Vísir - 20.12.1972, Blaðsíða 6

6
Visir. Miðvikudagur 20. desember 1972
VISIR
Otgefandi:
Framkvæmdast jóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingastjóri:
y Auglýsingar:
Afgreiösla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Valdimar H. Jóhannesson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 32. Simi 86611
Siðumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakið.
Blaðaprent hf.
Ekkert traust er eftir
Þvi hefur verið haldið fram, að rikisstjórnin hafi
valið skástu leiðina i ógöngum sinum, þegar hún
kaus að lækka gengið. Það sé þvi i þetta sinn siður
ástæða en oft áður til að bera fram á alþingi tillögu
um vantraust á rikisstjórnina.
En staðreyndin er sú, að það er enn ekki komið i
ljós, hvort rikisstjórnin velur leiðina, sem sér
fræðinganefndin mælti með. Gengislækkun ein út af
fyrir sig er til litils, ef annað fylgir ekki með, svo
sem sérfræðingarnir bentu á. Þeir vildu, að rikið
lækkaði útgjöld sin um 1300-1400 milljónir og að
gengislækkunin kæmi ekki að fullu fram i hækkun
launa.
Um slikar hliðarráðstafanir er mikil óvissa. Ráð
herrarnir hafa gefið i skyn, að i fjárlögin verði sett
heimild til 10-15% niðurskurðar, án þess að tekið sé
fram, hvar eigi að skera niður. Slikur niðurskurður
er náttúrlega enginn niðurskurður, heldur bara
gabb, marklaus orð.
Ráðherrarnir hafa einnig gefið i skyn, að rætt
verði við launþegasamtökin um einhverja takmörk-
un á kaupgjaldsvisitölunni. Það á eftir að koma i
ljós, hve raunsæ sú óskhyggja er. Um það er ekkert
vitað nú, úr þvi að rikisstjórnin hefur ekki tekið af
skarið i þessu viðkvæma máli.
Þróunin er augljós, ef hliðarráðstafanirnar verða
kák eitt. Laun munu hækka verulega 1. marz og þá
mun aftur siga á ógæfuhliðina hjá atvinnuvegunum.
Fljótlega mun verða þörf á nýrri gengislækkun. Þvi
mun gengislækkun siðustu helgar aðeins leiða til
aukins verðbólguhraða og almenns ófarnaðar, ef
rikisstjórnin gerir ekki hinar nauðsynlegu hliðar-
ráðstafanir af myndugleik.
Fundir alþingis þessa vikuna sýna glögglega
reiðuleysið hjá rikisstjórninni. Umræðurnar um
hina ófullgerðu gengislækkun eru ekki eina dæmið
um það. Fjárlagafrumvarpið er komið i eindaga.
Og svo virðist sem rikisstjórnin ætli að knýja það
fram með enn óviðkunnanlegri hætti en hún gerði i
fyrra.
Eins og menn muna var frumvarpið lagt fram
með ótal götum, sem námu milljörðum króna. Eng-
ar markverðar nýjar upplýsingar lágu fyrir, þegar
frumvarpið var tekið til annarrar umræðu. Og nú
virðist eiga að afgreiða það fyrir jól, þótt öll tekju
hliðin sé i óvissu og þótt alls ekki hafi tekizt að skera
fjárlögin niður til samræmis við tillögur sér
fræðinganefndarinnar Er þetta eitt mesta flaust
ursverk i manna minnum.
Ráðleysi rikisstjórnarinnar hefur komið fram á
fleiri sviðum. Allur hennar timi fer i að setja niður
deilur einstakra ráðherra og stjórnarflokka. Hver
höndin er uppi á móti annarri, svo sem hvað eftir
annað hefur berlega komið i ljós. út á við hefur
rikisstjórnin þvi ekki mátt til annars en að setja upp
pókersvip og segja, að samkomulag ráðherranna sé
bara ágætt, menn hafi skipzt á skoðunum og séu
eiginlega alveg sammála.
Rikisstjórnin hefur verið brokkgeng og mistæk á
stuttum ferli sinum. Hún hefur verið enn óútreikn-
anlegri en veðrið og hefur með þvi valdið miklum
skaða. Smám saman hefur hún glatað trúnaði fólks-
ins. Mönnum finnst, að ekkert sé að marka rikis-
stjórnina. Siðustu dagana hefur keyrt um þverbak i
þessu efni. Það er þvi orðið timabært, að á alþingi
sé borin fram tillaga um vantraust á rikisstjórnina
og þingmönnum stjórnarflokkanna þar með færður
sá kaleikur að þurfa að lýsa trausti sinu á glund-
roðanum.
A byltingarafmælinu 7. nóv. aka bilar umKreml með myndir af leiðtogunum ogýmsum slagorðum, en í
kjölfarið gengur fjölmenn skrúðganga. Nú er liins vegar 50 ára afmæli Ráðstjórnarrikjanna.
50 ára som-
búá„fagnað'
I öllum ræðum og
greinarskrif um um hið
,,afar þýðingarmikla"
(eins og það er orðað) af-
mæli Ráðstjórnarrikjanna
er hamrað svo á ,,órofa
þjóðareiningu",
,,vináttutengslum" og
,,samtökum", að það lykt-
araf á hyggjum Kremlherr
anna af vandamáli, sem
síknt og heilagt hefur skot-
ið upp kollinum á þessari
síðustu hálfu öld.
Dag eftir dag hefur almenn-
ingur Ráðstjórnarrikjanna legið
undir stórskotahrið áróðurs-
meistaranna fyrir þessa „miklu
hátið órjúfandi vináttutengsla
þjóðanna”. — Þessi hátið er 50
ára afmæli USSR, sem er miðað
við dagana 21.-30. des. A fyrstu
árunum eftir byltinguna frá 1918
til 1922 var ekkert USSR komið,
þeldur var það sovét Rússland.
Það hefur lengi verið takmark
Moskvu að blanda rúmlega 100
þjóðfl., hverjum með sina
menningu, siði og móðurmál, i
eina samrunna þjóð, eitt riki, sem
mundi missa sin sérþjóðarein-
kenni en blandast hinum mjklu
Rússum. 1 Moskvu er þetta kallað
að „draga saman”, eins og
Leonid Brezhnev, núverandi for-
maður kommúnistaflokksins,
orðaði það.
[ En það, sem i reyndinni hefur
átt sér stað, er yfirþyrmandi
rússneskusering og yfirdrottnun
þessa 130 milljóna manna rikis
yfir hinum 14 lýðveldunum, sem
hafa ekki tekið þvi með
óblandaðri ánægju.
Það örlaði á áhyggjum Kreml-
herranna yfir óánægju
„smælingjanna” 6. desember s.l.,
þegar mistök urðu (að þvi er virð-
ist að yfirlögðu ráði) i opinberri
tilkynningu. Stjórnin veitti
Chechen-Ingushriki orðu októ-
'berbyltingarinnar „i tilefni þess
að 50 ár voru liðin frá stofnun lýð-
veldisins”. En það voru sko engin
50 ár liðin.
Chechen-Ingushlýðveldið var
stofnað að undirlagi Moskvu 6.
des. 1936. Fram til þess tima hafði
Chechen verið sér nýlenda i rúss-
neska lýðveldinu. — En þarna
virðist vera á ferðinni eitthvert
yfirklór vegna ofsóknar Stalins á
hendur „smælingjunum” i
þessari rikjasamsteypu.
Stalin fyrirskipaði fjöldaflutn-
^inga frá svæðum eins og Chechen-
Ingush. Fólk þar hafði orðið fyrir
„snertingu af nazisma” og þeim
var ekki fullkomlega „treyst-
andi”. Þetta kom fram i hinni
frægu ræðu Nikita Krúsjoffs 1956,
þegar hann afneitaði stalin-
ismanum. Að Stalin liðnum fengu
ibúar Chechen-Ingush uppreisn
æru, en aðrir^, liggja enn undir
grun, eins tatararnir á Krim-
skaga, Volgu-Þjóðverjar o.fl.
Að visu var Stalin haldinn sjúk-
legri tortryggni, en aðrir ráða-
menn Moskvu hafa aldrei heldur
borið mikið traust til litlu rikj-
anna.
Stærstu smáþjóðirnar eru
Úkrania, Uzbek, Kazakhs, Tatar-
ar, Eystrasaltsrikin, ýmsir þjóð-
flokkar Kákasus og Mið-Asiu,
Moldaviu, Gyðingar, Pólverjar
og Þjóðverjar.
Þar til bilsévikar náðu yfir-
ráðum með býltingunni 1917 lof-
uðu þeir frelsi og sjálfs
ákvörðunarrétti smærri þjóðum
til handa, en það reyndist þunnt
blek i þeim loforðum.
Stalin, sem var þjóðernissér-
fræðingur bolsévika, skrifaði
1913: „Enginn hefur rétt til of-
beldislegrar ihlutunar i innan-
rikismálum þjóðar, né til að beita
valdi við að fá viðkomandi þjóð til
„að leiðrétta” mistök sin. Þjóðir
rá a einar innanrikismálum
sinum og hafa fullan rétt til sjálf-
stjórnar að eigin geðþótta”.
Sovét-Rússland undir stjórn
Lenins viðurkenndi formlega
sjálfstæði Kákasussambandsins
— Armeniu, Georgiu og Azer-
bajinu — alveg eins og svo
Úkraniu og Póllands. Lettland,
Lithauen, Eistland, Finnland,
Rúteniu, og kósakkarnir o.fl.
fylgdu svo i kjölfarið með yfirlýs-
ingar um eigið sjálfstæði.
En bols'e.vikarnir tóku sér
„rétt til að móta og þróa þjóðirn-
ar”. Og þar kom, að Rússar undir
forystu Stalin, höfðu þanið landa-
mæri sin langt út yfir riki zarsins.
1922 var riki bols'evika valt á
fótunum vegna langvinnrar
borgarastyrjaldar i kjölfar
byltingarinnar, og svo efnahags-
öngþveitis. Þeir deildu út fögrum
fyrirheitum, þótt þeir hefðu þá
þegar ásett sér að sameina aft-
ur hið sundraða riki keisarans.
Stjórn Lenins fékk talið
Ukraniu og Byelorússland, og
Kákasus á að undirrita
sameiningarsáttmála við Rúss-
land. Moskva lofaði þessum
tveim strax sjálfstæði. Og 30. des.
var haldinn fyrsti fundur
„alþjóða” sovétsins (ráðsins) i
Umsjón:
Guðmundur Pétursson
Bolshoi-leikhúsinu i Moskvu, en
sá dagur er siðan talinn stofndag-
ur Ráðstjórnarrikjanna.
Þessi fjögur upphaflegu stofn-
riki Ráðstjórnarrikjanna eru nú
orðin 15 alls. Þau eru:
Rússland, ibúar 130 milljónir.
Ukrania, ibúar 48 milljónir.
Byelorússland, ibúar 9 milljónir.
Uzbek, ibúar, 12,5 milljónir.
Kazakh, ibúar 13 milljónir.
Georgia, ibúar 5 milljónir.
Azerbaijania, ibúar 5 milljónir.
Lithauen, ibúar 3 milljónir.
Moldavia, ibúar 3,5 milljónir
Lettland, ibúar 2,5 milljónir
Kirghiz, ibúar 3 milljónir
Tajik, ibúar 3 milljónir
Armenia,'. ibúar 2.5 milljónir
Turkmenia, ibúar 2 milljónir
Eistland, ibúar 1,5 milljónir
í þessum rikjum hefur alltaf
verið þrjózkukennd andspyrna
gegn rússneskuseringu, þótt hún
hafi kannski verið áberandi i
augum utanaðkomandi. Brez-
hnev sýnist hafa viljað taka tillit
til sérmenningar þjóðflokkanna,
en þó með ströngum skilyrðum,
sem útiloki algerlega sérhverja
tilraun til sjálfstæðrar skoðunar-
myndunar á stjórnmálasviðinu.
En enginn i þessum rikjum þarf
að gera sér vonir um frama innan
veldis Ráðstjórnarrikjanna,
nema hann tali reiprennandi
rússnesku. Hjá mörgum flokks-
leiðtoganum i þessum löndum er
rússneska aðalmál hans, þótt hún
sé ekki móðurmál hans.
Samt sem áður, þótt Rússland
haldi fast i taumana, veldur það
Krem lherrunum nokkrum
áhyggjum, að þjóðerniskennd
ibúa ýmissa rikja, einkanlega
Eystrasaltsrikjanna, er mjög rik.
Ekki er lengra siðan en i mai i
vor, að tvitugur þjóðernissinni i
Lithauen brenndi sig til bana i
mótmælaskyni við undirokunina.
Ungur maður brenndi sig til bana
i Ukraniu i des. 1968 i svipuðu
skyni, og annar gerði misheppn-
aða tilraun til þess tveim mán-
uðum siðar. 1 öðrum rikjum eins
og t.d. Moldaviu, hefur Moskva
látið gera sérstakar ráðstafanir
og ofsótt menntamenn til þess að
halda þessum óróa i skefjum.
Moldaviuveldið var stofnað úr
Bessaraþiu, sem Stalin hrifsaði
frá Rúmeniu. Rúmenia er núna
undir stjórn kommúnista, en i
Búkarest sviður mönnum enn rán
Bessarabiu.
Og þannig kraumar viða undir
niðri i þessum rikjum, sem næstu
daga efna til mikilla hátiðarhalda
vegna 50 ára sambúðar.