Tíminn - 12.08.1966, Blaðsíða 9

FÖSTUDAGUR 12. ágúsf 1966
TÍMINN
r
Fulltrúi svissneskra háskólakvenna á stjórnarfundi alþjóðasambandsins er dr. Helen
Thalmann-Antensen, lögfræðingur frá Bern, kona björt yfirlitunv í senn þýðleg og festu-
leg. Hún kom til íslands nokkru áður en fundurinn hófst, og hefur þegar ferðazt nokkuð
um landið og lætur vel af. Heldur þykir henni landið strjálbýlt og hnígur tal okkar að hlut-
fallinu á milli íbúa sveita og kaupstaða..
*
Unga fólkið sækir í
þéttbýlið.
f Sviss hefur orðið afar mik
il og hröð breyting á búsetu
fólks í sveitum og borgum, seg
ir frúin. Fyrir hálfri öld var
helmingur þjóðarinnar bændur,
nú eru þeir aðeins 10% af
henni.
Hver er svo orsökin að þess-
ari breytingu?
Sú sama og alls staðar ann-
ars staðar. Unga fólkið sættir
sig ekki lengur við lífið í af-
skekktum, harðbýlum fjalladöl-
um. Það vill margmenni,
skemmtanir og fjárráð, svo að
í sveitunum sitja eftir gamal-
menni, sem enga aðstoð fá við
búskapinn. Stjómarvöldin
reyna með ýmsu móti að
hamla gegn þessari þróun, en
ógerlegt er að stöðva straum-
inn.
Telja menn þetta óæskilega
þróun?
Já, og menn hugsa sárstak-
lega með kvíða til þess hvemig
matvælaástandið kunni að
verða, ef enn einu sinni skylli
á styrjöld. Peningasterkir aðil-
ar kaupa upp landið og ræktun
in dregst saman, og þó að nauð
iðnaðarins. Okkur skortir
vinnuafl og útlendingar flykkj-
ast til landsins, Spánverjar,
Austurríkismenn og ítalir —
sérstaklega ítalir. Það eru um
700 þúsund ítalskir verkamenn
í Sviss, eða fimmti hver verka-
maður. Þessir menn fara mcð
nær öll sín laun úr landi. Nú
reyna yfirvöldin að draga úr
þessu, erlenda vinnuaflið var
orðið stjómmálalegt vandamál.
En hvemig er verðiagið?
Það fer síhækkandi. Húsnæði
er orðið afar dýrt. Við höfum
talið eðlilegt, að menn greiddu
sem svaraði fjórðungi launa
fyrir húsnæði, en nú er svo
komið, að margir verða að
greiða 30—40% launa fyrir
húsnæði, og það er alltof mik-
ið.
Hafa aðeins kosninga-
rétt í fjórum fylkjum.
En svo að við víkjum að öðru
— hvað líður kosningarétti
svissneskra kvenna?
Frú Thalmann hlær cg brist
ir höfuðið. — Það er svo sem
von að þér spyrjið. Sem stend-
ur er ástandið þannig, að kon-
ur hafa aðeins kosringarétt i
fjórum af hinum 25 kantonum,
eða fylkjum Svisslands. í þrem
ur kantonum, Genf, Neuehatel
og Vaud, fengu þær kosninga-
rétt árið 1951, en nú nýverið
fengu þær kosningarétt í Bas
el. Hver kantona hefur að
miklu leyti sjálfsstjóm og eig
ið þing, svo að það verður fyrst
að samþykkja almennan kosn
ingarétt kvenna í hverri kan-
tónu og síðan í þjóðþinginu og
á öllum stöðunum verður það
auðvitað að gerast ineð atkvæð
um karlmannanna, svo að það
er kannski von, að róðurir.n sé
nokkuð þungur.
Svo að þér, sem rekið sjálf-

Or. Helen Thalmann-Antensen.
(Tímamynd — GE)
Doktor í lögum, en hef
ur ekki kosningarétt
syn bæri til, þá er ekki hægt á
stuttum tíma að auka aftur
búskapinn, það tekur sinn
tíma.
Otlendingar flykkjast
til landsins.
Hvert fer fólkið úr sveitun
um?
í verksmiðjur fyrst og
fremst. Iðnaður hefur þanizt út
eftir styrjöldina, enda var
Sviss nær eina Evrópulandið.
sem ekki missti meira og minna
zl verksmiðjum sínum á þeim
ámm. Vöxtur iðnaðarins var
svo gífurlegur — verksmiðjurn
ar þutu upp eins og gorkúlur —
að fyrir tveimur ámm vom
sett lög sem takmarka útþenslu
stæða lögfræðiskrifstofu 1 Bern
hafið ekki kosningarétt?
Nei. það hef ég ekki enn. En
fyrir skemmstu var þó lögleitt
að konur gætu orðið þar dóm
arar. En hjá því fer ekki, að
óðum styttist þar til konur um
allt land fá fullan kosningarétt
og að því starfa þær hvarvetna.
Ekki er þó þar með sagt, að
konur hafi engin áhrif á stjórn
mál. Þær hafa öflug íélaga-
samtök á fleiri en einum vett
vangi — og allir stjórnmála-
flokkar hafa sín kvenfélög.
Samtök kvenna spurð
ráða.
Em þá konur í áhrifastöðum
innan stjórnmálaflokkanna?
Aðeins í Sósíalistiflokknum.
Þeir hafa konur í æðstu emb-
ættum innan flokksins. En hin
almennu kvennasamtök eru
jafnan spurð um álit sitt a laga
frumvörpum, sem snerta hag
kvenna, svo sem allt, er lýtur
að sifjalögum. Þær hafa einn
ig tilnefnt fulltrúa í nefndir,
sem hafa undirbúið vinnulög-
gjöf, tryggingalög og fleiri hlið
stæða lagabálka. Hefui það
verið föst venja undanfarin 30
ár að óska þess, að Samtök
svissneskra kvenna og Samband
kaþólskra kvenna tilnefndu
fulltrúa i slíkar nefndir.
En hvér er réttur svissneskrg
kvenna til menntunar?
Þær hafa allan sama rétt og
karlar til menntunar og þióð
félagsþróun eftirstríðsáranna
hefur opnað konum leiðir til
fleiri og fleiri ábyrgðarstarfa.
Eftirspurnin eftir sérmennt-
uðu fólki hefur aukizt mjög í
nær öllum greinum. En Sviss
hefur enn ekki undirgengizt
þá kvöð alþjóða vinnumála-
stofnunarinnar. að konum skuli
greidd sömu laun og körlum
fyrir sömu störf. Að nafmnu til
á sú regla að gilda varðandi
störf hjá ríkisstofnunum, eD
henni er ekki alltaf fullaægt.
Oft eiga konurnar sjálfar sök
á því. Þær leggja sig ekki eins
mikið fram um að ná sem full-
komnustum starfsárangri og
karlmennirnir.
Ekki fullt ævistarf að
sinna börnum og heim-
ili.
Á það sér ekki oft eðlilega
skýringu, þegar kona er bundin
heimili, jafnhliða atvinnu utan
þess?
Jú, og það er eitt af þeim
vandamálum, sem háskóla-
menntaðar konur verða að
ræða og reyna að finna lausn
á, hvernig hægt er að sameina
það að vera móðir og húsfreyja
meðan börnin eru ung, og drag
ast ekki aftur úr í sinni sér-
grein. Lausn þess vanda verður
víst alltaf einstaklingsbundín,
en öllum er orðin ljós sú stað
reynd, að i nútíma þjóðféJagi
er það ekki fullt ævistarf fyrjr
konu að sinna börnum og heim
ili. Konur eru yfirleitt á miðj-
um starfsaldri, þegar börnin
eru farin að heiman. Þá eru
eigimennirnir yfirleitt önnum
kafnir og þær verða einmana
og verkefnalitlar, ef þær ekki
hafa að störfum að hverfa ut-
an heimilis að einhverju leyti.
í Sviss er mikið gert að þvi að
veita konum, sem vilja vinna
hluta úr degi í verksmiðjum,
aðstöðu til þess að skiptast þar
á, en þess háttar störf þarfnast
betri lagaverndar en þau nú
njóta. Og það gefur auga leið,
að sú starfstilhögun skapar
ekki aðstöðu til að komast i
beztu stöðurnar.
Lögfræðin veitir mörg
tækifæri.
Hafið þér alltaf starfað utan
heimilis?
Nei, meðan maðuiinn minn
lifði og sonur minn var ungur,
þá var ég heima, en skrifaði
alltaf greinar fyrir dagblöð og
vísindarit, svo að ég slitnaði
aldrei úr tengslum við mína
fræðigrein. Er ég því mjög feg-
in, það auðveldaði mér leið til
sjálfstæðra starfa. En konur,
sem ekki hafa sérmenntun
geta fundið sér ákaflega mörg
verkefni, sem eru þjóðfélaginu
til gagns. ef þær aðeins spara
ekki krafta sína. í félagsmálum
eru ótal verkefni óleyst, — og
svo eru menntunarmöguleikarn
ir alltaf að vaxa fyrir konur á
öllum aldri.
Teljið þér vissar starfs-
greinar henta konum sérstak-
lega?
Nei, konur eiga ekki að tak
marka menntun sína við nein-
ar sérstakar greinar umfram
það, sem gáfur þeirra og hæfi-
leikar benda til. Alltaf koma
fram konur með sérgáfur á
sviði ýmissa vísinda- eða list-
greina, sem ógerlegt er að
flokka í karla- og kvennagrein-
ar fyrirfram. Það, sem máli
skiptir er, að konur hljóti full-
nægingu í því starfi, sem þær
velja sér. Lögfræðin veitir til
dæmis ákaflega mörg tækifæri
til að vinna að umbótum í þjóð-
félagsmálum. Héðan fer ég til
Stokkhólms á ráðstefnu um
vinnumálalöggjöf. Starf á slík-
um vettvangi eykur skilning á
vandamálum þjóðfélagsins og
opnar augun fyrir því, hvar
breytinga er þörf.
Sigriður Thorlaclu*.