Tíminn - 02.02.1966, Qupperneq 8

8
TÍMINN
MIÐVIKUDAGUR 2. febrúar 1966
AFLEIÐINGAR KROSSFERÐA TÍMA-
BILSINS URÐU AFDRIFARlKAR
iiiiii mmiiiiii—ii —i—ii ■■■■■■■■■—■—— ■himb—h ■■■iiii—i■—
fslenzkir annálar geta þessa við
árið 1096: „Hófsk Jórsalaferð af
Norðurlöndum.“ Líklegt er, að
menn á Norðurlöndum hafi tekið
þátt í þessari krossferð, þótt nöfn
séu ekki kunn. Sigurður Jórsala-
fari heldur í krossferð 1108 og er
sú ferð mjög fræg í sögum. 1217
segja annálar: „Hófsk Jórsalaferð
hin mikla.“ í íslenzkum heimild-
um öðrum er getið um Jórsala
Björn og Jórsala Bjarna. Sá kross-
ferðaráhugi, sem greip um sig í
Mið-Evrópu skömmu fyrir alda-
mótin 1100 náði einnig til Norð-
urlanda. Norðurlanda menn
þekktu mörgum betur til í Mikla-
garði, meðan þeir stunduðu þar
hermennsku undir merkjum keis-
arans, en þar um lá leið kross-
faranna. Ferðir til Landsins helga
voru nokkuð stundaðar af Evrópu-
mönnum, þar voru helgustu stað-
ir kristinna manna og lengi vel
eftir að Arabar ná Jerúsalem 638
fá kristnir menn að heimsækja
hina helgu staði óáreittir. Píla-
grímar lögðu leið sína þangað úr
flestum löndum Evrópu og svo
hélst þar til Seldjúkar (Tyrkir)
taka borgina 1076. Þeir svívirtu
hina helgu staði, drápu marga
kristna menn í borginni og mis-
þyrmdu pílagrímum. Fregnirnar
af þessum hörmungum kristinna
manna berast með pílagrímum til
Evrópu.
Um 1100 er þungamiðja heims-
ins eins og Evrópumönnum lcom
hann fyrir sjónir, við Miðjarðar-
haf.' Páfinn sat í Róm og Róm
og Konstantínópel voru höfuð-
uðborgir heimsins, keistarinn í
Byzanz sat í Miklagarði, sem var
um þetta leyti eina stórborgin í
Evrópu. Og þýzki keistarinn eða
sá rómverski, eins og hann var
þá nefndur varð aðeins keistari
með krýningu páfanna og gerði
' tilkall til yfirráða á ítaliu. Hinum
megin við Miðjarðarhafið réðu
múhameðstrúarmenn. Baráttan
við múhameðstrúarmenn hafði
staðið lengi og skömmu fyrir 1100
fer heldur að halla á þá í við-
skiptunum við kristnar þjóðir Ev-
rópu. Innan Evrópu bar mest á
deilunum milli keisara og páfa og
samkomulag evrópsku ríkjanna og
Byzanz var engan veginn gott.
Kirkjan hafði klofið í rómversk-
og grísk kaþólska kirkju 1054 og
íbúar Miklagarðs litu á Evrópu-
menn sem hálfgerða villimenn.
Norðlægari þjóðir litu Austur-róm
verska ríkið öfundaraugum, þar
var langmestur auður saman kom-
inn í Evrópu, austurlandaverzlun-
in var I höndum borgarbúa að
nokkru og menning og fagurlífi
stóð þar á háu stigi sé jafnað
við hálfsiðaðar þjóðir Evrópu.
Hættulegustu fjandmenn býzánt
íska ríkisins voru Arabar og enn
hættulegri voru Seldsjúkarnir eða
Tyrkir, þeir taka Jerúsalem 1076.
Sýzanz keistari hélt með her gegn
þeim, en beið hinn herfilegasta
ósigur.
Fregnirnar, sem berast til
Evrópu um meðferð Tyrkja á
kristnu fólki, vöktu þar ugg og
skelfingu, auk þess taka nú austur
rómversku keisararnir að beiðast
aðstoðar evrópskra furs*"í til að
verjast Tyrkjum. Páfarnir höfðu
fullan hug á því að veita hinum
aðþrengdu trúbræðrum aðstoð.
Fyrst í stað er daufheyrst við
þessum áköllum, deilurnar risu
hátt um þetta leyti Tnilli keisara
og páfa og fleira kom til. En
áhuginn fyrir krossferð gegn heið-
ingjum vaknar fyrir áróður og
hvatningarprédikanir með almenn
ingi. Sá, sem átti einna mestan
þátt í að vekja þennan áhuga,
var Pétur einbúi, sem ferðaðist
um og prédikaði fyrir almenningi
ásamt fleiri umferðamúnkum. Trú
aráhugi almennings var einlægur
og jarðvegurinn var undirbúinn,
þegar Urban II páfi heldur hina
frægu hvatningarræðu á kirkju-
þinginu í Clermont 1095 um haust-
ið. Það eru til fjórar frásagnir
um þessa ræðu, áheyrendur voru
fjölmargir svo að halda varð sam-
komuna á akri utan borgarmúr-
anna. Páfi hvatti alla kristna
menn til að sameinast gegn heið-
ingjunum, láta allar deilur niður
falla og stefna sverði sínu gegn
heiðnum hundum, en ekki gegn
kristnum bræðrum, eins og und-
anfarið hafði tíðkazt. Hann hvatti
riddarana að láta nú til skarar
skríða og hét öllum þeim, sem
létu krossast syndafyrirgefningu.
Ræðan vakti gífurlega hrifningu
og lýðurinn hrópaði: „Guð vill
það.“ Margir létu krossast á staðn-
um og Pétur Einbúi hélt af stað
1096 fylgt af skipulagslausúm lýð,
lítt vopnuðum og illa búnum.
Lífskjör manna voru erfið á
þessum tímum, heitið um eilífa
sæluvist var lokkandi og einnig
freistuðu ævintýralegar frásagnir
um glys og auð austurlanda. Ef
vel tækist [mátti búast við nógu
landrými fyrir jarðnæðislausa
bændur og staðfestulausir aðals-
menn gátu vænzt rýmri kjara
austur frá en gafst heima fyrir.
Kaupmenn þekktu manna bezt
austrænan varning og verðgildi
hans, auðmenn Feneyja og ann-
arra verzlunarborga á Ítalíu högn-
juðust vel á ferðum pílagríma til
hinna helgu staða, hvað þá þegar
búast mátti við flutningi fjöl-
mennra hersveita austur á bóginn.
En þetta var allt meira og minna
blaðndað trúarlegum hvötum, trú-
in var kveikjan, sem hratt þessu
á stað. Pétur Einbúi og lið hans
lenti í miklum erfiðleikum og
týndi liðið ört tölunni, en megin-
hlutinn komst þó til Miklagarðs
og þaðan yfir sundið til þess að
verða brytjað þar niður af Tyrkj-
um. Meginherinn hélt af stað síð-
ar á árinu og nær Miklagarði í
desember. Þessi her var af marg-
víslegu þjóðerni, en meginstofn
hans voru riddarar, þ. e. aðals-
menn og fylgdarlið þeirra vel
vopnað. Á þessu ári höfðu fleiri
hópar lagt af stað úr sínum
heimahögum áleiðis til Landsins
helga, en fæstir þeirra náðu lengra
en til Ungverjalands, þetta voru
flokkar hálfgerðra misindis-
manna, sem fóru um ruplandi,
rænandi og myrðandi, hófu rán
og morð strax í Rínardal, þar sem
þetta bitnaði einkum á Gyðingum.
Biskupar og furstar reyndu að
hamla gegn þessu en fengu ekki
við neitt ráðið, meginhluti bessa
liðs var síðan brytjaður niður í
Ungverjalandi og afgangunnn
sneri heimleiðis aftur.
Riddaraherinn saineiiiaðist tté'r
austur-rómverska keisarans og
heldur síðan yfir sundið til Litlu
Asíu. Talið er, að riddaralið þessa
fyrsta krossfarahers hafi ekki tal-
ið meira en um 1500 og fótgöngu-
liðið hafi talið um 10-11000 manns
Auk þessa fjölda var alltaf nokk-
ur hópur, sem fylgdi herjunum,
konur hermannanna fylgdu sum-
um og svo þjónar og aðstoðar-
menn. Foringjar þessara herja
voru Raymond greifi af Toulouse,
Godfrey af Bouillon, Bohemond
og Tancred. Herinn vann mörg
afreksverk samkvæmt samtíma
kvæðum og sögnum og þegar þeir
litu Jerúsalem, er sagt, að marg-
ur riddarinn hafi grátið fögrum
tárum. Herinn sat um borgina í
sex vikur. Sigurinn v?r blóðugur,
sagt var, að krossfararnir hafi
drepið um 10.000 múhameðstrúar-
menn, en samkvæmt ,heimildum
Tyrkja var talan mun hærri. Þessi
manndráp ollu skelfingu með
Tyrkjum og Aröbum og frá þess-
um tímum er samnefni þeirra á
Frönkum, en svo nefndu þeir
Evrópumenn, „kristnir hundar.“
Framkoma evrópsku herjanna
þarna austur frá vakti andúð bæði
meðal Araba og íbúa Miklagarðs,
áliti hinna síðast nefndu á Evrópu
mönnum hafði ekki verið burðugt,
en við nánari kynningu varð það
enn óburðugra.
Nú voru stofnuð kristin ríki á
þessu landsvæði, sem nefnd voru
samnefninu „Outremer“ eða land-
ið hinum megin við hafið.“ Frá
þessum tímum eru enn við lýði
miklar kastalarústir, þar sem
evrópskir furstar bjuggu og héldu
hirð sína. Mörgum fátækum píla-
grími ógnaði allur sá lúxus, sem
landsdrottnar og verjendur hinn-
ar helgu grafar tömdu sér, þeir
stældu um margt lífernismáta Ar-
aba, en þeir sköruðu langt fram
úr Evrópumönnum um fagurlífi
Ketill Indriðason, Ytra-Fjalli
OPIÐ BRÉF
til Eysteins Jónssonar,
flokksins.
Þakka vil ég þér síðustu ára-
mótagreinina i Tímanum og þó
einkum þann hluta hennar er
laut að alúmínmálinu, svonefnda,
og veit að þar mæli ég fyrir munn
alls meginþorra flokkismanna okk
ar og margra fleiri, en þó greinin
væri góð, var einn ljóður á henni:
sá, að þar sá ég ekki að örlaði á
neinum áætlunum um, hvernig
haga skyldi aðgerðum gegn þeim
ófögnuði, sem ríkisstjórnin og al-
þingismannalið hennar hyggst
leiða yfir þjóðina með samningun
um við svissneska alúmínhringinn
en til þess ætlumst við af for-
manni Framsóknarflokksins, að
hann geri þess grein.
Verði ekki meira að gert en að
mótmæla; fyrst af miðstjórn Fram
sóknarfl. og síðan þingmönnum
hans á Alþingi, kviknar sá grun
ur í brjósti fjölda manna. hvort
hér sé að unnið af heilindum og
alhuga — hvort ekki sé um handa
þvott að ræða. Þvott, er minni á
hinn heimskunna, austur í Gyðinga
landi forðum daga.
Við vitum um og þekkjum vinnu
brögð ríkisstjórnarinnar og mála-
liða hennar og höfum þolað henni
margt illt, en allt hetur sin tak-
mörk. og þetta mál rr,á ekki fram
ganga og það er hægt að afstýra
formanns Framsóknar-
því, þó að stjórnin hafi merjandi
meirihluta á Alþingi. Um það ber
að ræða; fyrst þær aðgerðir, er
allir hljóta að kaila löglegar —
síðar aðrar, því nauðsyn brýtur
lög.
Réttindaafsal, æ ofan í æ, sbr.
landhelgismálið, Hvalfjarðarmálið
og nú í vatnsréttindum. Tilræði
við þjóðerni og menningu, sbr.
sjónvarpsmálið. Fyrirhugað skatt
lagning á hvern ljósgeisla, er rýf
ur svartnættið, í hendur útlendra
auðmanna. Alls konar undanþágur
og mismunun þeim til handa, á
okkar kostnað, með mörgu fleira,
hafa fyllt mælinn svo út af flóir
og svipt stjórnina þeim rétti. er
hún fer með. Skjölin á borðið og
opinberar umræður. er því hin
fyrsta krafa.
Kosningar önnur: Nú í vor. ef
stjórninni er það kappsmál. ann
ars frestun allra samninga og að
gerða til Alþingiskosninga 1967.
Framsóknarflokkurinn er höfuð
andstöðuflokkur stjórnarinnar að
mannfjölda og þingmannatölu Því
ber honum skýlaus skylda til að
halda uppi forystu um andstöðu.
fylgisöflun, og samninga við aðra
stjómarandstæðinga ig hveria þá
menn aðra sen, ekki hafa gengið
óheillaflokkunum óatturkalíaniega
á vald. Þetta á og má gera, bæði
í ræðu og riti og með fundarhöld
um og skriflegum mótmælum gegn
samningagerðinni.
Það er ýmislegt. sem aðskilur
Framsóknarflokkinn og Alþýðu-
bandalagið, en andstaða gegn auk
inni erlendri ásælni. sem stofnað
er til af fégræðgi einr.i saman er
þe^m pó sameiginleg, og i heimi.
þar sem vinur svíkur vin og
bróðir bróður. eins og beizklega
hefur sannast i þessu máti um
einstaka Framsóknarmenn og
fjölda annarra. þá verður að
gera fleira en gott þykir
Villta, og hálfvilltar þjóðir, er
berjast innbyrðis. hafa þó löngum
kunnað að snúa bökum saman
gegn utanaðkomandi hættu Ætt
um við að vera fávisari, eða er
minni ástæða til að freista sam-
stöðu við eldri mótherja. þó að
hinir erlendu yfirgangsmenn njóti
stuðnings nokkurra ísienzkra valda
manna?
Kommumstar eru neldur ekki
I á þessum árum. Jerúsalem var tek-
I in 1099 og þá er fyrstu krossferð
Sigrinum var innilega fagnað í
Evrópu, hinir helgu staðir voru
nú aftur í höndum kristinna
manna, samgöngur aukast við
þessi landsvæði og útgerðarmenn
skipa og kaupmenn efnast vel á
samskiptunum við þessi nýju
kristnu ríki. Riddarareglurnar eru
stofnaðar um þetta leyti, Mustens-
riddarar og Jóhannítar. f fyrstu
voru þetta fámenn félög riddara,
sem skyldu annast um fátæka
pílagríma og sjúklinga. Bráðlega
taka þessi félög að annast ýmis-
konar fésýslu. Reglurnar auögast
brátt og Musterisriddarar reka
eina arðmestu bankastarfsemi í
Evrópu á tímabili. Þessar reglur
urðu víða ríki innan ríkjanna,
hagsmunir reglubræðra voru sett-
ir skör ofar en hagsmunir þess
þjóðfélags, sem þeir byggðu og
með auknu konungsvaldi hrakar
hag þeirra.
Þegar kemur fram um miðja
12. öld taka Tyrkir að ásælast
þessi kristnu ríki. Páfinn er beð-
inn um að hlutast til um nýja
krossferð og einna mesti kirkjuleið
togi samtímans, Bernard frá
Clarivaux tekur að hvetja menn
til krossferðar. Lúðvik VII lætur
krossast og margir Frakkar fylgja
dæmi hans. Bernard fer til Þýzka-
lands og telur Konráð keisara á
krossburð. Þessi ferð misheppnað-
ist algjörlega (1147-49) og Sala-
dín tekur Jerúsalem 1187. Það
þótti mikill munur á framkomu
Saladíns og herja hans og kross-
faranna, við töku borgarinnar og
varð ekki til þess að auka hróðui
kristinna. Þegar Friðrik Barbar-
ossa heyrði fréttina um töku Jerú-
salem, sór hann við sitt rauða
skegg að fara í krossferð, '~i
hann gerði, en sú ferð varð hans
síðasta, hann drukknaði á leiðinni
til Landsins helga 1190. Filippus
Augústus og Ríkharður Ljóns-
hjarta tóku þátt í þessari ’tross-
ferð, samvinna þeirra var ekki
sem bezt, enda mennirnir olíkir
um skapferli og auk þess taldist
Framhald á bls. 12
þeir söimu og þeir voru — ekki í
heild.
Ungverjum Dlæddi ekki til einsk
is, né fórnardýrum Stalíns í
Rússlandi. Berlínarmúrinn er op
ið og auðskilið tákn og deilur
Rússa og Kínverja hafa svípt hul
unni af þeirri blekkingu að komm
únisminn tryggi friðsæld og
bræðralag, þó að hann næði heims
yfirráðum.
Fátt eða ekkert gæti tremur
komið alúmínhringnum til að end
urskoða afstöðu sína en sameigin
leg yfirlýsing allra miðstjórna
stjórnarandstöðunnar og hana á
að gefa fyrr en síðar
f kjölfar hennar ber að taka
upp samningagerð um samstarf og
stöðu upp úr næstu kosningum.
Eins og nú horfir getur fáum
óhlutdrægum áhorfendum dulizt
að Sjálfstæðisfl er háskalegastur
sjálfstæð' þjóðarinnar og bætist
honum liðsauki og fjárstyrkur er-
lendra auðkýfinga. þá bíða dimm
ir dagar allra þeirra. sem kjósa
ísland fyrir íslendinga Hinir
kunna at baða rósum: þeir
æðstu mannvirðingum og auð-
mjúkustu þiónustunni
Það ætti lika að geta orðið Sviss
um íhugunarefni, ef þeir fá að
vita að staðfesting samninganna
muni fara fram f hálftómum Al-
þingissölum, en þeim mun þéttari
mannsöfnuður til fyrirstöðu, þegar
á að fara að skipa upp byggingar-
efni og vélum.
Vissulegast væri þó allsherjar
verkfall. á sjó oa landi áður en
afsalið fer fram. það sem ríkis-
stjórnin skildi betur en allt ann
að og það nægði til að koma vit-
inu fyrir hana. Að því ber að
stefna.