Vísir - 19.03.1975, Blaðsíða 7

Vlsir. Miðvikudagur 19. marz 1975.
7
cTVlenningarmál
Graflist hefur hingað
til ekki verið grósku-
mest af listgreinum ís-
lendinga, þótt á seinni
árum hafi margir efni-
legir graflistarmenn
komið fram á sjónar-
sviðið. En þótt þeir hafi
gert margt prýðilegt
hefur þá, þegar á heild-
ina er litið, vantað hið
fullkomna vald yfir
hinum mörgu mögu-
leikum graflistar. Það
er einmitt slik f jölhæfni
sem hefur gert graflist
að mikilfenglegum og
mögnuðum tjáningar-
miðli i Bandarikjunum
og viða í Evrópu.
Seinlæti islenskra graflistar-
manna er að einhverju leyti að
kenna aðstöðuleysi og skorti á
sambandi við erlenda graflist.
Það samband hafa opinber söfn
okkar átt að skapa, samkvæmt
stefnuskrá þeirra, en hafa litið
sinnt þvi hlutverki, þótt graflist-
arsýningar megi fá hingað með
litlum tilkostnaði. Oft hafa er-
lendar stofnanir I Reykjavik
boðið islenskum aðilum, opin-
berum og óopinberum frábærar
farandsýningar, sem ekki hafa
verið þegnar einhverra hluta
vegna. Dæmi um þetta sinnu-
leysi er sýning sú sem Menning-
arstofnun Bandarikjanna bauð
Listasafninu fyrir löngu, á
teikningum eftir hinn þekkta
bandariska listamann Frank
Stella. Sú sýning er búin að
liggja hér á landi i tvo mánuði i
kössum, meðan salir Lista-
safnsins hafa staðið ónotaðir, og
nú er hætta á þvi að hún hverfi
úr landi vegna þess að listasöfn
annars staðar I Evrópu biða eft-
ir henni.
Graflistargötur
svar. En þó ég persónulega taki
verk hinna ungu bandarfkja-
manna fram yfir verk þessara
meistara frá Frakklandi, er
ekki hægt að neita að það er
visst traust og sálarró sem fylg-
ir sýningu eins og þessari. Það
má alltaf reiða sig á „École de
Paris”. Stór nöfn eru hér mörg,
Dufy, Hartung, Hayter, Lam,
Frank Ponzi hefur innrammað
og hengt upp sýninguna, á mjög
snyrtilegan hátt. Það er fjöl-
breytni þessara verka sem vek-
ur einna mesta athygli og
greinilegt aö þessum nemend-
um hefur ekki veriö þröngvað i
sama mótið heldur gefið tæki-
færi til að tjá sig fullkomlega.
Margskonar stílbrigði má
sömuleiðis finna, allt frá hrein-
um natúralisma, gegnum „coll-
age” áhrif Rauschenbergs, til
geómetriskra verka og sjón-
hreyfilistar.
Einna mesta athygli mina
vöktu svarthvitverk Rob Guto-
wski, verk Frank Lind og
snilldarleg teikning William T.
Wygonik, — en fleiri mætti
nefna. Það sem einkennir þessi
verk sem heild er sennilega
snjöll teikning og vilji til að gera
tilraunir, taka „sénsa”.
í annan heim
Á sýningu franska sendiráðs-
ins og Alliance Francais að
Laufásvegi, á graflist þekktra
franskra listamanna, erum við
aftur á móti komin i annan
heim. Ekki aðeins vegna þess að
eldri og þekktari listamenn eiga
hér i hlut, heldur vegna þess
sem aðskilur hinn hefðbundna
„École de Paris” frá banda-
riskri list almennt. Flest verkin
eru hrein litógrafia, án mikilla
aukatilbrigða og áhersla er
lögð á hið grafiska jafngildi
„belle peinture”, mjúka, bjarta
litatóna og sterkt miðju-við-
fang, — arfleifð Matisse,
Bonnards og Vuillards. Það var
þetta finlega, „listræna” við
franska list sem bandarisku ab-
strakt expressjónistarnir gerðu
uppreisn gegn i lok siðari heims
styrjaldar. Þeir vildu meiri

1 MYNDLIST

eftir Aðalstein
Ingólfsson

Bandarisk graflist Nr. 10: Coia up: Alan K. Kaneshiro.
Lhote, Lurcat, Magnelli,
Manessier, Man Ray, Pougny,
Severini og Zadkine.
Dufy á hér hluta úr meistara-
verki sinu „La Bestiarie”,
nokkrir gamlir súrrealistar eins
og Dominguez, Lam, Man Ray
og Dorothea Tanning sýna
hvernig eldmóðurinn rennur af
ungu hugsjónafólki á listrænan
hátt. Manessier er sjálfum sér
trúr, vinnur taktfast og ákveðið
kraft, túlka hið hráa, óheflaða
sem einkenndi Ameriku, og
„taka sénsa”, og munurinn sést
greinilega ef við berum saman
Frönsk graflist Nr. 14: Raoul Dufy: Veiöar (La chasse)
Frönsk graflist Nr. 37: Edouard Pignon: Seglbátar I höfn
verk Pollocks og aðdáanda hans
i Frakklandi, Mathieu, — eða ef
við berum Pollock saman viö
Hans Hartung, sem eitt verk á
á þessari sýningu. Kraftlinur
Hartungs eru vandaðar, yfir-
vegaðar, en linur Pollocks hrá-
ar og lifandi.
Smekkurinn bregst frökkun-
um sjaldan, en amerikumönn-
unum nokkuð oft, en viö þvi sem
afstrakt = expressjónistarnir
gerðu best, áttu frakkar ekkert
með sterk form, fiðrildið Coc-
teau sýnir eitt af hinum á-
reynslulausu höfðum sinum og
Zadkine sýnir eina mynd þar
sem við sjáum svipaöar hug-
myndir og i skúlptúr hans.
Fleiri myndverk mætti nefna,
flest athyglisverð og eru listunn
endur hvattir til að sjá þessa
sýningu áður en henni lýkur, þvi
þetta er sennilega næst þvi sem
viö Islendingar komumst aö sjá
stór nöfn.
SKÆRIR UTIR OG SKESSUR
Rætist úr
En nú hefur allt i einu ræst úr
fyrir graflistarmenn hérlendis
þvi tvær merkar sýningar á er-
lendri graflist má finna I
Reykjavik um þessar mundir,
og einnig var opnuð sýning á
rússneskri graflist i Listasafni
ASt um helgina.
Menningarstofnun Bandarikj-
anna á Nesvegi hefur að undan-
förnu sýnt 30 myndir eftir 27
unga bandaríska listamenn,
sem flestir hafa numið, eða eru
við nám við Pratt Institute, en
sú stofnun hefur getið sér mjög
gott orð fyrir listhönnun og
graflist, og má sjá hversvegna.
Ungur Dani, Alex-
ander Sörensen, á
þessa dagana á veggj-
um Mokka 43 verk,
oliumyndir, teikningar
og vatnslitamyndir.
Æska hans kom mér á
óvart, þvi ég hafði i-
myndað mér eldri
mann, gegnsósa af
cobra-stefnunni og
þýskum expressjón-
isma með snert af
Fauvisma Matisses
samanvið.
Samt er Alexander engin
eftirherma og útfærir landslag
sitt, uppstillingar og andlit á
frjálsan en yfirvegaðan hátt
með spaða, ýtir litunum til,
skefur ofan af þeim og snyrtir
þá lauslega uns kröftugt form
situr eftir á örkinni. Litir Alex-
anders eru mikið til þeir sömu
og litróf þýska expressjónism-
ans, grænir, gulir og bláir, og
er það styrkur listamannsins að
einbeita sér að svo fáum litum.
Teikningar og vatnslitamyndir
Alexanders eru myrkari i máli
en glóandi oliuverkin, allskyns
dofrar og skessur stinga upp
hausum. ekki ósvipuð þeim
verum sem búa i verkum sam-
landa Alexanders, Asgers Jörn.
Liggja þær einhvers staðar á
milli karikatúrs og ógnvekju
með höfuðáherslu á hiö siðar-
nefnda.