Vísir - 04.06.1975, Blaðsíða 6

6
Visir. Miðvikudagur 4. júni 1975
vísrn
tJtgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Sfðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr.eintakið. Blaðaprent hf.
Wilson og við
1 fljótu bragði þætti okkur Islendingum kannski
bezt, að Bretar samþykktu að ganga úr Efna-
hagsbandalaginu við þjóðaratkvæðagreiðsluna á
morgun. Bretar eru vegna aðildarinnar að
EBE bandamenn Vestur-Þjóðverja gegn okkur.
Þeir standa með öðrum EBE-rikjum að þvi að
hindra, að við njótum þeirra friðinda, sem við
höfðum samið um. Bretar eru einnig i hópi þeirra
þjóða, sem nú „svikja lit” i samkeppni um fisk-
markaðina með auknu styrkjakerfi til fiski-
manna.
Bretar eru, vegna aðildarinnar að EBE, sam-
særismenn Þjóðverja um löndunarbannið. Ef
þeir segðu sig úr Efnahagsbandalaginu, gætum
við helzt búizt við, að þeir reru einir eða gengju
aftur i friverziunarbandalagið EFTA. Vegna inn-
göngu Breta i EBE og þar af leiðandi úrsögn úr
EFTA, hafa tollar á sjávarafurðum, sem við selj-
um þeim, hækkað að undanförnu en ekki lækkað
eins og til stóð.
En við megum ekki vera skammsýn. Við meg-
um ekki hugsa eins og löndunarbannið i Vest-
ur-Þýzkalandi standi i langa framtið. Þjóðverjar
hafa tapað þvi striði. Þeir eiga aðeins eftir að
viðurkenna ósigur sinn. Við verðum ekki að eilifu
i baráttu við Efnahagsbandalagið, það verðum
við að vona. Spurningin er, hvort við getum látið
bjóða okkur öllu meira af svivirðingum úr þeirri
átt án þess að segja upp viðskiptasamningum við
bandalagið. Ef við horfum nokkur ár fram i tim-
ann, sjáum við glöggt, að okkar hagur er, eins og
annarra þjóða, i þvi fólginn, að friverzlun sé sem
viðtækust. Við stefnum að þvi að gera fri-
verzlunarsamninga við sem flestar þjóðir. Það
tryggir bezt, að verkaskiptingin milli þjóða sé
með þeim hætti, að framleiðslan verði i hámarki
við sem minnstan tilkostnað. Það tryggir bezt, að
samkeppni sé sem frjálsust, sem er hagur neyt-
enda og þjóðarheildanna.
Að þessu athuguðu þurfum við ekki að harma,
þótt Bretar samþykki við þjóðaratkvæðagreiðsl-
una á morgun að vera áfram i Efnahags-
bandalaginu. Skoðanakannanir benda ótvirætt
til, að meirihluti verði fylgjandi aðildinni. Wilson
forsætisráðherra knúði með hörku á fundi i
Dublin i vetur fram skilmála fyrir aðild Bret-
lands að bandalaginu, sem eru miklu hagstæðari
en skilmálar þeir voru, sem stjórn Heaths samdi
um við inngöngu.
Wilson hefur mikinn þingmeirihluta á sinu
bandi. Gegnhonum eru róttækustu vinstri menn i
Verkamannaflokknum i einkennilegu bandalagi
við öfgafyllstu hægri menn. Þingið samþykkti
áframhaldandi aðild með skilmálum Wilsons
með 396 atkvæðum gegn 170.
Wilson hefði getað látið þar við sitja, en hann
kaus að taka áhættuna, sem felst i að skirskota
málinu til þjóðarinnar. Með þvi stefnir hann að
þvi að fá öflugri svipu á vinstri arminn i Verka-
mannaflokknum. Flokkurinn er illa klofinn, en
verulegur ósigur við þjóðaratkvæði mundi draga
kjark úrróttækustu vinstri mönnunum og styrkja
völd Wilsons.
Bretum er tvimælalaust ekki hagur að þvi að
ganga úr Efnahagsbandalaginu. Það mundi að-
eins auka hinn gifurlega efnahagsvanda þeirra.
— HH
HVÍTU
VIRKIN í
AFRÍKU
RIÐA
TIL FALLS
Átökin milli svertingja og hvitra
iögreglumanna i Ródesiu um helgina,
sem kostuðu 13 hinna fyrrnefndu lifið,
hafa enn aukið óróa hvitra manna i
landinu. Það fer nú að verða mjög
brýnt fyrir rikisstjórn Ian Smiths að
komast að einhverju bráðabirgða-
samkomulagi ef ekki eiga að blossa
upp svipaðar og jafnvel enn verri
óeirðir en á sunnudag.
En þótt ýmislegt slæmt megi segja um kynþátta-
misréttisstefnu Smith-stjórnarinnar, þá er þaö fyrst
og fremst hinn gamli bölvaldur Afriku, ættbálka-
deilur, sem valda þvi hve seint gengur.
Afrika er full af mismunandi ættbálkum sem hafa
löngum eldað saman grátt silfur. Nú þegar þeir sjá
fram á að þeir muni fara að fá völdin, eða a.m.k.
hluta af þeim i sinar hendur, þá fer eining út I veður
og vind og menn berjast um stólana.
1 fyrrverandi nýlendum Portúgala berast nú
svartir menn á banaspjótum eftir að hvitir kúgarar
þeirra eru farnir heim. í Ródesiu er það sama aö
gerast þótt enn sé það i minna mæli.
Smith hefur á undanförnum mánuöum gert ýmis-
legt til að koma til móts við hinn svarta meirihluta
I landinu, m.a. boðið þeim fleiri sæti á þingi. Þaö
kemur þó ekki til af neinni skyndilegri hugarfars-
breytingu, hann á einfaldlega engra annarra kosta
völ.
Brottflutningur portúgalsks herliðs frá Afriku
breytti vigstöðu Ródesiu I einu vetfangi. Suð-
ur-Afrika er nú eini bandamaður hennar I Afriku og
Vorster forsætisráðherra hefur ótvirætt gefið það I
skyn að hann kunni að fórna Ródesiu til að fá frið I
eigin heimalandi. Hann hefur látið Ian Smith skilja
á sér að honum sé eins gott að fara að sætta sig viö
að áður en yfir lýkur veröi svört meirihlutastjórn i
Ródesiu.
Það er varla við þvi að búast að hvitir ibúar
Ródesiu kyngi þessu auðveldlega. En ef Suð-
ur-Afrika hættir stuðningi við þá eru litlar likur til
að þeir geti staöið á eigin fótum.
Hvitir menn I Ródesiu eru ekki nema 300 þúsund
talsins en svertingjar eru fimm og hálf milljón. 1
nágrannarikinu Mozambique eru lika fjölmennar
sveitir svartra skæruliða og þeir koma áreiöanlega
bræðrum sinum I Ródesiu til aöstoðar, ef þörf kref-
ur, eftir að þeir hafa nú náö eigin sjálfstæði.
Það er ekki gott að spá um hversu margir hvítir
menn yrðu eftir i Ródesiu, ef svartir tækju þar völd-
in, en mikill fjöldi þeirra færi áreiðanlega úr landi.
í Suður-Afriku eru 3.7 milljónir hvitra manna.
Suður-Afrika er auðugt land og hefur stóran og vel
þjálfaðan her hvitra manna, sem þar aö auki er bú-
inn fullkomnum nýtizku vopnum. Frakkar hafa
aldrei taliö sig sérstaklega bundna af samþykktum
Sameinuöu þjóðanna, ef þeir geta haft fé af þvi að
virða þær aö vettugi. Suður-Afrika á þvl hljóðfráar
Mirage-herþotur, nóg af léttum skriðdrekum og
Vorster, forsætisráðherra S-Afrlku: Nú veröur
hann að fara að gera tilslakanir.
Suöur-afriskir hermenn við varðturn I Ródesiu.
Vorster hefur gefið I skyn að nú verði þeir brátt
kallaðir heim og Ródesia verði að standa ein.
Himinlifandi ungmenni I Mozambique þjóta fram
með nýjan fána sinn. Hvenær kemur rööin að svört-
um ungmennum i Ródesiu?
stórskotaliði og lítinn en nýtizkulegan og vel þjálf-
aðan flota.
Þar auki eiga ibúarnir djúpar rætur I landinu.
Forfeður margra þeirra tóku þátt I-tveim frelsis-
striðum gegn Bretlandi. Þeir hafa gert landiö að þvi
velferðarrlki (fyrir hvíta), sem það er I dag. Þeim
finnst þvi að þeir éigi alls ekki minni rétt til að
stjórna landinu en fimmtán milljón svartir Ibúar
þess. Þar aö auki séu þeir miklu færari um það og
það hljóti aö ráða úrslitum.
Ródesla er hins vegar I allt annarri aðstöðu.
Landið er að visu alls ekki fátækt en þaö á ekki
neinn auð I likingu við Suður-Afrlku. Þar að auki
var Ródesla hluti af brezka samveldinu fram til
ársins 1965, þegar Ian Smith lýsti einhliða yfir sjálf-
stæði vegna deilna við brezku stjórnina, mest um
kynþáttamál.
Ibúum Ródesíu finnast þeir þvl nátengdir Bret-
landi. Mjög margir eiga ættingja þar, unglingar
eru sendir þangað I skóla og þrátt fyrir viðskipta-
bann Sameinuðu þjóðanna fer löndunum tveimur
ýmislegt á milli.
Taki svartir þvi völdin I Ródeslu má búast við
þvl að mikill hluti hvltu mannanna flytjist úr landi,
annaðhvort til Bretlands eöa annarra samveldis-
landa.
Ungir menn á herþjónustualdri eru þegar farnir
að tlnast úr landi til að sleppa við hugsanlegar
orrustur við svarta skæruliöa.
Það er þvi ekki að ástæðulausu sem margir telja
að riki hvltra manna I Ródeslu liði undir lok áður
en langt um liður. Og þá verður S.-Afrika, eina
landiö þar sem hvltur minnihluti stjórnar marg-
földum svörtum meirihluta.
Suður-Afríka verður þá að gera ýmsar tilslakanir
til að foröast beina styrjöld við nágrannarlki sln.
Styrkur landsins er hins vegar það mikill, margfalt
meiri en Ródesíu, að þaö yrði ekki auðvelt fyrir
svarta menn að ná þar yfirhöndinni með valdbeit-
ingu.
Æskilegust væri sjálfsagt hægfara þróun I þá átt
að svartir menn tækju meiri og meiri þátt I stjórn
landsins og það er alls ekki útilokað að það sé hægt.
En því miður hefur það sýnt sig I Afriku að er
hvitir menn taka við af svörtum, leiðir það oftast til
upplausnar og ofbeldis, a.m.k. fyrst I stað. Mikillar
hófsemi verður þvi að gæta á báða bóga og hófsemi
er þvl miður ekki þaö, sem hefur verið mest áber-
andi I samskiptum svartra manna og hvitra.