Tíminn - 23.04.1966, Síða 8

ÞINGFRETTIR
ÞINGFRETTIR
LAUGARDAGUR 23. apríl 1966
TÍMINN
8
Undirbúning aö frekari útfærsiu
landhelginnar þarf þegar að hefja
Ólafur Jóhannesson mælti í
sameinuðu Alþingi á miðvikudag
fyrir tillögu til þingsályktunar um
rétt íslands til landgrunnsins. Til-
lögu þessa flytur Ólafur ásamt
Gísla Guðmundssyni, Helga Bergs,
Jóni Skaftasyni og Eysteini Jóns-
syni. Kveður tiUagan á um að
kosnir verði 7 menn til að vinna
ásamt ríkisstjórninni að því að
afla viðurkenningar á rétti fs-
lands tU landgrunnsins svo sem
stefnt var að með lögunum um
vísindalega verndun fiskimiða land
grunnsins frá 1948, sbr. ályktun
Alþingis frá 5. maí 1958 og yfir
lýsingu ríkisstjómarinnar í aug
lýsingu nr. 4 frá 1961.
Hér fara á eftir meginkaflarn
ir úr framsöguræðu Ólafs Jó-
hannessonar:
Landgrunnslögin, sem sett voru
1948 eru byggð á þeirri hugsun
að íslendingar eigi rétt til land-
grunnsins alls og þeir fari þar
með fulla lögsögu og full yfirráð.
f lögunum sjálfum er landgrunn-
ið að vísu ekki skilgreint, en í
aths. við frv. að þeim lögum, var
tekið fram við hvaða mörk væri
miðað og talið, að landgrunnið
væri greinilega afmarkað á hundr
að faðma dýpi. En á sjóréttar-
ráðstefnunni í Genf 1958 var geuig
ið út frá því, að mörk landgrunns
ins væru miðuð við 200 metra
dýpi, og verður væntanlega miðað
við þau mörk í framtíðinni.
Með landgrunnslögunum var haf
izt handa um undirbúning að ráð-
stöfunum til stækkunar fiskveiði-
landhelginnar til friðunaraðgerða
á landgrunninu, en ljóst var þá
orðið, að slíkar aðgerðir voru að-
kallandi.
Þegar landgrunnslögin voru sett
var í gildi landhelgissamningurinn
við Breta frá 1901 og voru þvi
hendur landsmanna þá bundnar
að því er varðandi landhelgisút-
færslu, en eftir að sá samningur
var úr sögunni var fljótlega haf-
izt handa um útfærslu fiskveiði-
markanna og raunar höfðu þegar
áður verið gerðar ráðstafanir í
þá átt á takmðrkuðu svæði, þ.e.a.s.
með reglugerðinni frá 1950 um
friðun fiskimiða fyrir Norðurlandi.
í framkvæmdinni hafa land-
grunnslögin verið skilin svo, að
þau veittu reglugerðargjafanum, í
þessu tilfelli sjávarútv.m.ráðun.
heimild til útfænslu fiskveiðiland
helginnar, og hafa allar reglugerð
irnar um útfærslu landhelginnar,
þ.e.a.s. reglugerðin frá 1950 um
friðun fiskimiða fyrir Norðurlandi
reglugerðin frá 1952 þar sem land
helgin var færð út í 4 sjómílur
talið frá beinum grunnlínum, og
reglugerðin frá 1958, þar sem land
helgin var færð út í 12 sjómílur,
og svo loks núgildandi reglugerð
um þetta efni frá 1961 verið byggð
ar á eða settar með skírskotun
til landgrunnslaganna eins og al-
kunnugt er.
Þótt það sé frá sjónarmiði okk-
ar íslendinga sjálfsagt réttlætis-
mál, að landgrunnið með öllum
þess gögnum og gæðum tilheyri
Islandi, hefur sú regla, að strand-
ríki hafi einkarétt til fiskimiða
landgrunns þess ekki enn náð við-
urkenningu sem þjóðréttarregla.
Tókst ekki að fá þá reglu viður-
kennda á sjóréttarráðstefnunni
1958 þrátt fyrir viðleitni íslenzku
fulltrúanna í þá átt. Má og segja,
að enn sé tiltölulega stutt síðan
hin svokallaða landgrunnskenn-
ing var fyrst sett fram. Ilinn 5.
maí 1959 samþ. Alþingi svolhljóð-
andi þál. um landhelgis-málið, í
tilefni af yfirstandandi landhelg-
isdeilu við Breta:
„Alþingi ályktar að mótmæla
harðlega brotum þeim á íslenzkri
fislkveiðilöggjöf, sem brezk stjórn-
arvöld hafa efnt til með stöðugum
ofbeldisaðgerðum brezkra her-
skipa innan íslenzkrar fiskveiði-
landhelgi nú nýlega hvað eftir
annað, jafnvel innan 4 milna land
helginnar frá 1952. Þar sem slíkar
aðgerðir eru ^ augljóslega ætlaðar
til að knýja íslendinga til undan-
halds, lýsir Alþingi yfir, að það
telur ísland eiga ótvíræðan rétt
til 12 milna fiskveiðilandhelgi, að
afla beri viðurkenninigar á rétti
þess til landgrunnsins alls, svo
sem stefnt var að með lögunum
um vísindalega verndun fiskimiða
landgrunnsins frá 1948 og að ekki
komi til mála minni fiskveiðiland-
helgi en 12 mílur frá gunnlínum
umhverfis landið."
Þessi þáltill. var flutt af utan-
ríkismálanefnd og var samþ. sam-
hljóða á Alþingi. Eins og ljóst er
af henni telur Aiiþingi fsland eiga
ótvíræðan rétt til 12 sjómílna fisk-
veiðilandhelgi, þ. e. að sú land-
helgisákvörðun sé í fullu samræmi
við þjóðréttarreglur svo sem reynd
ar nú mun nokfcuð almennt við-
urkennt.
Hins vegar gerir Alþingi ráð
fyrir þvf, að réttur landsins til
•ilandgrunnsins uitan 12 sjómílna
landhelgislínunnar sé ekki jafn-
skýlaus að alþjóðalögum, en lýs-
ir yfir þeim vilja sírnum, að afla
beri viðurkenningar á rétti þess
til landgrunnsins alls, svo sem
stefnt var að landgrunnslögunum
frá 1948.
f samningunum við Breta frá
1961 segir svo:
„Ríkisstjórn íslands mun halda
áfram að vinna að framkvæmd
ályktunar Alþingis frá 1. maí 1959
varðandi útfærslu fiskveiðilögsög-
unnar við ísland, en mun tilkynna
ríkisstjórn Bretlands slíka út-
færslu með 6 mánaða fyrirvara og
ríki ágreiningur um slíka útfærslu
skal honum ef annar hvor aðili
óskar, skotið til_ Alþjóðadómstóls-
ins. Hér áskilja fslendingar sér að
vísu rétt til einhliða útfærslu fiski
veiðilögsögunnar, hvort heldur er
til landgrunnsins alls, eða tiltek-
inna svæða þess svo sem stefnt
var að með ályktun Alþingis frá
5. maí 1959 og landgrunnslögun-
um frá 1948, en út frá því er
jafnframt. gengið, að slik útfærsla
sé ekki andstæð þjóðarréttl Þ.e.
báðir samningsaðilar skuldbinda
sig til að hlýta úrskurði Alþjóða-
dómstólsins um lögmæti útfærsl-
unnar ef um ágreining skyldi um
hana koma. Um þennan samning
við Breta urðu miklar deilur, en
á meðan samningurinn er í gildi
verður auðvitað eftir ákvæðum
hans að fara. Hvernig svo sem
afstaða manna til samningsgerðar-
innar hefur verið á sínum tíma.
Þó að fslendingar geti, eftir sem
áður fært út landhelgina með ein-
hliða ákvörðun verða þeir að vera
við því búnir að Bretar krefjist
þess, að sú ákvörðun sé lögð und
I ir úrskurð alþjóðadómstólsins.
j Möguleikar íslands til frekari
j landhelgis útfærslu og til friðun-
iaraðgerða á landgrunninu eru
jmjög komnir undir því, hver þró-
i un þjóðréttarreglna verður á
jþessu sviði. Skiptir því miklu, að
fylgzt sé sem allra bezt með
réttarþróuninni í þessum efnum
og reynt sé með öllum tiltækum
ráðum að stuðla að hagstæðri rétt
arþróun. En á þyí leikur enginn
vafi, að á undanförnum árum hef-
ur þróun þjóðréttarreglna um
landhelgi verið okkur fslendingum
í vil, bæði um víðáttu eiginlegrar
fiskveiðilandhelgi og um rétt
ríkja yfir landgrunninu, en nú
mun viðurkenndur umráðaréttur
ríkja yfir hafsbotninum á land-
grunninu, hvort heldur er til rann
sókna eða nýtingu náttúruauðlinda
þar. Um það efni var gerð al-
þjóðasamþykkt á Genfarráðstefn-
unni 1958 og mun sú alþjóðasam
þykkt nú hafa tekið gildi og í sam
i<emi *ið þá samþykkt hafa ein-
mitt sum ríki alveg sérstaklega
lýst yfir yfirráðum sínum á land-
grunninu að þessu leyti, en vita-
skuld er réttur ríkis til þess
þ.e.a.s. til hafsbotnsins og nýtingu
náttúruauðæfanna þar, alveg sá
hinn sami, hvort sem þau hafa
gefið út slíka sérstaka yfirlýsingu
eða ekki. En þessi alþjóðasam-
þykkt tekur hins vegar ekki til
fiskimiðanna á landgrunninu.
Nú kynnu einhverjir að álíta,
að ísland, sú litla þjóð á alþjóða-
vettvangi gæti ekki haft mikil
áhrif á það, hver þróun þjóðarétt
arins verður í þessu efni, en það
er ekki rétt. Það er einmitt alveg
víst, að með fastri baráttu sinni
í landhelgismálinu áttu íslending-
ar mjög drjúgan þátt í þeirri þró-
un, sem átt hefur sér stað í þess-
um efnum, og þess er þá fyrst
að minnast, að það var skv. till.
fslendinga á allsherjaiiþinginu, að
Sameinuðu þjóðimar samiþykktu
að fela þjóðréttarnefnd sinni að
taka landihelgismálið til meðferð
ar. Þjóðréttarnefndin tók þetta
verkefni til meðferðar, safnaði
mjög ýtarlegum gögnum um það
og kynnti sér málið allt sem ræki-
legast og gaf út merkilegt álit
sem kom út árið 1956. En í þjóð-
réttamefndinni tókst þó ekki að
ná samkomulagi um ákveðna till.
um viðáttu .landhelginnar. Hins
vegar komst þjóðréttarnefndin að
þeirri niðurstöðu, að það væru
ekki til neinar fastar alþjóðavenj
ur um víðáttu landhelgi, svo sem
ýmsar stórþjóðir höfðu áður hald
ið fram. Jafnframt komst svo þjóð
réttaraefndin að vísu að þeirri
niðurstöðu, að þjóðarrétturinn þá
leyfði ekki víðari landhelgi en 12
sjómilur. Loks lagði svo þjóðrétt-
amefndin til að saman væri kvödd
sérstök alþjóðleg ráðstefna til
þess að fjalla um landhelgismál
og reyna að ákveða víðáttu land-
helgi og setja alþjóðlegar reglur
um það efni.
Kvödd var saman alþjióðaráð-
stefnan í Genf 1958, sem fjallaði
um þetta mál, sem sótt var af mjög
mörgum ríkjum og ísland tók þátt
í og flutti sitt mál þar. Það tókst
hins vegar ekki. Þrátt fyrir mikla
viðleitni íslendinga og margra
annarra þjóða að fá niðurstöðu
á þessari ráðstefnu, að því er varð
aði víðáttu landhelginnar og að
því leyti tíi lauk ráðstefnunni án
þess að nokbur endanleg niður-
staða væri fengin. En það kom
samt fram á þessari ráðstefnu, að
skoðanir í þessum efniun höfðu
mjög breytzt. Og þessi landhelgis-
ráðstefna var tvímælalaust mjög
þýðingarmikil, þó að það tækist
ekki að ná þar neinni endanlegri
niðurstöðu, vegna þess að það kom
ljóslega fram á henni, að 3 sjó-
mílna reglan var þrátt fyrir sterk-
an málflutning ýmissa stærstu
ríkjanna, fullkomlega dauðadæmd
á þessari ráðstefnu, sem alþjóðleg
regla. Og það kom lika fram, bæði
í nefndarstarfi og eins á allsherj-
ar vettvangi ráðstefnunnar, að sú
regla sem átti þar langmest fylgi
að fagna, var 12 sjómílna reglan.
Hún fékk hins vegar ekki það
fylgi, sem nauðsynlegt var og í
upphafi var áskilið, tíl þess að
gild samþykkt væri gerð á þessari
ráðstefnu, en það hafi verið í
upphafi tilskilið, að 2/3 hlutar
þyrftu að samþykkja til þess að
gild samþykkt væri gerð.
Hins vegar má geta þess í þessu
sambandi auk þessarar þýðingar,
sem var náttúrulega alveg stór-
kostleg, sem landhelgisráðstefnan
1958 hafði að því leyti, að hún
endurspeglaði þær skoðanir, sem
hin ýmsu rífci höfðu á þessum
efnum og sýndi að það sjónar-
mið átti langmestu fylgi að fagna
að landhelgi væri ákveðin ekki
skemmri en 12 sjómílur, þó að
það tækist ekki að ná samkomu-
lagi um slíka till. en e.t.v. hefur
það að einhverju leyti átt rætur
að rekja til þess, að ríki skiptust
á þessum tímá nokkuð mikið í
hópa td. austur og vestur og
ekki lukkaðist að ná fullkominni
samstöðu þar á milli um till. En
auk þessa var þó á þessari alþjóða
ráðstefnu gerð samþykkt um fisk-
veiðar og verndun lífrænna auð-
æva hafsins, eins og hún hefur
verið kölluð. í 7. gr. þeirrar sam-
þykktar er sagt, að strandríki
geti gert einhliða ráðstafanir
um takmarkaðan tima til vernd-
ar fiskstofninum á landgmnninu
utan landhelgislínu. Þær ráðstaf-
anir verða þó að vera reistar á
vísindalegum niðurstöðum, þeirra
verður að vera greinilega þörf og
þær mega ekki skapa nein forrétt-
indi til handa fiskimönnum strand
ríkisins. Ég hygg að þessi sam-
þykkt hafi nú verið fullgilt af
nægilegum fjölda ríkja og hún
þess vegna öðlast gildi, en eftir
því sem ég bezt veit, hefur ísland
ekki fullgilt hana enn.
Niðurstaðan varð þessi á land-
helgisráðstefnunni 1958, en þar
með var ekki gefizt upp. íslend-
ingar gerðu sinar ráðstafanir þar
á eftir og þarf ekki að rekja það
hverjar þær voru, en Sam-
einuðu þjóðirnar héldu áfram að
láta málið til sín taka og það
var samþyfckt þar enn á nýjan
leik að efna til nýrrar landhelgis-
ráðstefnu, og sú landhelgis-
ráðstefna kom saman í Genf
1960, en þar fór á sömu lund
að því leytí, að það tókst ekki
að fá samkomulag um ákveðnar
reglur í þessu skyni. En einmitt
eftir þessar ráðstefnur hafa mörg
ríki fært út sína landhelgi og er
auðsætt í hvaða átt þróimin hefur
hnigið.
Enn er þó ekfci fyrir hendi alþj.
samþykkt eða alþjóðasamningur
um landhelgi. Þar af mega menn
ekki draga þá ályktun, að þjóðarétt
urinn setji hér engar skorður og
Framhald á bls. 13.
Hiörtur E. Þórarinsson
í gær tók Hjörtur Eldjárn Þórar-
insson, bóndi á Tjörn í SvarfaSardal,
ssti Gísla GuSmundssonar á Alþingi
sem 3. þm. NorSurlands eystra.
Gisll hverfur af þingi um skeiS
vegna starfa utan þlngs.
kk 3. umræða um álbræðslusamninginn hófst í neðri deild síðdegis
í gær. Jóhann Hafstein, iðnaðarmálaráðherra, hóf umræðumar og
svaraði nokkrum atriðum, er fram höfðu komið í málflntningi stjórn-
arandstæðinga. Sagði hann m. a., að bréf hefði borizt frá Álhringnum
þess efnis, að fsal h. f. þ. e. íslenzka álfélagið, myndi ekki ganga i
Vinnuveitendasamband íslands- Þá töluðu þeir Halldór E. Sigurðs
son og Ágúst Þorvaldsson og mæltu harðlega gegn samþykkt álsamn
ingsins. Voru margir á mælendaskrá og búizt við að fundur stæði
langt fram á kvöld.
irk Ríkisstjórnin hefur lagt fram frumvarp um breyting á lögum
um kísilgúrverksmiðju við Mývatn. Meginefni frumvarpsins er um
að Johns-Manville Corporation, N. Y. tryggi sölu á íslenzkum kísilgúr
og veiti tæknilega aðstoð við framleiðsluna, og er ráðgert að Johns-
Manville eigi minnst 39% í framleiðslufélaginu en verði eini eigandi
sölufélagsins, þótt ríkisstjórnin skipi fulltrúa í stjórn þess.
kk Við 1. uniræðu um frumvarp ríkisstjómarinnar um smíði síldar
leitarskips minnti Jón Skaftason á hina löngu baráttu samtaka sjó-
manna og útvegsmanna fyrir því máli og að hann hefði flutt á undan-
förnum 4 þingum mál í þessa átt, sem ekki hefðu náð fram að ganga.
kk Við 1. umræðu í neðri deild í gær um frumvarp uin takmarkaða
undanþágu til að leyfa útlendum skipum að landa fiski til vinnslu
hér á landi kvaddi Jón Kjartansson sér hljóðs og kvaðst fylgjandi-
samþykkt frumvarpsins vegna þess, hvé alvarlega horfði um rekstur
síldarverksmiðja og söltunarstöðva á Norðurlandi. Síldarverksmiðj-
ur á Norðurlandi gætu framleitt fyrir 16 miljónir króna á sólarhring,
ef nægilegt hráefni væri fyrir hendi, en 240-245 daga á ári eru þess-
ar verksmiðjur verkefnalausar. Möguleikarnir til vinnslu væru gífur-
legir á Norðurlandi og hráefnaskortur ylli því að það væri ill nauðsyn
að gera þá tilraun, sem frumvarpið f jallaði um.