Vísir - 01.12.1973, Blaðsíða 7

Vísir. Laugardagur 1. desember 1973.
cTMenningarmál
Birgir Guðgeirsson skrifar um tónlist:
Só sem situr ó himni
Sinfóníuhljómsveit tslands:
MESSÍAS
eftir Há'ndel
Stjórnandi: Róbert A. Ottósson
Tónleikar 29. nóvember 1973
Einhver mesti tónlistar-
viðburður ársins er
vafalitið flutningur Sin-
fóniuhljómsveitar ís-
lands á Messiasi Hánd-
els, ásamt með Fílhar-
móniukórnum og ein-
söngvurum undir stjórn
dr. Róberts Abrahams
Ottóssonar. Dr. Róbert
Abraham er okkur öll-
um svo vel kunnur fyrir
frábært framlag til is-
lenzkrar tónlistar, að
óþarft er að bæta miklu
þar við.
Við skulum litillega fjalla um
Messias Hándels, tilurð og tón-
skáld. Friederich Hándel fæddist
i Halle árið 1685, eða sama ár og
Bach. Þessum tveim tónskáldum
hefuroftverið likt saman. Sé hins
vegar dýpra skyggnst i tónverk
þeirra, eru þeir i raun og sann
harla ólikir. Tvennt eiga þeir þó
sameiginlegt, svo eitthvað sé
nefnt, en það eru samskipti þeirra
við hinnfrægaorgelleikara og tón-
skáld, Dietrich Buxtehude.
Buxtehude starfaði við hina
frægu og nafntoguðu Mariukirkju
i Liibeck. Há'ndel og Bach sóttu
báðir um stöðu Buxtehudes-Bach
þó tveim árum siðar. — En sá
böggull fylgdi skammrifi, að
fengju þeir orgelleikarastöðu
Buxtehudes, þá var það venja
þeirra tima að þeir yrðu að
kvænast dóttur Buxtehudes. Dótt-
irin var orðin nokkuð við aldur og
ósjáleg ásýndum. Þessum
skilyrðum höfnuðu báðir.
Englendingar hafa öðrum
þjóðum fremur viljað tileinka sér
tónskáldið Há'ndel sakir langrar
búsetu hans þar i landi. Samt sem
áður eru tónverk Hándels það
alþjóðlegs eðlis, að fá munu dæmi
sambærileg. Þegar Há'ndel semur
Messias var hann illa farinn á
heilsu, hægri hluti likamans var
að miklu leyti lamaður og fjár-
hagsástæður slikar, að naumast
tekur tali. Einmitt við þessar að-
stæður semur hann Messias á um
það bil þrem vikum. Og Messias
er talinn stórfenglegasta tón-
smið hans, frumflutt i Dýflinni á
írlandi árið 1742 og tæpu ári siðar
við Covent Garden i London.
Há'ndel andaðist 14. aprfl 1759,
eða á laugardegi fyrir páska.
Skömmu fyrir andlátið var hann
viðstaddur flutning á Messiasi.
Nær miðjum tónleikum féll hann i
ómegin og var færður til rekkju
sinnar. Þaðan sté hann ekki
framar, en bar fram þá bæn sina,
að hann fengi að gefa upp andann
á föstudaginn langa, þannig að
hann mætti koma til frelsarans og
guðs almáttugs á upprisudegi
JesU Krists.
Augað og eyrað
Messias hefur verið um-
skrifaður og „betrumbættur”
oftar en tali taki, allt frá Mozart
til Sir Thomas Beecham. Há'ndel
geröi einnig margvislegar breyt-
ingar á verkinu. Geldingar hafa
farið með einsöngshlutverk og
kontra-tenórar. Frægar og þekkt-
ar eru uppfærslur Sir Malcolm
Sargents i Englandi, þar sem öllu
tiltæku „liði” var samsafnað i
eina risavaxna heild. Þegar slik
vinnubrögð eru notuð, er talsverð
hættaáað það brengli dómgreind
hins litt þjálfaða hlustanda, þar
sem augað glepur hlustunina og
skynjun á tónlistinni. Það er
þvi augljóst af framantöldu, að
hljómsveitarstjórinn hefur það
mjög i hendi sér, á hvern máta
hann vill byggja flutning verks-
ins. Hann getur ráðið stærð kórs
og hljómsveitar, obligato leik
sembals (eða orgels, ef svo ber
undir) og að sjálf
sögðu ekki siður vali og
meöferð einleikara úr hljóm-
sveitinni, svo sem trompets og
fiðlu.
Söngkórinn Filharmónia hefur
breyst hvað mannval snertir. Það
getur verið bæði kostur og galli.
Allir vita gerla hvilikur dragbitur
það getur verið að hafa alltaf
sömu „gömlu” og rótgrónu radd-
irnar, hvaða kór sem um er að
■ ræða. Rökvis mannaskipti i
kór geta þvi vissulega verið lyfti-
stöng og stuðlað að nýjum fersk-
leika.
örugglega er það meira þrek-
virki á hvern hátt dr. Róbert
Abraham Ottósson hefur þjálfað
kórinn Filharmóniu, en flesta ór-
ar fyrir eða gera sér i hugarlund.
Er ég þess lika fullviss, að dr.
Róbert Abraham Ottósson hefur
ekki lagt minni vinnu i verkið i
einrúmi með sjálfum sér en á
kóræfingunum sjálfum. Erlendis
þjálfar kórstjóri sér og út af fyrir
sig verk eins og t.d. Messias, og
er þá búið að „finpússa” kórinn
þegar sjálfur hljómsveitarstjór-
inn tekur við. Dr. Róbert
Abraham Ottósson gerir þetta allt
saman einn. Þetta er staðreynd,
sem menn skyldu hafa i huga.
Heyra, sjá finna.........
Messias hefst á forleik, og var
samspil hinnar litlu hljómsveitar
ósamtaka i upphafi, en náði þó
saman er á leið. Dr. Róbert velur
réttilega þann kost að nota litla
hljómsveit.
Messias var hér fluttur nokkuð
styttur, en samt er nánast ógern-
ingur annað en að stikla á stóru i
umsögn um þessa uppfærslu, 33
atriði alls, og fjalla um verkið i
stórum dráttum. Á eftir forleikn-
um söng Sigurður Björnsson ein-
söng I ariunni „Sérhver dalur”.
Sigurður er einn fágaðasti söngv-
ari okkar i dag og greinilega
þrautþjálfaður, enda hefur hann
sungið meira og viðar en svo, að
þarft sé að telja það upp hér.
Rödd Sigurðar á þessum tónleik-
um virtist nokkuð óstyrk, sér-
staklega framan af, og á neðra
sviðinu vantaði þá fyllingu, sem
maður á að venjast af honum. En
þetta lagaðist er á leið tónleikana.
Það var eins og eitthvað amaði
hann i hálsi. Fágaður legatósöng-
ur hefur allajafna ekki verið
sterkasta hlið á söng Sigurðar, en
I þessu verki kom það engan veg-
inn að sök. Eftir hlé naut rödd
Sigurðar sin mun betur, sbr. t.d.
no. 27 „Sá sem situr á himni”
o.s.frv. En samt hefur Sigurður
oft gert betur.
Næstur einsöngvara söng Krist-
inn Hallsson. Kristinn söng af
miklu öryggi, og var hvað eftir-
tektarverðast, hvernig hann flutti
ariuna „Hvi gremjast þjóðir”
(no. 25). Þar var röddin „keyrð”
næstum fram á hengiflug sakir
hraða og styrkleika. Nokkru siðar
syngur Kristinn aðra mjög erfiða
ariu „Heyr lúðurinn gnýr” (no.
31), þar sem Jón Sigurðsson lék
með á sóló-trompet, fágað og með
hlýjum og öruggum tón. Þetta
var undir lok verksins og ekki
ósennilegt, að Kristinn hafi verið
farinn að þreytast. Ekki var það
þó svo, að það kæmi á nokkurn
máta óþægilega við mann, og á
Kristinn þakkir skilið fyrir
eftirminnilegan söng og túlkun.
Næst einsöngvara söng Ruth L.
Magnússon. Það var að þvi leyti
svipað um söng hennar og
Sigurðar Björnssonar, að fyrst
framan af vantaði nokkuð á þá
fyllingu raddarinnar á neðra tón-
sviðinu, sem maður er vanur að
heyra hjá henni. En hún söng eins
og engill. Hreint og fagurt, með
geysifáguðum legatósöng.
Framkoma hennar á sviði var
lika einkar fáguð. Maður reyndar
meir en sá hana, maður fann
hana lika. Stundum hvarflaði
Kathleen Ferrier að hlustandan-
um. Það er nánast makalaust
hversu sérstæður og einstakur
söngur margra brezkra alto- og
mezzosöngvara er. Arfan fræga
„Forsmáður var hann” (No. 16)
varð aldrei væmin i meðförum
hennar, heldur tær og hrein og
alltaf fersk. A Ruth L. Magnússon
einnig innilegar þakkir skilið.
Trúlega hefur hún einnig radd-
þjálfað kórinn.
Seinust i röðinni söng Hanna
Bjarnadóttir. Oft hef ég heyrt
hana gera betur en hér. Frúin var
heyranlega og finnanlega tauga^
óstyrk. Húnhékk iðulega i nótun-
um þ.e.a.s. kannski hálfnótu, eða
allt að þvi, of lágt. Samsöngur
hennar og Ruth L. Magnússon i
„Þá munu uppljúkast augu hins
blinda” var ójafn, þar eð Ruth
mótaði þann „kontrast”, að sópr-
aninn féll i skuggann i þessu
atriöi, sem er eitt hið fegursta i
öliu verkinu. Það mætti segja
mér, að frú Hanna syngi af meira
öryggi á næstu tónleikum, ef
henni tekst að yfirstiga fyrr-
greindan taugaóstyrk. Henni
tókst hvað bezt meðferðin á ari-
unni „Hve fagrir eru fætur hans”
(no. 24). Dr. Róbert sló þar lika
áberandi markerað, og hefur það
eflaust verið söngkonunni mikill
stuðningur i þessari stuttu, en
undurfögru ariu.
Mátturinn og þakkirnar
Semballeikur Helgu Ingólfs-
dóttur var íágaður og hvergi
yfirþyrmandi niður né glamur.
Hins vegar hefði hún gjarnan
mátt leika á hljómmeira sembal,
þannig að tónninn yrði fyllri. Kór-
inn Filharmónia hefur sjaldan
verið betri, og er þá nokkuð sagt.
Innkomur voru að visu ekki alltaf
hárnákvæmar, en varla svo, að
það ylli hlustanda angri. Dr.
Róbert þyrfti að minu mati að
endurskoða tenór kórsins, þvi að
hann er langt frá þvi að standast
samanburð við aðra hluta
kórsins.
Að lokum ber að þakka dr. Róbert
Abraham Ottóssyni fyrir þau
sterku og innlifuðu tök, sem hann
hafði á þessari perlu tónbók-
menntanna og miðlaði hlust-
endum af þvilikum mætti, að
fagnaðarlátum ætlaði seint að
linna.
Nýjar bækur fró
Bókaútgófunni Rökkri
Ný bók: Eigi má sköpum renna,
bandarisk verðlaunasaga eftir Hai vey Ferguson. Sagan
var siðdegissaga i Rikisútvarpinu s.l. sumar. Þýðandi
(Axel Thorsteinsson) las söguna. Bókin er 336 bls.
1 sumar kom frá útgáfunni
Skotið á heiðinni
og aðrar sögur dulræns efnis. 160 bls.
Bókaútgáfan minnirá nokkrar bækur á gömlu lágu verði,
sem enn eru fáanlegar hjá bóksölum eða beint frá af-
greiðslunni:
Sögur Axels Thorsteinssonar: Börn dalanna (sveita-
sögurnar) 240bls. (260kr.),, Horft inn í hreint hjarta (sögur
frá tima fyrri heimsstyrjaldar) 320 bls. (240 kr.) og
Ævintýri íslendings og aðrar sögur, 174 bls. (240 kr.).
Smalastúlkan og önnur ævintýri handa litlum börnum
með mörgum myndum, 148 bls. (150 kr.), Ég kem i kvöld,
skáldsagan um ástir Napóleons og Jósefinu, 340 bls. (300
kr.),
Bækurnar eru allar prentaðar á góðan pappír og i góðu
bandi.
Pantanir, sem afgreiðslunni kunna að berast, sendar
burðargjaldsfritt, ef peningar fylgja pöntun og hún nemur
500 kr.
Bókaútgófan Rökkur
Flókagötu 15 —Pósthólf 956 —Reykjavik —Simi 18768
Bækur afgreiddar 9-10.30 og eftir kl. 4. til
jóla.