, að miðast við, að
fiskveiðilögsaga íslands næði til
landgrunnshafsins al'ls.
f landgrunnslögunum frá 1948
segir, að miða berj fslenzk yfir
ráðasvæði við „endimörk" land-
grunnsins og var þá átt við, að
dregnar væru beinar línur þvert
yfir djúptála þess, svo 9em gert
hefur verið V framkvæmd. Ekki er
sagt í lögunum við hvaða dýpi
skuli miðað, en f athugasemdum
við frumvarpið að lögunum segir:
„Landgrunnið er nú talið greini
lega afmarkað á 100 faðma dýpi,
en nauðsynlegt er, að nákvæm
rannsókn fari fram á því, hvort
eðlilegra sé að miða við annað
dýpi.“
Þar sem þýðingarmiklar fiskveið
ar fara fram á landgninnshallan-
um utan 100 faðma eða 200 metra
dýpis, virðist eftir þeim '’ögnum.
sem fyrir lineia um jafndýn'smæl
ingar, að eðlilegt sé að miða við
dýpi, t. d 400 metra jafndýpislínu.
Mundu þá landgrunnshallam’^in
verða innan þeirrar linu. Fiskveiði
landhelgi kynni að verða mismun
andi, 50 sjómílur eða meira. En
hér þarf, eins og fyrr segir, nán
ari athugun til að koma og þá
m. a. sú lína, sem hagnýtingar-
mörk hugsanlegra auðlinda
ákvarða,
Verkefni ráðstefnu Sameinuðu þjóð
anna varðandi réttarreglur á haf
inu verða mjög viðtæk og verður
þar m. a. fjallað um vemdun auð
æfa sjávarins og ráöstafanir til að
koma í veg fyrir mengun á úthöf
unum, Þátttöku lslands f ráðstefn
unni ber að miða við þá heildar-
mynd, að vemdun auðæfa sjávar
ins sé tryggð og að Islendingum sé
tryggöur sá hlutur í hagnýtingu
þeirra, sem þeim ber vegna þýð
ingar fiskveiða Y þjóðanbúskapnum
og legu landsins.
Stefna Alþingis f landhelgismál-
um er byggð á þeim gmndvelli, að
landgrunnið er hluti yfirráðasvæðis
viðkomandi strandríkis. Samkvæmt
viðurkenndum alþjóðareglum ber
strandríkinu einkaréttur til nýt-
ingar á auðæfum hafsbotnsins til
endimarka landgrunnsins. Réttur-
inn til nýtingar á auðæfum hafs-
botnsins og sjávarins yfir. honum
verður ekki aðskilinn. I fullu sam-
ræmi við þessa stefnu setti Alþingi
árið 1948 lög, þar sem því var lýst
yfir, að allar fiskveiðar á land-
grunnssvæðinu við Island skyldu
háðar íslenzkum lögum og fyrir-
mælum íslenzkra stjórnvalda, og
árið 1969 lög um yfirráðarétt is-
lenzka ríkisins yfir landgrunninu
umhverfis Islands.
Á síðustu árum hefur margvVs-
legri veiðitæknj fleygt fram og ný
stórvirk veiðitæki komið til sög-
unnar. Þetta hefur leitt til ofveiði
á ýmsum norðlægum fiskimiðum.
Sú hætta er yfirvofandi, að sðkn
aukist mjög á fiskimiðin við ísland
á næstu árum og valdi þar ofveiði
á helztu fiskistofnum. Þá fer og
mengunarhætta sfvaxandi, Þar
sem afkoma íslenzku þjóðarinnar
byggist öðru fremur á fiskveiðum,
er skynsamleg hagnýting fiskimið-
anna við landið og verndun þeirra
gegn rányrkju og mengun lífshags-
munamál þjððarinnar. Af framan-
greindum ástæðum felur Alþingi
ríkisstjóminni að gera eftirgreindar
ráðstafanir.
1. Að gera stjórnum Bretlands og
Vestur-Þýzkalands grein fyrir þvi,
að vegna lífshagsmuna þjóðarinn-
ar og vegna breyttra aðstæðna geti
samningar þeir um landhelgismál,
sem gerðir voru við þessi ríki á
árinu 1961, ekki talizt bindandi
fyrir Island og verði þeim sagt
upp.
2. Að hefjast nú þegar handa
um að stækka fiskveiðilandhelgina
þannig, að hún verði 50 sjómílur
frá grunnlínum allt í kringum
landið, og komi stækkun til fram-
kvæmda eigi siðar en 1. september
1972.
3. Að tilkynna öðrum þjó’ðum,
að Alþingi hafi ákveðið, að íslenzk
lögsaga nái 100 sjómflur út frá nú-
gildandi grunnlínum að þvi er
varðar hvers konar ráðstafanir til
að koma í veg fyrir hættulega
mengun sjávarins á því hafsvæði.
Það er augljóst, hversu mikla
þýðingu hefur að undirbúa sem
vandlegast sókn Islendinga nú £
Iandhelgismáiinu, þegar mikil tíma
mót eru framundan.
Að þessu hafa ýmsar ráðstafanir
ríkisstjórnarinnar að undanfömu
og fyrirsvar á alþjóðavettvangi
hnigið og einnig undirbúningsrann-
sóknir og sérfræðilegar athuganir.
Má t.d. nefna,, að Landhelgisgæzl-
unni hefur verið falið að fylgjast
með öllutn skipaferðum á land-
grunnssvæðinu og eru þær nú
kortlagðar að jafnaði tvisvar í
mánuði. Á síðastliðnu ári sfcilaði
landgrunnsnefnd á vegum Rann-
sófcnaráðs rikisins ftarlega skýrslu
um rannsóknir á landgrunni ís-
4. Að skipa nefnd þingmanna,
er í eigi sæti einn maður frá hverj-
um þingflokki, til að virma ásamt
stjórninni að framkvæmd þessarar
þingsályktunar.
Þá felur Alþingi rikisstjóminni
að hafa á alþjóðlegum vettvangi
sem nánast samstarf við þær þjóð-
jr, sem lengst vilja ganga og miða
vilja mörk fiskveiðilandhelgi við
landfræðilegar, jarðfræðilegar, líf-
fræöilegar og félags- og efnahags-
legar aðstæður og þarfir fbúa við-
komandi strandríkis.
Alþingi felur ríkisstjóminni að
vinna sem kappsamlegast að þv!i
að kynna öðrum þjóðum framan-
greinda stefnu og fyrirætlun Islend
inga í landhelgismálunum.
Greinargerð
Það hefur verið sameiginlegt álit
þeirra flokka, sem fulltrúa eiga í
landhelgisnefndinni, að landhelgis-
málið væri komið á nýtt stig og þvi
væri öhjákvæmilegt, að Alþingi
markaði greinilega afstöðu til þess,
áður en þessu þingi lyki. Nýjar og
breyttar aðstæður valda því, að
ekki verður lengur dregið, að Al-
þingi og ríkisstjóm hefjist handa
um meiriháttar aðgerðir í land-
helgismálinu.
I fyrsta lagi bendir flest til þess,
að sókn erlendra veiðiskipa á fiski-
miðin við ísland muni mjög aukast
á næstu árum. Margar þjóöir auka
nú stórlega fiskiskipastól sinn, jafn
hliða því, sem hvers konar veiði-
tækni eykst og skipin stækka.
Þá hefur ofveiði leitt til fiskleysis
á ýmsum norðiægum fiskislóðum.
Öll ástæða er því til að óttast, að
sóknin aukist á íslandsmið og
stefni fiskstofnum þar í vaxandi
hættu. Afkoma íslenzku þjóðarinn-
ar byggist meira á fisfcveiðum en
nokkni öðru. íslendingar eru til
neyddir að mæta þessari augljósu
hættu með útfærslu á fiskveiðiland-
helginni og auknum friðunaraðgerð-
um á grundvelli hennar.
I öðru laoi er svo það að Sam-
einuðu þjóðirnar hafa ákveðið að
tcveða saman ráðstefnu um hafrétt
armálin á árinu 1973, þar sem m. a.
verður reynt að ná samkomulagi
um víðáttu fiskveiðilandhelginnar,
en það mistókst, eins og kunnugt
er, á hafréttarráðstefnum 1958 og
1960. Það mundi tv*imælalaust
verða til styrktar á hafréttarráð-
lands, sem nauðsynlegar teldust.
I febrúar s.l. sldlaði samstarfs-
nefnd á vegum ríkisstjómarinnar
greinargerð um fiskveiðihagsmxmi
íslendinga á iandgrunnsmiðum. Is-
lenzkir fiskifræðiingar hafa tekið
þátt í rarmsóknum erlendra aðila
á þoli fískistofna við landið. Sér-
stök landhelgisnefnd, sfcipuð fufl
trúum allra þingfloikka, var aö til-
■.hlutan ríkisstjómarinnar sett á
laggimar á síðastliðnu vori. Hefur
þess verið freistað að ríá'sem vtð-
tækastri samstöðu um málið, þótt
ekki hafi auðnazt að flytja sam-
eiginlega tillögu um máliö af hálfu
þingflokka á Alþingi.
Ríkisstjómin fól ráðuneytisstjór-
um fimm ráöuneyta, undir umsjón
forsætisráðherra, að skipuleggja á-
ætlun og samræmd vinnubrögð
þeirra helztu stofnana og ráðu-
neyta, sem um máiið fjaffla. Fyrsta
skýrsla þeirra var lögð fram í
landhelgisnefndinni, ásamt mörgum
fleiri gögnum, þann 9. febrúar s.l.
Er hún látin fylgja hér meö sem
fylgiskjal, en áfram er tmnið að
undirbúningi frekari rannsófcna og
samstarfs.
’stefnunni, bæöi fyrir Islandog önn
ur ríki, sem Mkra hagsmuna hafa
að gæta, ef fiskveiðilandholgi Is-
lands hefði verið færð út, áður en
ráðstefnan kemur saman. Því fleiri
rfki sem hafa fært fiskveiðiland-
helgi slna út fyrir tólf mflna mörk-
in, áður en ráðstefnan kemur sam-
an, því örðugri verður sókn þeirra,
sem vilja binda fiskveiðimörkin viö
tólf mflur. Þá er það hugsanleg
málamiðlun, að bindingarákvæði,
sem samkomulag kann að nást um,
nái ekki til þeirra, sem hafa til-
einkað sér stærri fiskveiðiland-
helgi, áður en ráðstefnan hófst.
Vegna framangreindra ásfæðna
og ýmissa fleiri má það efcki drag-
ast úr þessu, að hafizt sé handa
um útfærsfa fisfcveiðilandhelginnar
og hún látin koma til framfcvæmda
sem fyrst og a. m. k. nokfcru áöur
en hafréttarráðstefnan kemur sam-
an. Þvf er lagt til í tillögunni, að
útfærslan komi til framfcvæmda
efcki sfðar en 1. steptember 1972.
Þá virðist einnig rétt af framan-
greindum ástæðum, að næsti áfangi
í útfærslu fiskveiðilandhelginnar
verði mun stærri en hinir fyrri.
Það virðist einnig IVklegt til að
fækka árekstrum við nábúaþjóðim-
ar aðhafaáfangana stærri en færri.
Þess vegna er lagt trl, að næsti á-
fangi verðj útfærsla á fiskveiðiland
helginni í 50’ milur. Sá áfangi er
innan þeirra marka, sem landhelgis-
stefna íslands byggist á, þ. e. að
fiskveiðilandhelgin eigi að ná til
endimarka 'landgrunnsins.
Það er eðlilegur undanfari útfærsl
unnar, að ísland segi upp landhelg-
issamningunum við Bretland og
Vestur-Þýzkaland, Því er i þessari
tillögu lagt til, að umræddum samn
ingum verði sa.g't upp.
Það er efalaust, að landhelgismál-
ið er eitt allra stærsta mál þjóðar-
innar. Því er mikilvægt, að um þaö
mál geti ríkt sem niest þjóðarein-
ing. Af þeim ástæðum hafa stjórn-
arandstöðuflofckáVnir frestað þvi
mánuðum saman að leggja tillögur
sínar fyrir Alþingi, en fulltrúar
þeirra í landhelgisnefndinnj unnið
að því að ná samkomulagi allra
flokka um málið. Því miður hefur
slfk samstaða ekki náðst. Það et
von og trú þeirra flokka, sem að
þessari tillögu standa, að hún
marki þá stefnu, sem allir flokkar
eigi eftir að sameinast um, þétt
það hafi ekki tekizt að sinni.
Tillaga forustumanna
stjórnarandstöðunnar