Vísir - 12.09.1972, Blaðsíða 6

Visir Þriðjudagur 12. september 1972.
vism
Útgefandi:
Framkvæmdast jóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
AfgreiBsla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Bihgir Pétursson
Valdimar H. Jóhannesson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 32. Simi 86611
Siöumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakiö.
Blaöaprent hf.
Bilið er brúanlegt
Lafði Tweedsmuir sagði i viðtali við Visi á laug-
ardaginn, að brezk stjórnvöld væru að semja tillög-
ur, er leggja ætti fyrir islenzk stjórnvöld innan tið-
ar. „Brezka stjórnin er reiðubúin til samninga. Ég
vænti þess, að þeir geti byrjað i þessum mánuði”,
sagði lafðin.
Margir hafa talið, að samningaviðræður við
Breta út af 50 milna fiskveiðilögsögunni væru
komnar i strand, en ummæli Tweedsmuir sýna (i
greinilega, að svo er ekki. Liklega eru það samning-
ar þeir, sem við höfum gert við Belga, er hafa verk-
að eins og hvati á brezk stjórnvöld.
Jóhann Hafstein, fyrrverandi forsætisráðherra,
hefur sett fram þá skoðun, að ekki beri mikið á milli
Breta og íslendinga i landhelgisdeilunni. Þjóðvilj-/,
inn hefur ráðizt hatrammlega á hann fyrir þessa 1
skoðun, enda hefur hún að geyma óþægilegan sann-
leika.
Lúðvik Jósepsson sjávarútvegsráðherra hefur
haldið fram þeirri ósveigjanlegu stefnu, að i vænt-
anlegu samkomulagi við Breta verði að felast form-
leg viðurkenning þeirra á 50 milunum. Þessu hinu
sama hélt hann fram i samningunum við Belga og (i
var næstum búinn að sprengja þá ágætu samninga
fyrir bragðið.
Belgar eru ánægðir með samninginn við okkur,
þvi að þeir hafa komizt hjá þvi orðalagi, að þeir við- ('
urkenni 50 milurnar formlega. Þeir fallast á afnám
humarveiða sinna og gifurlega takmörkun annarra
veiða. Þeir fallast á, að leyfi til veiða verði að fá hjá
íslendingum, og að islenzk stjórnvöld hafi fulla lög-i
sögu á öllu 50 milna svæðinu.
Ennfremur kemur greinilega fram i samningn-
um, að hann er til bráðabirgða, gerður til að milda
þau vandamál, sem útfærslan skapar útgerðum
nokkurra gamalla og litilla togara, sem brátt verða
teknir úr umferð.
Bretar vilja ekki fremur en Belgar viðurkenna 50
milurnar formlega með samningi. Og þeir vilja
tryggja elztu togurunum sinum, sem ekki eiga
margra kosta völ, timabundinn frið til veiða, áður
en þeim verður lagt fyrir fullt og allt. Þeir sjá, að
núverandi eltingaleikur við islenzku varðskipin gef-
ur ekki þennan veiðifrið. Það er þvi sennilegt, að
þeir geti sætt sig við að ganga að samkomulagi, sem
væri hliðstætt hinu belgiska. ((
Við þurfum ekki að gera okkur rellu út af þvi,
hvort Bretar vilji formlega viðurkenna fiskveiði-
lögsögu okkar eða ekki. Stefna 200 milna efnahags-
lögsögu er óðum að vinna sér festu úti um heim.
Bretar geta eiginlega hrósað happi yfir þvi, að við
skulum aðeins vera með 50 milna lögsögu. Timinn
vinnur með okkur á þessu sviði.
Formsatriðin skipta okkur litlu en innihaldið öllu.
Við viljum fá viðurkennda lögsögu okkar á svæðinu
öllu og við viljum fá að ráða þvi, hve mikið skip
annara rikja mega sækja á þessi mið. Við skulum
þvi hafna formsatriðakröfu Lúðviks eins og gert var
i Belgiusamkomulaginu og leggja áherzlu á inni-
haldið. Það ber svo sannarlega ekki eins mikið á
milli og margir virðast halda. Aðalatriðið er að,.
spila rólega og rétt á okkar góðu spil. (\
Ilindrar mengunin, aö mannkyniö stígi þetta skref á þróunarbrautinni?
Unnt að „rœkta" helm-
ing fiskframleiðslunnar
Fiskirækt á tvimælalaust fram-
tið, ekki einungis i ferskvatni
heldur i vaxandi mæli einnig i sjó.
Margir hafa þegar rutt braut,
sem Islendingar ættu að ganga i
þessum efnum. Sérfræöingar full-
yrða, að jafnvel væri unnt aö
rækta meira en helming alls
fisks, sem aflast. Þótt varla megi
vænta þess, að sá draumur rætist
til fulis, gefa slikar tölur til
kynna, hversu miklir möguleikar
eru ónotaðir. Vandamálin eru
mörg, ekki sizt mengun hafanna.
Clarence P. Idyll, prófessor við
Miamiháskóla gerir i timaritinu
Ceres grein fyrir möguleikum
fiskiræktar. Hann segir, að erfitt
sé að tilgreina nákvæmlega,
hversu mikiö af fiski sé ræktaö,
en i skýrslum Matvæla- og land-
búnaöarstofnunar S.þ. frá 1970 er
nefnd talan 3 milljón tonn. Þessi
tala nær ekki til allra rikja, og að
minnsta kosti ein milljón tonn af
skelfiski er „ræktað” að auki, svo
að alls yrðu þá fjórar milljónir
tonna framleiddar með ræktun.
Hversu mikið yrði unnt að fram-
leiða þannig, ef allir möguleikar
væru nýttir? „Sennilega 40
milljón tonn”, er svar Idylls
prófessors, samanlagt af ferks-
vatnsfiski og sjávardýrum, sem
eru 65 af hundraði allrar fisk-
framleiðslunnar i heiminum árið
1970.
Fjögur þúsund ára saga.
Maöurinn fær enn sem fyrr
mesta fæðu sina úr sjó með veið-
um. A landi eru hins vegar liöin
að minnsta kosti þúsund ár, siðan
veiöimennskan hætti að vera
mikilvæg fæðuöflun. Menn skildu
þá, að sú aðferð var miklu dýrari
og óhagkvæmari en landbúnaður,
ræktunin.
Þessi breyttu viðhorf voru eitt
stærsta skref mannsins til sið-
menningar.
Getum við vænzt þess að þrosk-
ast upp úr veiðimannastiginu á
höfunum? Enn er fiskirækt I sjó i
mjög takmörkuðum mæli, þótt
hún sé farin að skipta talsveröu
fyrir nokkrar þjóðir. „Góðar
vonir standa til, að vandamálin
við slika rækt verði leyst”, segir
Idyll.
Fiskiræktin er ekki ný af nál-
inni. Hún á sér aö minnsta kosti
fjögur þúsund ára sögu i Kina,
Japan og Egyptalandi. Hún hefur
tiökazt á Jövu og Indlandi i ekki
llllllllllll
Umsjón:
Haukur Helgason
minna en þrjú þúsund ár og 2500
ár i Evrópu. Hún er þvi ævagömul
á okkar mælikvarða, en sámt
hefur hún ekki fengið liösinni vis-
inda.nema af skornum skammti.
Auðveldara virðist að rækta
ferskvatnsfisk en fisk i sjó. Þó eru
viða við lýði arðvænlegar eldis-
stöðvar sjávarfisks, einkum i
Indlands- og Kyrrahafi. Tugir
fisktegunda eru þar ræktaðar.
Japanir hafa náð langt á þessu
sviði, og fréttir berast nú um
mjög merkilegan árangur þeirra
með ýmsar tegundir.
Þrefalt verðmæti.
Fisktegundir eru ákaflega mis-
munandi fallnar til ræktar. Rækt-
in getur verið með fernum hætti,
og er fyrst að nefna klak, þar sem
mikill fjöldi ungviða er ræktaður
og siðan sleppt lausum, i þvi
skyni að fiskum muni fjölga og
afli aukast. Þetta hefur yfirleitt
gengið fremur báglega, nema þá
helzt með lax. Til dæmis er álitið,
aö verðmæti laxa, sem veiðast í
Kólumbiafljóti eftir ræktun sé
þrisvar sinnum meira en „fram-
leiðslukostnaöur” við klakið.
Talið er, að verömæti Atlants-
hafslaxa, sem veiðast i Eystra-
salti eftir eldi i Sviþjóö, séu 60%
meira en framleiðslukostnaður
fiskanna. Þetta er arðvænlegt
ekki aðeins fyrir Svia, heldur
Vestur- og Austur-Þjóðverja og
Pólverja.
Laxinn er nokkuð sérstæður i
þessum efnum vegna þess, að
mjög stór hluti einstaklinganna
lifir og dafnar, þar sem stór hluti
annarra tegunda deyr drottni
sinum ungur, og hinnar frægu
„heimþrár” laxins, sem flytur
hann aftur til heimkynna sinna.
Þetta hvort tveggja er mjög
mikilvægt fyrir ræktun fisksins.
Ræktaðir eins og hænur.
önnur tegund fiskiræktar er,
þegar ungfiskar eru fangaðir og
aldir siðan i „búrum” eða tjörn-
um. Þeir eru oft látnir sjá um sig
sjálfir á meðan eða efnum bætt i
vatnið, svo að þeir dafni betur.
Fiskirækt hefur oft reynzt einna
árangursrikust, þegar þessi
háttur er hafður. Fiskurinn er
siðan seldur á markaði, þegar
hann er nógu stór til þess.
Þá er sú aðferð, sem Japanir
nota við rækjurækt sina. Fiskur-
inn er þá alinn alla leið frá eggi.
Loks er fullkomnasta aðferðin, að
fiskurinn sé ræktaður likt og t.d.
hænur, allt lif hans sé hann á
„valdi” mannsins. Sú aðferð er
og hin eina þeirra, sem er full-
komlega sambærileg við land-
búnað. Þetta hefur einkum verið
gert i silungsrækt, en i sjó tiðkast
það enn litið, nema helzt við
ostrurækt.
560 tonn á hektara!
Svo miklir möguleikar felast i
fiskirækt, að menn gerast óþolin-
móðir, einkum þar sem ofveiði
þjakar fiskveiöum viða. Menn
horfa vonaraugum til góðs árang-
urs Japana. Ágreiningur um
eignarrétt á hafsvæðum er eitt
vandamálið, sem við blasir og
ætti að verða viðráðanlegra,
þegar riki taka stærri landhelgi
og geta komið við betra skipulagi.
Viða hefur reynzt unnt að rækta
mikið magn fisks á hvern hekt-
ara, svo aö verið hefur sambæri-
legt við beztu ræktunarsvæöi á
landi i þvi efni. Bandarikjamenn
gátu til dæmis ræktað á 185 þús-
und hekturum sjávar jafn mikiö
ostrumagn og fannst á fjórum
milljónum hektara „óræktaðs”
sjávar. t fiskirækt Spánverja
hafa fengizt 560 tonn af fiski
(„kjöti”) á hektara á einu svæði,
sem er töluvert mikið, þegar
hugsað er til þess að gott þykir, ef
0,9 tonn af nautakjöti fást fyrir
hvern hektara ræktaðs lands.
Mengun er kannski versti óvin-
ur fiskiræktar. Skólp, úrgangur
iðjuvera, skordýraeitur, áburður,
rusl, olia og þar fram eftir göt-
unum, heggur næst ströndum
landanna. Meðan mengunin
magnast sifellt, er litil von um, aö
maðurinn stigi þetta skref á
þróunarbraut sinni.