Vísir - 22.01.1975, Síða 7

Visir. Miðvikudagur 22. janúar 1975.
cTVlenningarmál
Finnist sá blikandi brunnur
Ólafur Jóhann Sigurðsson:
AÐ BRUNNUM
Bókaútgáfa Menningarsjóðs 1974.
82 bls.
Nýjum ljóðum Ólafs
Jóhanns Sigurðssonar i
haust fylgja þau um-
mæli höfundarins að þau
séu nátengd fyrri ljóða-
bók, Að laufferjum, frá
þvi fyrir tveimur árum
— ,,svo að segja má að
hér sé um eitt safn að
ræða i tveimur hlutum”.
Þetta er að sönnu auðséð
hverjum þeim sem báð-
ar bækurnar les.
En það er ekki þar með sagt,
sem betur fer, að Ólafur Jóhann
sé i Að brunnum einkum og sér i
lagi aö kveða upp á nýtt, og undir
hinu sama eða svipuðu lagi,
yrkisefni sem áður hafa vel gef-
ist. Skyldleiki ljóðanna er auðséð-
ur, hin sama hugmyndalega uppi-
staða i báðum bókum, sama
trausti lýst á efnivið minninga og
æskunnar, liðinna tiða. í báðum
bókum er hin næma náttúru-
skynjun, formfagra náttúrulýsing
uppistaða ljóðmálsins. En
kannski má segja sem svo að i Að
brunnum sé haldið áfram
umræðu eða reynt að leiða til
nýrra lykta hugmyndafar hinnar
fyrri bókar, sætta eða minnsta
kosti samræma andstæður i hug-
myndaheim ljóðanna.
Innri andstæður eða hin önd-
verðu skaut i hugarheim ljóðanna
Að laufferjum má kannski með
einföldustum orðum kenna við
æskureynslu og fullorðinsára,
sæla fullnægju bernsku i sveitinni
öndvert við ófullnægt borgarlif
nútiöar, ' imynd náttúrlegs lifs
forðum á móti lifsfirringu, tóm-
leika og einangrun sem siðar kom
á daginn. Þessum andstæðum var
skýrt lýst i einu hinna dulu
„draumkvæða” i bókinni, Dans
við brunninn nefnist það, mynd
BOKMENNTIR
EFTIR ÓLAF JÓNSSON
brunnsins sem forðum var „auga
dalverpis/dimmgrænt og blik-
andi”, en nú er læstur. Disirnar
sem forðum dönsuðu við brunn-
inn, hima þar „fjötraðar mynd/i
freðnu sjáaldri”.
Mynd brunnsins kemur upp
aftur og aftur i hinum nýju ljóð-
um eins og nafn bókarinnar lika
gefur til kynna: „athvarf þitt
verður helst á tvisýnu dægri/ að
minnast brunns sem var dýpri en
allir aðrir,” segir hér á einum
stað, og að sömu hugsun er vikið
hvað eftir annað. Aðeins i þennan
brunn reynslu, æsku fortiðar, er
aö sækja þann dularfulla styrk
sem gefur mátt að lifa og yrkja á
viösjálum tima i hörðum heimi.
Báðar ljóðabækurnar eiga lika
sammerkta með siðustu skáld-
sögu Ólafs Jóhanns, Hreiðrinu,
vitund sina um „hörkur i nánd”,
kröfuharða framtið til skálds og
manns og lifs ef það á að bjargast
af. En:
Þú veist að vötn eru tærust
þegar veður kólna um haust,
sú uppspretta svölust allra
sem undan klaka braust.
Ó finnist sá blikandi brunnur,
þá bergir þú endalaust.
Hvað sem liður hinum rauða
þræði hugmyndalifs og tilfinninga
i þessum ljóðum og hvernig sem
hann endanlega verður rakinn, er
það hrein og bein náttúrulýrik
þeirra sem fyrst og siðast höfðar
til lesandans og gerir hugmynda-
far þeirra lifandi fyrir honum,
sársauka, angurværð og trega
kannski enn fremur en lifsvon
sem þau lýsa. Hér eru smákvæði
um minningaefni úr bernskunni,
fjarska hugtæk i einfaldleika sin-
um, eins og Minning um þvotta-
dag, eða Kýrnar, og rómantlskar
náttúrulýsingar eins og Dögun við
Sog eða Undir lágnætti. En það
sem mestu varðar er sjálf hin
beina skynjun náttúrunnar, eins
og i Visu:
Úr dýgrænum skugga
á dalsins engi,
úr fölbláum skugga
við fell og klett,
úr skugganum svarta
sem sigur i gljúfrin
tvinnaðu, þrinnaðu
þráö I vef . . .
Og andstæður þær I heimi ljóð-
anna sem hér var drepiö á eru
ekki heldur eins einfaldar og af-
dráttarlausar og virtist við fyrstu
sýn. Einnig bernskureynslan býr
yfir skuggum og myrkri — sem
hér er lýst i kvæðum eins og
Gestur eða Hellar. Fyrrnefnda
kvæðið lýsir vágesti bernskunn-
ar, erninum I arnarstapa:
aldrei hafði ég orðlaus
andspænis gesti skolfiö,
aldrei skynjað svo áður
aflsmun og vald og grimmd;
önnur I sinni svipan
varð ásýnd veraldar
minnar .. .
Og „návist hins mikla fugls”
veröur I kvæðinu forboöi annarra
og meiri ógna sem koma skulu:
Eitt sinn birtist ég aftur
erindi myrk að reka,
margfalt — miljónfalt stærri,
mundu það, ungur sveinn!
1 Hellum er þó lýst enn viðsjár-
verðari reynslu, fyrstu kynnum
drengs af heimi myrkurs, reim-
leika og illvætta, seiðs og gern-
inga, tómra augnatótta i ásýnd
fjallsins:
Snúðu við! Snúðu við!
Hlauptu eins og fætur toga
heim I torfbæ foreldra þinna,
heim vallgrónar traðir,
móti barkandi angan
af eldi kynslóðanna! . . .
En frá þessari reynslu verður
ekki snúið né hún umflúin, einnig
hún er partur arfs og minninga i
brunni fortiðar:
Þú komst hingað úr fjarska
og ferð aftur héðan
með mynd þessara myrkra
markaða djúpt i hug þér.
Lengi lengi munu þau sækja
í draum þinn
og svifta þig ró um nætur,
uns þú snýrð aftur úr
fjarlægð
inn i fjallheim, dulheim
og gengur aö nýju á hólm
við galdur og kynngi starandi
augna i hömrum!
Andstæðurnar i tilfinningalifi
ljóðanna stafa kannski endanlega
af þessari vitneskju: að brunnur
reynslunnar væri ekki til án
fjarska i tima og rúmi og hvergi
aðgengilegur nema þaðan. „Ég
skildi ekki þá, hvað hann þurfti að
segja mér/ en þóttist fara nærri
um það siðar”, kveður skáldið um
lækinn sem hann kvaddi forðum
„með fullan mal af vonum”. Einn
sjösofenda lýsir afdrifum þeirra
sem byrgja sig inni I myrkri við
eintómar minningar sinar:
„Hvað hefur gerzt? Mér virðist
hvert orð hafa öðlast / aðra
merking en þá sem ég kann og
skil”. Og úr þeim stað er komið
ákalliö I Fák til „skeiðbrimis
týndra himna” að snúa aftur
þó dynhófa bfði nú
dreyrug og sviðin jörð,
vopnbitnir lýðir,
lönd og álfur i sárum,
þornaðir brunnar,
börn án verndar og skjóls.
Hlustaðu á kallið:
kvaldir og smáðir vilja
að bæn þeirra lyftist
við liknsaman vængjasiátt.
Að brunnum felur að mér finnst
I sér nýtt átak, viðfang við yrkis-
efni og hugmyndafar hinna fyrri
ljóða Ólafs Jóhanns, Að laufferj-
um, þar er enn látið reyna á það
vonartraust sem timans brunnur
geymir. Báðar bækur gerast i
heldur haustlegum heimi. En
báðar lýsa þær þrátt fyrir allt
einni framtiðarsýn og von um
batnandi tiðir. Hún er látin uppi i
hinu fagra lokakvæði bókarinnar,
Liða munu hriðir, sem eins og
fleiri kvæði i bókinni höföar bein-
Hnis til hinnar fyrri:
Skina mun barni
i blárri hveifing
sól fyrir stranglega
stjörnu I rofi;
bregða skal þá aldinn
örfum sinum
nýja og fegri
festi draumsjóna.
Þorvaldur í
New York
Þorvaldur Skúlason
sýnir um þessar mund-
ir i Manhattan Savings
MYNDLIST
eftir Aðalstein
Ingólfsson
Svo að minnst sé á
sýningar erlendis, þá
er ekki úr vegi að
hvetja alla þá sem til
London fara næstu tvo
mánuði, að láta ekki
hjá liða að skoða sýn-
ingu á verkum enska
málarans Turners i
Royal Academy,
Piccadilly (steinsnar
frá Piccadilly Circus).
bankanum, Vanderbilt
Avenue (45th stræti), i
hjarta New-York borg-
ar. Bankinn hefur það
fyrir venju að sýna
verk merkra lista-
manna i húsakynnum
sinum, og kemur þá oft
fyrir að sýningarnar
séu sendar i ferðalag
um hin ýmsu útibú
hans.
Sýnir Þorvaldur átta olíu-
myndir, allar frá undanförnum
fimm árum og eru þær allar til
sölu.
Veg og vanda af þessari sýn-
ingu á Sigurður Helgason, for-
Er hún opin til 2 mars og er
stærsta yfirlitssýning á verkum
þessa stórkostlega málara
sem haldin hefur verið hingað
til. Það er ekki úr vegi að kalla
Turner einn mesta listamann
sem uppi var á 19. öld, og er nú
sýnt að sum verka hans, eins og
„Innanhúss i Petworth” eiga
sér ekki sinn lika, hvað snertir
litadýrð og málunardirfsku,
fyrr en á þessari öld, og það sem
impressionistarnir töldu sig
vera að uppgötva hafði Turner
áorkað 30 árum áður.
Semsagt, ekki aðeins að fara i
Marks & Spencers, heldur einn-
ig i Akademiuna.
Thorvaldur Skulason
Reykjavik, iceland
Arl kxhibition ai
Manhaitan Savings Bank
\hnderbilt As'oiuk' ai 45th Slittet
NewAbrkCitv
Januiirv 13-25 1975
stjóri Flugleiða, en hann hefur
lengi haft áhuga á verkum Þor-
valds og á að koma þeim á
framfæri I Bandarikjunum.
Hefur Sigurður einnig séö um
hönnun smekklegrar sýningar-
skrár og þýtt lesmál hennar.
Blaöaumsagnir hafa mér ekki
borist enn, né lokaupplýsingar
um sölu á verkum, en Siguröur
kvað marga áhugamenn hafa
gert góðan róm að sýningunni,
og meðal annarra heimsótti
hana H. Harvard (Hjörvarður)
Arnason, einn af forstjórum
Guggenheim safnsins, sem er af
Islenskum foreldrum. En hann
hefur skrifað mikið yfirlitsrit
um nútima list „History of
Modern Art”, og hyggst hann
fjalla um Þorvald ásamt nokkr-
um öðrum islenskum lista-
mönnum i nýrri útgáfu af bók
sinni. Sýning Þorvalds er opin
til 25,janúar.
TURNER
Skattframtöl
Tveir viðskiptafræðingar geta bætt við sig
skattframtölum fyrir einstaklinga og bók-
haldi á uppgjöri fyrirtækja. útvegum öll
nauðsynleg skattgögn, sjáum um fresti og
kærur.
Uppl. i simum 82623 og 85045.
Smúrbrauðstofan
BJORIMIIMVM
Njálsgatu 49 — Sími 15105