Vísir - 27.03.1973, Síða 6

6
Visir. Þriðjudagur 27. marz. 1973
vísir
(Jtgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: SIBumúla 14. Simi 86611 (7 línur)
Askriftargjald kr. 300 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 18.00 eintakiö.
Blaöaprent hf.
Ævintýrí eða martröð
Togarar virðast vera hálfgert trúaratriði hjá
íslendingum. Þóttútgerð þeirra hafi gengið ákaf-
lega erfiðlega á undanförnum áratugum, er enn
litið á þá sem atvinnulega hornsteina, sem ekki
megi bresta. Og ekki er auðvelt að átta sig á, hve
mikið af þessu er raunveruleiki og hve mikið er
þjóðsaga.
Siðastliðinn áratug var flutt inn óhemju mikið
af stórum og vel búnum fiskiskipum. Þessi skip
voru i mörgum tilfellum jafnstór og gömlu
togararnir voru, en ætluð til annars konar veiða.
Sem slik voru og eru þessi skip ákaflega afkasta-
mikil. Rekstur þeirra hefur yfirleitt gengið bæri-
lega.
Þessi glæsilegu skip voru siðastliðinn áratug
og eru enn hornsteinar atvinnulifsins i flestum
kaupstöðum og kauptúnum landsins. Þau hafa
valdið blómlegum lifskjörum um land allt. Fáar
fjárfestingar hafa skilað þjóðarbúinu jafnmikl-
um arði á skömmum tima.
En samt voru menn ekki ánægðir. Viðreisnar-
stjórninni var stöðugt legið á hálsi, fyrir að
tryggja ekki ,,eðlilega” endurnýjun togara-
flotans, sem smám saman gekk úr sér. Sú stjórn
lét að lokum eggjast og stuðlaði að kaupum átta
skuttogara.
Ætla mætti, að slikt væri hæfilega stór tilraun
til að kanna, hvort grundvöllur væri fyrir rekstri
vel útbúinna skuttogara eða ekki. Spárnar voru
ekki hagstæðar, en alltaf var hægt að lifa i
voninni.
Eftir stjórnarskiptin var allri varúð sleppt i
þessu efni. Með höfðinglegum fyrirgreiðslum var
stuðlað að kaupum á nokkrum tugum skuttogara,
sem nú eru sem óðast að koma til landsins. Til
þessa óráðna ævintýris hefur þjóðin hætt
milljörðum króna.
Staðreyndin, sem nú blasir við, er svo sú, að
spárnar um rekstrargrundvöllinnn voru sizt of
svartsýnar. Togaraútgerðin er rekin með miklu
tapi, þótt togarasjómenn hafi lægri tekjur en
aðrir sjómenn.
Rikisstjórnin hefur gefið óljósar yfirlýsingar
um, að hún borgi mismuninn. En það kostar lika
peninga. Og það er þyngra fyrir skattborgarana
að standa undir rekstri nokkurra tuga slikra
skipa en aðeins átta tilraunaskipa.
Einhvers staðar kann að vera vit i þessu dæmi,
þótt það liggi ekki i augum uppi. Það eru önnur
skip en þessi, sem veitt hafa og munu áfram veita
atvinnuöryggi viðs vegar um land,meðan
togararnir liggja bundnir i verkföllum, sem alltaf
hljóta að endurtaka sig, meðan reksturinn
gengur illa.
Við verðum áþreifanlega vör við, að þorskurinn
fer hraðminnkandi á veiðisvæðum okkar. Við
höfum nú keypt ótal togara til að skarka meira og
ná upp siðustu fiskunum. Ekki ætti sú útgerð að
verða arðvænlegri en togaraútgerð undan-
farinna ára.
Við verðum svo að loka augunum fyrir þeirri
viðleitni okkar við að útrýma þorskinum, sem
felst i þessu togaraæði. Okkur hefur enn ekki
tekizt i raun að stækka landhelgina. Og jafnvel
þótt okkur takist sú stækkun von bráðar, er
enginn sem imyndar sér, að við getum veitt
meira en hingað til. Alvaran er sú, að við verðum
að minnka veiðarnar, þótt við verðum einir um
hituna.
Og hinir glæsilegu togarar fóru loks til veiða i
morgun eftir margra vikna verkfall.
Á AÐ SALTA
EÐA
EKKI SALTA?
Ef Shakespeare hefði
skrifað Hamlet i dag ár-
ið 1973, þá hefði það ekki
verið spurningin: ,,Að
vera, eða vera ekki.” —
Heldur hefði hann látið
prinsinn segja: ,,Á að
salta eða ekki salta
göturnar?” — Það er
nefnilega aðalspurn-
ingin.
Að visu eru það bara
borgararnir, sem velta
þessari spurningu fyrir
sér. Gatnagerðar- og
umferðaryfirvöld eru
fyrir löngu búin að gera
upp við sig svarið og þau
salta og salta.
Það er ekki bara hér i Reykja-
vik að salt er notað til þess að
eyða hálku af ak- og gangbraut-
um. Hjá nágrannarikjum okkar
nota menn salt að þvi er virðist
óspart. t Óslö, Stokkhólmi og
Kaupmannahöfn (svo að nefndar
séu aöeins stærstu borgir frænd-
þjóða okkar) er salt notað i stór-
um stil á veturna, og þar er ekki
beitt gömlu handskófluaðferðinni
eins og hér heldur hefur sjálf-
virknin veriö tekin þar i þágu
málefnisins. Eins og senn verður
gert hér I Reykjavik eftir þvi,
sem gatnamálastjóri, Ingi 0.
Magnússon, sagði i sjónvarpsvið-
tali á dögunum.
En alls staðar mælist saltið jafn
misjafnlega fyrir. Ef menn halda,
að það sé aðeins i Reykjavik
einni, sem mönnum þykir bruðlað
meö saltið, þá er það hinn mesti
misskilningur. öllu frekar mætti
ætla, að annars staðar þætti
mönnum litið um þær 1000 smá-
lestir af salti, sem hér hefur verið
árlega ausið á götur og gangstétt-
ir i Reykjavik, miðað við t.d. þær
6 milljónir tonna, sem ausið hefur
verið þennan veturinn á gang-
stéttir i Bandarikjunum! Að visu
stendur það þó til bóta (!), þvi aö
saltmoksturinn verður liklega ein
1500 tonn hjá okkur i vetur, eftir
þvi sem verkstjórar gatnagerðar-
innar telja.
Nýlega skrifaði Robert nokkur
Rodale grein i New York-blaðiö
„Long Island Press”, og ber hún
greinilega merki þess, að menn
eru ekki alls kostar ánægðir með
saltið. Eins og kemur fram i
greininni hér á eftir, er Rodale
þessi eindregið á móti saltnotkun-
inni, og tinir hann margt til, sem
gæti veriö ihugunarvert. — Hann
skrifar:
„Ef þú uppgötvar, að skórnir.
þinir eru ónýtir eftir veturinn, eða
að blllinn þinn er kominn með
ólæknandi ryðkrabbamein, eða
að drykkjarvatniö þitt er orðiö á
bragðið eins og Atlantshafið — þá
llllllllllll
Umsjón:
Guðmundur Pétursson
er kominn timi til fyrir þig að
sannfæra borgarráð um að hætta
beri saltnotkuninni.
Þótt endanlegar tölur liggi ekki
ennþá fyrir, þá var samt gert ráð
fyrir, að þessi veturinn yrði
þurftafrekastur á saltið — og að
ausið yrði 6 milljónum tonna af
salti á gangstéttir Bandarikj-
anna.
Maður skyldi halda, að þessi
rausnarlega saltnotkun hefði ein-
hver jákvæð áhrif — færri slys
kannski. En upplýsingar frá Salt
Institute (Kol & Salt þeirra I
USA) sýna þvert á móti, að þaö
virðist enginn hagnaður af þessu.
Skýrslur Umferðarráðs sýna, að
á árunum 1956-70 hefur ekki orðið
nein breyting á slysahlutföllum i
hálku eða snjó, jafnvel þótt salt-
notkunin þjóti upp i skýjahæð.
Þvert á móti hefur slysatalan i
sumum bæjum farið vaxandi með
saltnotkuninni.
Umferðaröryggissérfræðingar
hafa látið sér detta i hug, að þeg-
ar saman fara saltskellóttar bil-
rúður, minnkandi núningsmót-
staða milli hjólbarða og götunnar
og svo að auki fölsköryggiskennd
ökumanns, sem telur sig aka á
auðri götu — þá aukist slysahætt-
an á saltaðri götu, fremur en að
minnka. Þar sem saltið hefur tek-
iö upp snjóinn, er gatan að visu
auð, én ekki þurr. Saltið drekkur i
sig vatn, og verður að þunnu
sleipu lagi, sem liggur eftir.
Á meðan ekki eru sýnilegar
neinar jákvæðar afleiðingar áf
þessari söltun, þá veldur hún
næstum ómælanlegum skaða á
umhverfi okkar.
Fjárhagslega séð er saltið
skaðræði. Það veldur hættulegri
ryðmyndun i neðanjarðarlögnum
(nær 600 milljón dollara tjón ár-
lega i USA). Það eyðileggur gróð-
ur og garða, og dregur úr verð-
mæti fasteigna. Og samkvæmt
Mengunarvarnaráði eyðileggur
það útblástursrör og hljóðkúta
fyrir nær 500 milljónir dollara
vetur hvern.
Eitt skýrasta dæmið um skað-
semi saltsins sýndi sig, þegar
leikmönnum St. Louis Cardinals
og Los Angeles Rams var att
saman i rugbykappleik i desem-
ber siðastliðnum. Þeir hlutu ann-
arrar gráðu bruna af völdum
calcium chloriðs, sem hafði verið
ausið riflega á frosinn völlinn.
Kaldhæðnislega sögðu svo leik-
mennirnir eftir á, að þetta áhrifa-
rika efni hefði einungis gert völl-
inn enn hálli. — Calcium clórið er
ein algengasta efnasamsetning
salts, og það sem mest er notað á
götur.
Söltun á götum hefur lika. i för
með sér vandræði við drykkjar-
vatnið. Eins og umhverfissér-
fræðingar réttilega benda á, þá
hljóta allir hlutir aö enda ein-
hvers staðar. Þeir verða ekki
bara að engu. Sjaldan eða aldrei
sérðu saltkristalla á götunum, eft
ir að vatnið hefur gufaö upp. I
staðinn leysast þeir upp og renna
með snjóbráðinni i ár og vötn eða
neðanjarðarelgi, og geta hugsan-
lega komizt i vatnsbólin.”
Siðan vikur Rodale nokkrum
orðum að þvi, hvaða hætta heilsu-
veiku fólki geti stafað af córiðinu i
saltinu, og hann hvetur fólk til að
styðja samtök sem mynduð hafa
verið til þess að berjast fyrir þvi
að hætt veröi að nota salt. Siðan
skrifar hann:
„Það eru til önnur ráð. Sandur
er sums staðar notaður og koks
eða eldfjallaaska var notað, áður
en einhver ákvað, að salt væri
heppilegra. Dr. Louis E. Prick-
man frá Rochester i Minneapolis
stingur upp á enn einu efni: „1
svissnesku og itölsku Olpunum
þar sem oft er djúpur snjór, en
brekkur brattar, hef ég séð vega-
vinnuflokka moka snjó engu
minna en við gerum, og auk þess
strá þeir órokgjarnri granitmöl
yfir til þess að fá viðspyrnuna”,
segir dr. Prickman, og heldur þvi
fram, að þetta hafi reynzt mjög
vel.