Tíminn - 20.07.1966, Qupperneq 9

MIÐVIKUDAGUR 20. júlí 1966
Gullna
iðið
TÍMINN
þó nokkur hiutverk meö Leik
félagi Hveragerðis. sem er gam
alt og gróið félag. þegar hann
var búsettur þar fyrir nokkrurn
árum. Kerlinguna leikur Va>
gerður Ja'kobsdóttir og skratt
ann Bragi Dýrfjörð. Meðal ann
arra leikenda má nefna Frið-
dóru Tryggvad. sem leikur Vil
borgu, Guðm Björnsson f^vkla-
Pétur. Pál postula leikur Vai
garð Jörgensson. Maríu Mey
Ragna Guðmundsdóttir og
Steingr Sæmundsson leikur
Fiðlung.
Allir eru ieikendur úr Vopna
fjarðarþorpi, sumir hafa borið
við að leika í fyrri leikntum,
en langflestir eru algerir byrj
endur Alls munu um 30 manns
koma fram í „Gulina hliðir.u “
Eins og fyrr var minn;.t á er
ætlunin að sýna leikinn nú
um helgina þ. e. 8. 9. og 10
júlí og er engin vafi á, að
margir þeir, sem ekki sáu sýn
inguna á s. 1. vetii munu nota
tækifærið núna, svo og margt
aðkoimufólk sem vinnur y.fir
sumarið hér í plássinu.
Leikið verður í samkomuhúsi
staðarins. bað rúmar uppundir
300 manns í sæti og sviðið er
allrúmgott. Niðri í kjaliara eru
tvö búningsherbergi leikara og
má aðbúnaður því kallast goð
ur.
Ég leit inn á æfingu hja
leikfélaginu og sá fyrsta þátt-
inn í „Gullna hliðinu11. Þar
ræðast þær við kerlingin og
Vilborg grasakona, en Jón
bóndi liggur á rúmfletinu og
stynur og byltir sér og er sýnt
að hann á ekki langt eftir ó-
lifað. Kerling óskar þess heit-
að Jón sinn iðrist. nú.sy.»d
Kerllngin — Valgerður Jjkobs-
dóttir.
samlegs lífernis áður en hann
gefur upp öndina og fái þann
ig von um inngöngu i himr.a-
ríki. Ekki Ker á iðrun hjá
bónda, þá sjaldan hann rank
ar við er það helzt til að böl
sótast og heimta tóbak og
brennivín, og það eru ekki væiv
legar kveðjur við .iarðneska lif
ið, að því er virðist. Síðan
gefur bóndi upp öndina, þær
kerling og Vilborg eru snarar i
snúningum og ná sálinni úi
Jóni í skjóðu og í þann mund,
er þær hafa bundið rækilega
fyrir snarast hreppstjóri inn úr
dyrunum og á nú að handtaka
Jón fyrir enn einn þjöfnað.
Kerling kveður honum guðvei-
komið að taka Iíkama Jóns með
sér, en sálina fái hann aldre..
Það verður forvítnilegt að
sjá meira af leiknum nú um
helgina, byrjunin lofaði góðu,
og er enginn vafi á, að aðsókn
verður mikil.
Pétur, Jón bóndi og kerlingin. —
Leikendur og leikstjóri að syningu lokinni.
Leikfélag Vopnafjarðar sýnili
á síðastliðnum vetri leikrit
Davíðs Stefánss. „Gullna hlið
ið“ við góðar undirtektir. Nú
hefur verið ákveðið að taka
leikinn upp að nýju og sýna
hann á laugardagskvöld, sunnu
dag og mánudag næst komandi-
Einnig ráðgerir leikfélagið að
fara með leikritið í sýningar-
ferð á Egilsstaði og sýna i hinu
nýja félagsheimili þar „Vala-
skjálf“.
Leikfélag Vopnafjarðar hef
ur starfað í þó nokkur ár og
sýnt helzt stutta þætti eða
létta, viðráðanlega gamanleiki,
til dæmis hefur það sýnt „Ráðs
konu Bakkabræðra“, ,.Tony
vaknar til lífsins" o. fl. Áhugi
á leiklist er mikill, en erfitt
um vik að ná fólkinu saman
vegna annarrar vinnu, svo og
hefur lítið verið um að reyr.d-
ir leikstjórar fengjust til starfa
„Gullna hliðið“ er langsam-
lega stærsta og viðamesta verk
sem félagið hefur ráðizt í að
taka til sýningar og má það
gott afrek kallast af svo litlu
félagi áð sýna „Gullna hliðíð.*
Leikfélagið var svo heppið að
fá Guðjón Inga Sigurðsson sem
leikstjóra og hefur hann greini
lega unnið hið ágætasta starf.
Hann var og leikendum og
starfsfólki á sviði mjög til að-
stoðar um gerð og búning leik
tjalda og hefur leyst þau
vandamál á góðan hátt. Leik-
endur'unnu síðan í sameiningu
að útbúnaði og uppsetningu
leiktjaldanna og sviðslýsingar,
en hún er mjög fjölþætt og
flókin, sem allir víta.
Aðalhlutverkin í leiknum
fara þau með Kristján Wium,
Valgerður Jakobsdóttir og
Bragi Dýrfjörð. Knstján
leikur Jón bónda og
hefur fengið lof fyrir franrmi
stöðu sína í hlutverkinu og er
hann ekki með öllu ókunnur
leiksviðlnu, því að
heldur niður á almenna lækna úti
á landi.“
5. Nám og námsuppeldi lækna-
stúdenta. Skipulegt klíniskt nám
læknastúdenta fer nær eingöngu
fram á sjúkrahúsum, og rannsókn-
arstofnunum, og öll kennsla er í
höndum sérfræðinga í misvíðum
sérgreinum. Þessir sérfræðingar
vinna hópstarf, þeirri starfstilhög-
un kynnast stúdentarnir og þykir
hún sjálfsögð þaðan af. Sjúklinga-
hópurinn er valinn og tiltölulega
takmarkaður, þ.e. fyrst og fremst
sjúklingar með meiri háttar sjúk
dóma, og af þeim sjúklingaefni-
viði markast sjónhringurinn og
áhugamálin. Hins vegar kynnast
stúdentarnir ekki eða þá aðeins
af tilviljun starfsháttum og starfs-
skilyrðum lækna við störf á lækn-
ingastofum og í heimahúsum og þá
ekki heldur hinum fjölmenna hópi,
er leitar lækna með smærri kvilla
eða kvartanir, sem líka' verður að
sinna, þar sem þeir geta engu að
síður haft ósmá áhrif á líðan og
starfsgetu. Námguppeldi læknastú-
enta hlýtur með öðrum orðum að
vekja áhuga þeirra fyrst og fremst
á sérfræðigreinum og sjúkrahús-
störfum.
Rétt er að benda á, að það, sem
hér hefur verið sagt, á ekki frem-
ur við um læknakennslu hér á
landi en í öðrum löndum.
6. Ásókn ungra lækna i sérfræði
nám. Þróun læknisfræðinnar, ljómi
sá, sem leikur um sérfræðinga, og
tilsvarandi vanmat á almennum
læknum og námsuppeldi lækna-
stúdenta leggst allt á eitt um að
beina ungum læknum að sérfræði-
störfum. Undantekingarlítið
leggja ungir læknar nú stund á
sérnám, og nær engar líkur eru
til, að læknar, sem komnir eru inn
á þá braut, snúi sér síðar að hér-
aðslæknisstörfum. En þetta veldur
ekki aðeins skorti á héraðslækn-
um, heldur einnig á hæfum heim-
ilislæknum hvar sem er á landinu,
og gætir þessa nú tilfinnanlega í
Reykjavík.
7. Atvinnumöguleikar erlendis.
íslenzkir læknar hafa mikla at-
vinnumöguleika erlendis, og ekki
eru horfur á, að á því verði breyt-
ing á næstunni. Þetta bitnar vita-
skuld fyrst á þeim læknisstörfum
heima fyrir, sem hafa minnst að-
dráttarafl, en til þeirra verður að
telja héraðslæknisstörf."
Síðan ræðir nefndin í greinar-
gerð sinni um læknishéraðaskipan-
ina og segir m.a., að fyrst af öllu
hafi verið haft í huga „á hvern
hátt mætti takast að sníða af hér-
aðslæknisembættunum þá ann-
marka, sem beinlínis virðast fæla
lækna frá að setjast í þau, en meg-
inástæðan er tvímælalaust einan-
grunin með margvíslegum afleið-
ingum hennar, eins og lýst hefur
verið hér að framan. _ (letur-
breyting mín G.G.A.) Úr hinni
faglegu og starfslegu einangrun
verður ekki dregið á annan hátt
en þann, að tveir eða fleiri lækn-
ar sitji á sama stað og skipti með
sér verkum og vöktum“. (Letur-
breyting mín, G.G.A.).
Nefndin virðist sem sagt halda
stefnunni beint í þá höfn, sem
manni finnst hún allan tímann
hafa stefnt á, þ.e. að uppbygg-
ingu læknamiðstöðva. En þá sjá
nefndarmenn allt í einu þvílíkan
reginboða, að þeir snarsnúa skipi
sínu og halda beint út í hafsauga.
Og kemur hér orðrétt framhaldið
af greinargerð þeirra: „Þótt þetta
mætti takast, er einangrunarvanda
málið samt aðeins leyst að nokkr-
um hluta, og verður engu um það
spáð, hvort sú ráðstöfun hefði veru-
leg áhrif, þótt líklegt sé, að hún
orkaði einhverju, þar sem vel hag-
ar til. Er þegar nokkur reynsla
fyrir því, að læknar virðast ekki
öllu fúsari að setjast að úti á
landsbyggðinni (þ.e. utan Reykja-
víkur), þótt fyrir sé læknir eða
læknar á staðnum. Hin félagslega
og menningarlega einangrun virð-
ist hér því þyngst á metunum"
(Leturbreyting mín, G.G.A.).
Það er leitt, að jafnvirðuleg
nefnd sem þessi skuli gera sig
seka um að fara með staðlausa
FYRRI HLUTI
stafi og gera hæpnar fullyrðingar
að meginatriði í málflutningi sín-
um. Það eru staðlausir stafir, að
lækna fýsi ekki frekar að setjast
að á þeim stöðum utan Reykja-
víkur, þa_r sem fyrir er læknir eða
læknar. f Keflavík og Hafnarfirði,
á Akranesi og Akureyri eru minnst
4 læknir á hverjum stað og einir
15 á Akureyri (meðtaldir 2 á Krist
neshæli). Þá eru 3 læknar i Vest-
mannaeyjum (einn sennilega ekki
til frambúðar) og á Selfossi, 2
læknar á Siglufirði og Sauðár-
króki og víðar, en ég hirði ekki
um að telja þetta frekar.
Þá finnst mér vægast sagt hæp-
in fullyrðing, að félags- og menn-
ingarlíf Reykjavíkur sé „þyngst á
metunum,“ þegar skýra skal lækna
skort dreifbýlisins. Og það er ekki
of mikið sagt, að nefndin geri
þetta að meginatriði í málflutningi
sínum, því þegar að lagasmíðinni
kemur — þegar kemur að því að
draga ályktanir af forsendum —,
þá virðast þrír fyrstu og — að
mínu viti — veigamestu liðirnir,
sem allir fjalla um afleiðingar þess,
að læknar sitja einir í hverju hér-
aði, með öllu gleymdir, og nefnd-
in leggur til, að á landinu verði
eftir sem áður eingöngu „einmenn
ings“ læknishéruð, 52 í stað 57 áð-
ur. Þó er niðurfelling a.m.k. 3ja
af þessum útkjálkahéruðum skil-
orðsbundin.
Annaðhvort hefur nefndina
hreinlega skort ályktunarhæfni eða
hana hefur brostið kjark til að ráð
ast gegn vandanum.
★
En úr því að nefndarmenn gugn
uðu á þeirri hugmynd, að steypa
héruðunum saman í stærri heildir
og koma upp læknamiðstöðvum,
með hvaða hætti hugðust þeir þá
„sniða af héraðslæknisembættun-
um þá annmarka, sem beinlínis
virðast fæla lækna frá að segjast
í þau.“?
Ég fæ ekki séð, að nefndarmenn
geri yfirleitt nokkra tilraun til að
sníða þá annmarka af héraðsskip-
aninni, sem þeir áður höfðu lýst.
svo fjálglega, — en þó alveg rétti-
lega. Ein grein frumvarpsins gefur
að vísu heimild til að stofna lækna
miðstöðvar síðar meir, en ein-
göngu, ef öll önnur úrræði nefnd-
armanna reynast haldlaus. og mun
það rætt síðar.
Þau úrræði sem nefndarmenn
eygja eru „einhvers konar hlunn-
indi,“ og mætti sem bezt kalla
þau bjargráð, því öll miða þau
að því að bjarga gömlu héraðs-
skipaninni, — að bjarga héraðs-
læknisembættunum í afskekktustu
héruðunum frá auðn. Skulum við
niHíta á bjargráðin.
í 6. grein frumvarpsins er kveð-
ið svo á, að greiða skuli „héraðs-
lækni staðaruppbót á laun, er
nemi hálfum launum í hlutaðeig-
andi héraði." Nær þetta ákvæði
til 17 tiltekinna héraða, og eru
það öll afskekktustu og fómenn-
ustu héruð landsins. Þó er einnig
heimilt að láta auk þessa 5 ótil-
tekin læknishéruð njóta sömu
hlunninda, ef læknar fást þangað
ekki með öðru móti. Þessi upp-
hæð mun nú nema ca. 6 þús. kr.
á mánuði. Þá mælir 13. grein svo
fyrir, að heimilt sé, með sérstök-
um skilyrðum þó, að veita „lækna-
þjónustu í héraði að afloknu
námi.“ Þá segir enn i 14. grein:
„Stofna skal sjóð, er nefnist Bif-
reiðalánasjóður héraðslækna. .
Þeir læknar einir, sem eru að
hefja héraðslæknisstörf og skuld-
binda sig til þess að sitja minnst
eitt ár í héraði. eiga rétt til lán-
töku úr sjóðnum.“
Allar eru þessar aðgerðir af
sömu rótum runnar. Reyna ó að
fá lækna til að sitja einangraðir
sem víðast, og þegar öll tormerki
eru á, að þeir fáist til þess, skal
freista þess að kaupa þó. Byrjað
er strax, meðan á námi stendur.
og fjárhagsörðugltikar læknanema
notaðir til að ginna þá til skuld-
bindinga síðar meir.
Þá vil ég ræða langmerkasta ný
mæli frumvarpsins, sem er á þá
leið, að héraðslæknir ó „rétt ó að
hljóta, án skuldbindingar um
áframhaldandi héraðslæknisþjón-
ustu, eins árs frí með fullum laun-
um til framhaldsnóms hér ó landi
eða erlendis og að fá greiddan
Framhald á bls. 15.