Vísir - 26.08.1975, Blaðsíða 6

6
Vísir. Þriðjudagur 26. ágúst 1975
VÍSIR
Útgefandi:
Ritstjóri:
ftitstjórnarfulltrúi:
Augiýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
y Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Þorsteinn Pálsson
Haukur Helgason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Siðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
t iausasöiu 40 kr. eintakið. Blaðaprent h.f.
Heljarstökk og dýfur
íslenzkt efnahagslif hefur öðru fremur ein-
kennzt af tekjusveiflum. Engum vafa er undir-
orpið, að þær eru að verulegu leyti undirrót verð-
bólgu og vixlhækkana kaupgjalds og verðlags. í
efnahagsmálum höfum við farið heljarstökk og
tekið dýfur af mikilli fimi. 1 viðureigninni við
verðbólguna væri þó ekki úr vegi að leggja meiri
áherzlu á jafnvægislistina.
Sjávarútvegurinn er háður verulegum sveifl-
um, bæði að þvi er varðar afla og eins verðlag.
Reyhslan sýnir gleggst, að i þessum efnum skipt-
ast jafnan á skin og skúrir. Þegar verðlag á af-
urðum okkar erlendis hækkar snögglega, getum
við ekki treyst á, að það haldist til frambúðar.
Allt eru þetta augljósar staðreyndir, sem óþarfi
er að tiunda.
En einmitt vegna þess, hversu skýr dæmi við
höfum um þessar sveiflur, vekur það furðu, að
hvorki stjórnmálamenn né verkalýðsforingjar
hafa viljað taka mið af þessum sannindum.
Þegar til kastanna hefur komið við efnahagsleg-
ar ákvarðanir, hafa fylkingar stjórnmálamanna
og verkalýðsforingja jafnan lokað augunum fyrir
þessari reynslu.
Þegar ábati verður i sjávarútvegi vegna fram-
leiðniaukningar og hækkandi verðlags, koma jafn-
harðan fram kröfur um hækkað kaupgjald i öðr-
um atvinnugreinum án tillits til þess, hvort um
framleiðniaukningu hafi verið að ræða eða ekkL
Stjórnmálamenn og verkalýðsforingjar taka
siðan ákvarðanir, sem leiða til þess, að atvinnu-
vegirnir i heild verða að greiða kauphækkanir tií
jafns við það, sem sjávarútvegurinn ber á há-
tindi verðsveiflunnar.
Með þessu móti er verið að leysa tekjuöflunar-
vandamálin með þvi að auka á verðbólgu, sem
um siðir hlýtur að bitna þyngst á þeim, er lægst
hafa launin. Stórkostlegasta dæmið um vinnu-
brögð af þessu tagi voru kjarasamningarnir, sem
gerðir voru i febrúar 1974. Blekið var ekki þornað
á samningunum, þegar verðfallið dundi yfir.
Stofnun verðjöfnunarsjóðs fiskiðnaðarins á sin-
um tima var spor i áttina að þvi að jafna þessar
tekjusveiflur. Ljóst er, að við verðum að ganga
enn lengra i þessum efnum heldur en verið hefur
fram til þessa. Slikur tekjujöfnunarsjóður er afar
þýðingarmikill, en hann kemur þó að litlu haldi,
ef ekki er fyrir hendi almennur vilji til þess að
vikja til hliðar þessum innbyggða verðbólgu-
hugsunarhætti.
Það er athyglisvert, að hvorki verkalýðsforyst-
an né stjórnmálamenn hafa verið reiðubúnir til
þess að láta af þessum blindingsleik. Við getum
ekki miðað almenn lifskjör við hátind tekju-
sveiflu i sjávarútvegi, sem allajafnan stendur
skamman tima i senn. Það er þannig út i bláinn
að miða almenn lifskjör nú við aðstæður eins og
þær voru i árslok 1973, þegar kaupmáttur útflutn-
ingstekna hefur rýrnað um meira en þriðjung.
1 sjálfu sér er það umtalsvert, að okkur skuli
hafa tekizt að halda svipuðum lifskjörum og árið
1972. En verðbólguvandinn verður ekki leystur,
nema stjórnvöld og hagsmunasamtök leggist á
eitt. Það er borin von, að árangur náist i þeirri
baráttu, ef stjórnmálamenn og verkalýðsforingj-
ar þora ekki að brjóta af sér viðjar verðbólgu-
hugsunarháttarins.
Skriður fœrist
ó umrœðurnar
í Rhodesíu
Umræöurnar um
stjórnarskrá Rhodesíu,
sem hófust í gær, gnæfa nú
hæst í stjórnmá la lif i
suðurhluta Afriku. Enda
telja sumir þær vera fyrstu
alvarlegu viöleitnina til aö
sætta sjónarmiö hins ráð-
andi hvíta hluta Rhodesiu
og þeldökkra þjóðernis-
sinna Afríku.
Hápunktur þessara viðræðna er
spurningin, sem snýst um, hversu
unnt sé að hraða þróun þess, að
meirihluti landsmanna i.
Rhodesiu ráði. Þjóðernissinnar
Afriku vilja, að þvi verði komið i
kring eins fljótt og helzt fyrr en
unnt er. Ian Smith, forsætisráð-
herra Rhodesiu, segist hinsvegar
hafa meiri trú á, að þessu verði
komið á i áföngum.
Hinir blökku þjóðernissinnar
eru hinsvegar tortryggnir á,
hversu einlægur vilji Smiths for-
sætisráðherra sé til að afsala
völdum hvitra manna i hendur
hinum blakka meirihluta. Hafa
þeir óneitanlega nokkra ástæðu
til, vegna yfirlýsinga Smiths
sjálfs, sem gefa andstæðingum
hans tilefni til útlagningar á ýmsa
vegu. T.d. rétt kvöldið áður en
llllllllllll
Umsjón: GP
umræðurnar hófust, sagöi Smith i
ræðu, sem hann flutti i Bulawayo
i Rhodesiu: „Það hefur aldrei
verið stefna okkar i Rhodesiu að
afhenda svarta meirihlutanum
stjórnartaumana, og meðan ég
verð við, þá munum við aldrei
gera það.”
Upphaf deilunnar um stjórnar-
skrá Rhodesiu verður að rekja til
einhliða yfirlýsingar Rhodesiu
um aðskilnaðinn við Bretland og
eigið sjálfstæði, sem lýst var yfir i
nóvember 1965. Undir forystu
Smiths, sem var potturinn og
pannan i sambandsrofinu, fer
með völd rikisstjórn, sem kosin er
af yfirgnæfandi meirihluta hvitra
kjósenda. Það búa 270.000 hvitir
menn i Rhodesiu en 5,7 milljónir
blökkumanna.
Ian Smith I góðra vina hópi.
Mönnum mun enn i minni, stjórnarskrá Rhodesiu og
hvernig sambandsrofið bar að. hugsanlegar breytingar á henni
Hvitir landnemar og ibúar til aukinna réttinda handa þel-
Rhodesiu sáu fram á, að sú stefna dökkum.
yrði ofan á hjá brezku stjórninni Bjartsýni gætti hjá flestum,
að leggja stjórnartauma sem gerðu sér vonir um, að lausn
Rhodesiu i hendur hinum þel- væri á næsta leitiaðfinna á vanda
dökka meirihluta. Töldu hvitir Rhodesiu. En hún dvinaði eftir
menn, að alls ekki væri tryggt að þvi sem vikurnar og mánuðirnir
hagsmunir hvitra ibúa Rhodesiu l>ðu- Það kom æ skýrar i ljós, að
yrðuekki fyrir borð bornir. Héldu skæruhernaðurinn hélt áfram,
þeir þvi fram, að stjórnmála- þrátt fyrir „v.opnahléð”, og
þroski hins blakka meirihluta Rhodesiustjórn dró þá við sig að
væri ekki orðinn nógu mikill til sleppa pólitisku föngunum.
þess að óhætt mundi að trúa hon- En þessi viðleitni varð til þess
um fyrir stjórn landsins. Óttuð- að örva menn til frekari tilrauna.
ust þeir, að svipað yrði uppi á ten- Byltingin i Portúgal leiddi til
ingnum i Rhodesiu og kom i ljós I þess, að næsti nágranni Rhodesiu,
Kongó, þegar Belgar veittu ný- Mozambique, fékk sjálfstæði og
lendu sinni sjálfstæði. Rán, rupl, blökkumenn komust þar til valda.
nauðganir og morð skullu á hvit- Mozambique hafði þessi tiu ár,
um ibúum. — Nei, fremur en sem Rhodesia hefur verið i við-
horfa fram á slikt, gerðust hvitir skiptabanni Breta eftir sam-
menn i Rhodesiu „uppreisnar- bandsrofið, verið lifæð aðflutn-
menn”, eins og Bretar kölluðu þá inga og útflutnings Rhodesiu
eftir sambandsrofið. landleiðis. Nú vaknaöi spurningin
Siðan eru liðin tiu ár, og hafa um, hvort Rhodesiustjórn gæti
ýmsar tilraunir verið gerðar til s‘fí á þessa lifæð, eftir að
þess að leysa deiluna. Þar á blökkumenn sem hafa samúð
meðal voru fundir Harolds Wil- með litbræðrum sinum i
sons, forsætisráðherra, með Ian Rhodesiu, komust þar til valda.
Smith um borö i brezkum her- t annan stað hefur aðalsam-
skipum 1966 og 1968. herji Smiths i Afriku, Vorster
Þessi nýjasta viöleitni til þess leiðtogi Suður-Afriku (þar sem
að jafna ágreining þjóöernissinna hvitur minnihluti ræður einnig
og hvitra i Rhodesiu er sprottin rikjum likt og i Rhodesiu) gefið til
upp úr viðræðum, sem áttu sér kynna mjög sterklega að hann
stað iárslok i fyrra. 11. desember vilji stuðla að friðsamlegri sam-
lýsti Smith þvi yfir, aö tvær búð hvitra og svartra. Vorster
skæruliðafylkingar svartra sagði ótvirætt, að það þyldi ekki
þjóðernissinna — Zanu og Zapu — langa bið, að vandamál Rhodesiu
hefðu samþykkt vopnahlé á átta yrðu leyst með einhverjum ráð-
ára baráttu þeirra gegn hvitu um- Vorster hefur slðan fylgt
stjórninni. 1 staðinn ætlaði Smith þessu eftir með opinberum heim-
að leysa 400 pólitiska fanga úr ‘sóknum til ýmissa landa Afriku,
haldi, en sumir þeirra höfðu setiö þar sem svartir fara með stjórn.
i fangelsum i rúm 10 ár. Þetta átti Smith er þvi mikið i mun, að
svo aðeins að vera undanfari ráð- viðræðurnar við þjóðernissinna i
stefnu, þar sem fjallaö skyldi um þetta skipti beri ávöxt.
Vopnahléiö, sem samiö var um undir siöustu áramót, lét á sér standa, og skæruhernaöinum hefur verið
haldiö áfram I Rhodesiu.