Vísir - 21.06.1975, Blaðsíða 7

Vísir. Laugardagur 21. júni 1975.
cTkíenningarmál

Við Sigurjón ólafs-
son sitjum i skjóli við
klöpp þá sem ris upp
við garðshornið hjá
honum á Laugarnes-
tanganum, drekkum
kaffi, sleikjum sólina
og biðum eftir þvi að
hvessi eins og lista-
maðurinn segir að
ávallt gerist seinni
hluta formiðdagsins.
Hann er sjaldnast kyrr,
rær fram i gráðið, pirir
á hafið og gengur svo
um og veifar höndun-
um þegar eitthvað
mikið liggur honum á
hjarta.
A.I.: Hvað var það f raun sem
gerði þig að myndhöggvara,
Sigurjón?
S.Ó.: Ja, ég var að fitla við
teikningu sem strákur, og svo
flutti ég á Nönnugötuna frá
Bakkanum. Þá ágerðist þetta og
Ásgrimur Jónsson kom og leið-
beindi mér. Svo var ég að skera
smávegis i krit og eitt sinn herti
ég upp hugann og fór til Einars
Jónssonar. Hann tók mér vel og
ég fékk að vera á vinnustofu
hans og prófa mig áfram. Svo
byrjaði ég að stunda húsamál-
un, og þá var erfitt að stunda
mótun eftir 12 stunda vinnudag.
En það var Björn Björnsson i
Iðnskólanum sem örvaði mig
sérstaklega. Einstakur maður
Bjöm, með mikla tilfinningu
fyrir formi. Þar teiknaði ég
mikið og tálgaði líka og mótaði
dálitið.
A.I.: Fékkstu einhverja kritfk
á þau stykki frá Einari eða öðr-
um?
S.Ó.: Nei, ekki hjá Einari.
Hann lét mig i friði. Seinna fékk
égaðmóta af honum höfuð, sem
var mikill heiður. Einar vildi
bara að ég gerði það i hans stfl,
hátt enni, langan háls og þess-
háttar. Það vildi ég ekki. En svo
sýndi ég mætum listamanni það
sem ég hafði mótað. En sá sagði
þau verk vera aldeilis ómögu-
leg, forkastanleg og hvatti mig
til aö koma ekki nálægt skúlp-
túr.
A.I.: Var það ekki áfall?
S.Ó.: Ja, þaðhleypti nefnilega
I mig andskotans þrjósku og þá
varð ég ákveðinn. Svona hefur
maður oft gott af skömmum. En
það liðu mörg ár þangað til
þessi mæti listamaður fyrirgaf
mér þaö að hafa haldið áfram.
A.I.: Þú ferð svo til Danmerk-
ur, á Akademíuna 1928, og vinn-
ur gullverðlaun hennar tveim
árum seinna.
S.Ó.: Já, en veistu nokkuð, —
ég var tekinn inn á Adademiuna
fyrir teikningar minar, ekki
skúlptúrinn. Svo lá við á tima-
bili að ég þyrfti að hætta vegna
peningaleysis. Þá er það
kennari minn sem fer til Sveins
Bjömssonar og segir honum frá
högum minum og ég vissi ekki
fyrr en ég var kallaður upp i
sendiráð og þar bauðst Jón
Krabbe til að styrkja mig, sem
hann og gerði blessaöur. Svo fór
ég að fá styrki frá Akademiunni
og þetta bjargaðist.
A.I.: Þú hefur þá komist i
kynni við Evrópulist?
S.Ó.: Svotil eingöngu danska.
Kennari minn var Utzon-Frank,
eins og þú veist, og ég vann hjá
honum i 14 ár. Hann vann i
klassiskum stfl, vildi verða ann-
ar Thorvaldsen með 40 manns i
vinnu en varð að notast við mig
einan
A.I.: Svo ferð þú til italiu 1931
og ert þar i ár i Róm. Ég hef
verið að velta þvi fyrir mér
hvort itölsk list hafi engin áhrif
haft á þig, hennar gætir vart i
list þinni eftirá.
S.Ó.: Þú meinar Michel-
angeló og Bernini? Skrýtið, ég
var ekkert sérlega hrifinn af
þeim. En ég var mjög hrifinn af
list Etrúra. Kannski list þeirra
hafi hvatt mig til aö draga sam-
an og þétta form, eins og ég
SIGURJON OLAFSSON
hér í kring á striðsárunum. Þeir
höfðu ekkert annað að gera en
brjóta þær. En nú passa ég þær.
A.I.: Hvenær byrjaðir þú á
járnmyndunum?
S.Ó.: Það var eftir 1958 þegar
ég veiktist af berklum og þurfti
að dvelja á Reykjalundi. Ég
hefði drepist ef ég hefði ekki
haft neitt að gera svo ég fékk
viö,eir og járnbúta af verkstæð-
inu þar og fór að gera afstrakt
stykki.
A.I.: Voru það fyrstu afstrakt
myndir þinar?
S.Ó.: Ja, nei. Ég gerði verk
eftir Knattspyrnutimabilið sem
hét „Hestur”. Það mátti sjá tagl
og svoleiöis.
A.I.: "Nú’ hefiir þú á'undan-
förnum árum fengið mörg stór
opinber verkefni. Af hverju
þeirra hefur þú haft mesta
ánægju?
S.Ó.: Ég hafði andskoti gam-
an af Höfðamyndinni. Ég var
búinn að velta fyrir mér lengi
hvemig ég gæti tengt saman
þessi tvö form. Svo er hún llka á
svo góðum stað.
A.I.: Má sjá figúru i henni?
S.Ó.: Ja, ég veit ekki. Þetta
var formalt vandamál hvað mig
snerti. Annars er fólk svo litt-
erert hérlendis, það verður allt-
af að vera nafn og saga tengd
listaverkum. Maður gefur þeim
nafn til að þóknast fólki, annars
yrði það viðþolslaust.
A.I.: Hefur þú enn orðið var
við fordóma gagnvart þinum
verkum?
S.Ó.: Nei, alls ekki nýverið.
Ekki siðan merin var sett upp i
Sogamýrinni. Hún var sögð
dönsk til fótanna.
Ég hef meira að segja fengið
hrós. Bilstjórar sem aka fram
hjá Höfða hafa hrósað mér fyrir
myndina þar.
A.I.: Þú hefur gert portrett-
myndir frá upphafi. Fyrir utan
það að vera lifibrauð, hvaða
þýðingu hafa þær haft fyrir þig?
S.Ó.: Ég hef alltaf haft gaman
MYNDLIST
; ■■■■■■■■■■■
■ :

m ■ BB ■

Ul | 1 :# r 1
f '%

EFTIR .
\ j8h5|3

. ■ rfm
FORMULUM f|

TT ftnl iflð

geröi i „Venus” 1935, eftir
Rómardvölina. Sú mynd þótti
ákaflega slæm. En veistu, hún
er ekki alveg samsetningur á
formum úr mörgum áttum.
Ég valdi nefnilega fyrirsætu
sem leit svona út. Það er, ég
leitaði aö þesskonar formi og
fann það i henni. Svona velur
maður þaö úr tilveru sinni sem
hentar manni.
A.I.: Eftir að þú gerðir „Salt-
fiskstöflunina” 1936, verk sam-
ansett af einföldum, sterkum
strendingsformum, fórst þú
skyndilega að gera „Knatt-
spyrnumennina”, gjörólik verk
meö lifrænu, hálf-óhlutbundnu
sniði. Hvað olli þeirri stökk-
breytingu?
S.Ó.: Ég veit það eiginlega
ekki. Löngunin til að breyta til.
Maður byrjar að vinna eitthvað
og finnur þá eitthvað sem mað-
ur ekki vissi um áður. Það er
hluti þess að þroskast. Sumir
hafa séð i þeim frumstæða list.
Það getur vel verið að það sé
eitthvert bergmál af henni i
þeim, en ekki af ásettu ráði. Aft-
ur á móti hef ég skoðað list
Azteka og Maya, og egypska.
Það kemur sennilega fram i
sumum myndum.
A.I.: Eins og t.d. „Kona með
kött”?
S.Ó.: Getur vel verið. Ég hef
aldrei gert mikið að þvi aö stúd-
era aðra list, listtimarit og svo-
leiðis. Þetta siast inn, einhvern-
veginn, úr mörgum áttum.
A.I.: Nú hefur þú tálgað og
meitlað meira um ævina en
nokkur annar islenskur lista-
maður. Hvað heldur þú að hafi
valdið þvi?
S.Ó.: Veit það varla. Ef til vill
reaksjón gegn Utzon-Frank og
mónumental verkum hans i
klassiskum stil. Maður varð að
gera eittbvaö annað til að verða
ekki vitlaus.
A.I.: Trúir þú á eitthvaö sem
kalla má trúnað við efnivið?
S.Ó.: Jo, kannski má segja
það. Maður vinnur með það fyr-
ir augum að efnið fái að njóta
sin á einhvern hátt. Maður
. hlustar á efnið, á það sem það
segir manni um sjálft sig. Járn
er kaldara, maður veröur að
stjórna þvi alveg, en viðinn læt-
ur maður stjórna sér að vissu
marki. Maður er i nánari
tengslum við náttúruna þegar
maður vinnur I við, án þess þó
að ganga á hana, — eins og
Bretarnir gerðu við klappirnar
af þeim, þótt þeir væru að hnýta
i mig afstraktmálararnir
dönsku, vinir minir, fyrir þær.
Þær eru tilbreyting og maður
kynnist fólki.
A.I.: Hvað er það sem þú leit-
ar að i andliti, þegar þú ferð að
gera portrettmynd?
S.Ó.: Beinaskipan i andlitinu,
ásamt svipbrigðum fólks.
Hrukkur, þegar það brosir og
talar. Ég vinn þær beint i leir-
inn, án teikninga. Teikningar
segja mér ekki nóg um andlit, —
ég er svo mikill formmaður.
A.I.: Er ekki fólk misjafnlega
þolinmótt við setuna?
S.Ó.: Jú, það er um að gera að
halda þvi vakandi. Þessvegna
tala ég og tala, eins og nú, til að
halda athygli þeirra vakandi.
Nú er ég búinn að gera um tvö
hundruð portrettmyndir og er
orðinn hinn mesti kjaftaskur.
A.I.: Hvern hefur verið
skemmtilegast að móta?
S.Ó.: Sennilega séra Bjarna;
hann var feikilega skemmtileg-
ur. Jón Bergsveinsson lika,
stofnandi Slysavarnafélagsins,
bráöskemmtilegur maður.
A.I.: Nú hefur þú ákveðnar
skoöanir á þjóðfélagsmálum og
gerðir meira að segja þennan
Aðalsteinn
Ingólfsson
rœðir við
listamenn
þurs hér i garðinum sem þú
nefndir NATO. Að honum
undanskildum telur þú að þln
pólittska sannfæring sé að baki
öðrum verkum þinum?
S.Ó.: Ekki beint, held ég.
Annars hefur afstrakt listin
ávallt verið róttæk að eðli, á
móti einræði og fasisma. Hún er
róttæk þvi hún hlýtur alltaf að
fela i sér eitthvað nýtt, viðbót á
tilveruna og neyðir fólk til að
taka afstöðu. Sósialrealisminn
er lika svo hundleiðinlegur, en
þar taka valdhafar a.m.k. ein-
hverja afstöðu, þótt hún sé gegn
afstrakt list. Ég man eftir þegar
ég var á Reykjalundi og Fúrt-
seva heitin kom I heimsókn. Þá
var ég með sýningu á þeim
verkum sem ég hafði gert þar.
Fúrtseva sagði þá að „það
þyrfti að lækna Sigurjón lika af
þessu”. Þar fann hún að af-
straktið var róttækt, hættulegt
og var ekki sama.
Hér hafa valdhafar bókstaf-
lega enga sjónmennt til að taka
nokkra afstöðu, gera greinar-
mun á góðu og slæmu. Algjör
sofandaháttur, ha? Þá vil ég
heldur að um min verk sé deilt.
Og svo er ekkert hugsað um að
halda listasafninu uppi á sóma-
samlegan hátt, fjárveiting
þangað eins og upp i nös á ketti.
Þvl er ég með þeim ungu I
listinni, SÚM og öðrum. Þeir
eru að reyna aö fá fólk til að
taka afstöðu. Annars er SúM
ekki lengur experimental, þetta
hefur allt verið gert áður.
A.I.: Hvað finnst þér um
yngri myndhöggvara á íslandi?
S.Ó.: Það er hálf dauft yfir
þeim. Þó, mér finnst Jón Gunn-
ar góður i formi. Svo er stúlka,
Sigrún, sem hefur lært i Noregi
og heggur i granit. Hún er per-
sónuleiki. Hallsteinn lika. En
það er emhver óákveðni i þeim,
vantar einhverja samstöðu og
gagnkvæman stimúlans hjá
þeim. Það er lika um svo mörg
efni að ræða nú til dags, það
glepur fyrir þeim. 1 gamla daga
var það einfalt mál að gerast
myndhöggvari. En það vantar
samstöðu.
A.I.: En hvernig er með
Myndhöggvarafélagið?
S.Ó.: Ég er ekki i þvi, einmitt
vegna þess að það er vottur um
skort á samstöðu. Þeir eru sér á
báti, i stað þess að vera hluti af
stærstu samtökum listamanna
FÍM, þar sem þeir gætu verið
sérdeild.
A.I.: Listamannsferill þinn
hefur verið óvenju fjölþættur
þessi 45 starfsár þin og erfitt
fyrir menn eins og mig að henda
reiður á honum öllum. Þegar þú
Htur yfir þessi ár, hvað er það
helst sem þér dettur I hug?
S.Ó.: Þakklæti til skaparans
fyrir aö gera mig mátulega vit-
lausan, aðeins mátulega gagn-
rýninn á sjálfan mig. Þvi hef ég
aldrei gefið mér formúlur, held-
ur hef haft trú á þvi sem ég hef
verið að vera i það sinnið, og
vonað að ég væri að gera eitt-
hvað betra.