Vísir - 20.10.1972, Page 7

Yisir Föstudagur 20. október 1972.
7
að farið. Smábúskapur þar sem
kunnáltu skortir lendir i drasl-
arahætti og fellur á lélegra og
óarðbært stig. Að visu var reynt
að fara varlega, ráðast á takmörk
héruð i einu. en allt fór samt úr
skorðum. Landbúnaðarfram-
leiðslan dróst saman. Sile hefur
jafnan verið stór útflytjandi á
matarlauk, nú var slikur skortur
á honum, að flytja varð inn mikið
magn frá Miðjarðarhafinu. Al-
varlegastur .var mjólkurskortur
inn. svo eyða varð tugmilljóna
upphæðum af gjaldeyri til að
kaupa mjólk og smjör frá Argen-
tinu. Kn nýtt slagorð Allendes
varð: ..Korðum margarin i stað
smjörs.”
Verðstöðvunin blandaðist sam-
an við og dró úr framboði á bú-
vöru. Verði á nauðsynlegustu
matvælum var stillt i hóf i þágu
alþýðunnar, svo sem á mjólk,
lauki og kartöflum. En meðan
hægt var að hafa nokkuð eftirlit
með skipulagðri framleiðslu stór-
búa, vár allt slikt útilokað með
smájarðahokrinu. Og vegna hins
lága verðs höfðu smábændurnir
engan áhuga á að selja mólk,
heldur fóðruðu svin með henni.
Svo gátu þeir selt svinakjötið á
svörtum markaði fyrir geypi-
verð.
Nú veldur gjaldeyrisþurrð og
framleiðslutregða þvi að geysi-
legur skortur er á öllum sviðum.
Það með er lokið gullöld kaup-
sýslumanna, þvi vöruhillur
standa auðar. Ekki liður almenn-
ingi betur fyrir það. Við hliðina á
tómum búðum blómstrar svartur
markaður. Aðeins þar fást skór
og fatnaður. Við dyr nokkurra
verksmiðja sem framleiða vað-
mál myndast á hverjum morgni
biðraðir, allt rifið út. Hvað þá
með óhófskenndari vörur eins og
klósettpappir og eldhúsáhöld, að
maður ekki tali um reiðhjól og
bila. Ef fiskibátur kom að landi
safnaðist múgur að til að krækja i
bita.
Það hefði nú verið skylda
hverrar ábyrgrar rikisstjórnar i
slikum lifsnauðsynjaskorti að
koma á réttlátri skiptingu með al-
mennri skömmtun. Slikt hefur
komið til umræðu i stjórn
Allendes, en þeir þorðu ekki að
leggja i það af pólitiskum ástæð-
um. Skömmtunarmiðar eru frá
gamalli tið smánarhugtak og
vildu þeir ekki fá á sig skömmt-
unarstimpilinn.
Loksins ákvað Allende að hefja
aðgerðir i efnahagsmálunum, þvi
svo gat þetta ekki gengið. I ágúst
s.l. léyfði hann verðhækkanir
opinberlega, til þess jafnhliða að
reyna að koma aftur upp eðlilegu
vörudreifingarkerfi i landinu i
staðsvarta markaðs en jafnframt
til að takmarka neyzlu. Þetta
hafði það i för með sér að búvörur
komust aftur á opinberan mark-
að, en smjör hækkaði um helm-
ing, mjólk og kartöflur þrefölduð-
ust, ostur sexfaldaðist og græn-
meti tifaldaðist. Með þsssu hafa
hinar glæstu lifskjarabætur allar
verið afnumdar og meira en það.
Og vörusskortur og öryggisleysi
ásamt atvinnuleysi halda áfram.
Geysileg ólga brýzt út. Verkmenn
og stúdentar fara i mótmæla-
göngur, þeir gera umsát um
ráðuneyti, götuóeirðir blossa upp
með grjótkasti og táragasi.
Þó efnahagur Sile væri nú veik-
ari en nokkru sinni fyrr, ákvað
vinstri stjórnin samt að „standa
við fyrirheit” sin. Nú hóf hún at-
löguna að útlenda ránsfjármagn-
inu. Þar mátti búast við harka-
legri andspyrnu. Koparhringur-
inn sem við er að striða beitir likt
og brezkir togarahagsmunir
margkyns bolabrögðum. Þannig
hefur hann nú fengið þvi fram-
gengt að franskur dómstóll hefur
lagt hald á koparfarm frá Sile,
þar sem eignarheimild yfir hon-
um sé ekki ljós. Er sá dómur
feikilegt áfall fyrir stjórn
Allendes.
Sennilega munu vinstri menn
nú halda þvi fram að allt þetta
hörmungarástand i Sile eftir 2ja
ára stjórn þeirra sé aðeins að
kenna bandariska koparhringn-
um og hefndaraðgerðum hans.
En þar er hengdur bakari fyrir
smið. Vandræðin i Sile eru sjálf-
skaparviti vinstri stjórnar, og það
alvarlegasta er að með þvi hefur
hún stórlega skert aðstöðu lands-
ins i rimmunni við hið útlenda
kúgúnarfjármagn. Sile er þvi
miður ekki sterkt á svellinu til að
fara i harðar sviþtingar við út-
lenda valdið.
Þorsteinn Thorarensen
cTMenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um leiklist:
KONA í HJÓLASTÓL
ANNÓ
TÁNINGASETTIÐ
í mörgum litum
Leikfélag Ueykjavikur:
FóTATAK
eftir Ninu Björk Arnadóttur
Tnnlist: Sigurður Uiinar Jónsson
Leikmyndir: Ivan Török
I.eikstjóri: Stefán Baldursson.
NÝTT HÚSNÆÐI
OPIÐ TIL KL. 10 í KVÖLD
HÚSGAGNAVERZLUNIN
BÚSLÓÐ
Borgartúni 29 Sími 18520
Þau eiga mig að, segir
Margrét, kona i hjólastól í
leikriti Ninu Bjarkar Árna-
dóttur. Það er hitt fólkið í
leiknum sem á hana að,
vitjar hennar með
áhyggjur og raunir sínar,
verður hugarhægra af því
einu að létta á hjarta sínu
fyrir henni. Hún er á sínum
stað, breytist ekki eða
hverfur á burt, því má
treysta. Þvi verður að
mega að treysta! Að leiks-
lokum situr hún kyrr á
sama stað, hlekkjuð í
stólinn: þau eiga hana enn
að •
Efni og aðferð Ninu Bjarkar i
P’ótataki minnir dálitið á sumar
sögur Svövu Jakobsdóttur,
einkum hin óvæntu málalok.
Mannlýsingarnar i leiknum eru i
meginatriðum raunsæislega
gerðar. þótt þær séu fjarska ein-
faldar i sniðum, manngerðir
frekar en sjálfstæðir einstak-
lingar og leikritið gerir tilkall til
að lýsa trúverðuglega sálfræði-
legri afstöðu og samskiptum
fólks. Með leikslokunum er tákn-
legur endir bundinn á raunsæis-
lega atburðarás leiksins, stigið
hið stutta skref úr heimi hvers-
dagsleikans inn i furðuheim —
þar sem alkunnir hlutir birtast i
nýju ljósi, rökrétt leiddir af veru-
leikanum eins og hann er.
Að segja frá og sýna
Veruleikinn eins og hann ,,er”
— hvað er það? Hinu viðfelldna
leikriti Ninu Bjarkar Árnadóttur
eru fjarska þröng takmörk sett
þegar af þvi hversu óglögg og ó-
fullnægjandi skil það gerir
Margréti sjálfri, konunni i
hjólastólnum i sjónarmiðju leiks-
ins. Það er svo sem skilmerkilega
greint frá þvi hvers aðrir vænta
sér af henni, hve mikið hitt fólkið i
leiknum telur sig eiga henni að
þakka: Sagt er frá þessu, en það
er aldrei sýnt fram á það með at-
burðum leiksins, samskiptum
fólks á sviðinu. Þannig verður
bati Margrétar einungis tilefni til
að koma fram hinum smellnu
leikslokum, en leiðir ekki af efnis
rökum leiksins sjálfs. Við fáum
aldrei neinar sönnur fyrir þvi,
sem fólkið i leiknum i verunni
væntir sér af Margréti, lilkalli
þess til hennar á sinum stað i
hjólastóinum.
Af þessu leiðir að f'ótatak
virðist fremur frumdrög leiks,
sem fyrir alla muni væri einkar
áhugavert verk, en fullburða leik-
rit. Þótt Helga Bachmann fari
skýrlega með hlutverkið megnar
Fótatak cftir Ninu Björk Arnadóttur. Margrét: Hclga Bachmann, Sesselja: Sigriður llagalin, Hulda:
Valgerður I)an, óttar: Helgi Skúlason.
hún vitaskuld ekki aö auka það
nýrri vidd, neinum þeim verð-
leikum sem af sjáifsdáðum
skýrðu samhengi leiksins, vald
Margrétar yfir hinu fólkinu i
leiknum — sem fyrr en varir
verður óleysandi skuldbinding
hennar við þetta sama fólk. Af
hverju er hún þeim svona
ómissandi?
Aö þykjast og vera
Á hinn bóginn finnst mér
Fótatak ljóst dæmi þess hversu
mikið ný leikrit litt ráðinna
höfunda eiga komið undir alúð og
nærfærni leikstjórnar og
leikendanna. Fótatak reynist satt
að segja ásjálegt verk og hversu
vel það tekst er vafalaust að
mestu leyti að þakka nostursamri
sviðsetningu Stefáns Baldursson-
ar, gaumgæfni hans við öll smáat-
riði atburðarásar og mannlýsinga
i leiknum.
Fólkið sem skipar sér i
kringum Margréti i hjólastólnum
er allt hversdagsfólk, bezta fólk.
Það er kannski bara ,,að þykjast”
þegar það læzt vera svo og svo ó-
hamingjusamt, og þá er sök
hennar sú að sjá i gegnum
þýkjustuleikinn. Það þarf
á henni að halda tii að við-
halda „leiknum”. Hvað sem
þessu liður riður á miklu að þetta
fólk og vandamál þess komi trú-
verðuglega fyrir á sviðinu. Og
það tekst allt á litiö furðuvel i
Iðnó að gera glöggar mann-
lýsingar úr einföldum efnivið
leiksins. Beztar eru kannski bros-
legar manngervingar i kunnug-
legum hversdagssniðum, mædd
húsfreyja sem enginn hlustar á
lengur: Guðrún Stephensen, og
lisksali Karls Guðmundssonar,og
þau vekja einatt hlátur. En einnig
taugabilaðar og listfengar smá
meyjar leiksins, Hulda- Val-
gerður I)an, Edda: Helga
Stephensen, ná raunsæismáli:
koma kunnuglega og trúverðug-
lega fyrir sjónir i samhengi
leiksins.
Fótatak fer Ijómandi vel á
sviðinu i Iðnó, hinn natni
tempraði leikmáti nýtur sin vel i
mörgum, einatt örstuttum
atriðum leiksins, við nýstárleg
ofur-einföld leiktjöld Ivans
Töröks tónlist Sigurðar Rúnars
Jónssonar einkar áheyrilega i
fábreytni sinni. Með þessu móti
bendir Fólatak i Iðnó visasl til að
Nina Björk Árnadóttir hafi efni til
að semja umtalsverð verk lyrir
leiksvið. Og sýningarinnar vegna
verður mikils vænzt af verkum
Stelans Baldurssonar eltirleiðis
að veigameiri viðfangsefnum
en i þetta sinn.
I VVIJllJl
Margir snjallir tón-
listarmenn koma hingað
Tónlistarfélagið er 40 ára i ár, og
eins og um mörg undanfarin ár
býður félagið upp á fjölda tón-
leika, þar sem margir snillingar
leika. Sjálfur Rudolf Serkin hélt
hér tónleika i siðustu viku, en
meðal þeirra, sem koma i heim-
sókn i vetur, eru Mikhail
Waiman, fiðluleikari frá Rúss
landi, sænski tenórinn Rolf Björl-
ing, sellóleikarinn Depkat, ung-
verski pianósnillingurinn Zoltán
Kocsis, fiðluleikarinn Pina Car-
mirelli og pianóleikarinn Imogen
Cooper. Þá munu innlendir kraft-
ar koma mikið við sögu i vetur að
venju.
Áíram Ilússabensin!
Bilaeigendur, sem eru virkilega
vandlátir á bensin og oliur, fussa
gjarnan við benstninu frá Rúss-
landi. Finnst þeim það ekki nógu
sterkt á tankinn sinn og þylja
gjarnan upp ókostina við svo
„veikt” eldsneyti. En hvað um
það, — áfram fáum við Rússa-
bensinið, og á næsta ári fáum við
250 þús. tonn af gasoliu, 66 þús.
tonn af bensini og 100 þús. tonn af
fueloliu, en þessu fylgir heimild
til að auka eða minnka magnið
um 10%. Allt kostar þetta um 1000
milljónir króna. Fulltrúar oliu-
félaganna hér og Oddur Guöjóns-
son, ambassador I Moskvu,
undirrituðu samning i Móskvu.