Tíminn - 14.10.1966, Page 9

FÖSTUDAGUR 14. október 1966
TÍJMINN
GRÓÐUR OG GARÐÁIS^
Tré og
Forn er trúin á mátt trjánna.
Babýloníumenn, Egyptar og
Persar dýrkuðu viss tré. Við
könnumst við ask yggdrasils í
norrænni goðafræði og skiln-
ingstré góðs og ills í ritning-
unni. Var aldingarðurinn Eden
einhvers staðar í Miðjarðarhíífs
botnum og var skilningstréð
e.t.v. eplatré? Mikil örlög
fylgdu eplinu hennar Evu og
margur mundi vilja eiga ep!i
Iðunnar sér til yngingar. Rík
iseplið er veldistákn. f Eng-
landi afhýddu ungar stúlknr
epli íraman við spegil og köst-
uðu svo berkinum í heilu lagi
aftur fyrir öxl sér í von um
að mynd mannsefnis þeirra
birtist í speglinum. Menn trúðu
því að bæði góðir og illir and-
ar byggju í trjám og Forn-
Rómverjar töldu þau musteri
guðanna. Eimir víða eftir af
trjátrúnni, t.d. hafa margir stú
dentar heilsað hátíðlega lindi-
trénu í Garði í Höfn með
„handabandi“ og gera enn. Eik
in var vigð Júpíter, olífutréð
Mínervu, öspin Herkúles o. s.
frv. Fornprestar Kelta tignuðu
mjög eikina, einkum ef mist-
ilteinn óx á henni. Þeir komu
hvítklæddir .með gullhníf i
hendi, skáru af mistiltein og
fórnuðu á altari. Þegar eik
arlaufin visnuðu héldu rnenn
að andi trésins flytti búferl-
um í hinn sígræna mistiltein.
Á Bretlandseyjum var langt
fram eftir öldum kveikt í séi-
stökum miklum eikarkút á jól
um í arninum og leifar búts-
ins geymdar til að kveikja eld
við á næstu hátíð. Mörg fræg
Ustu herskip fyrr á öldum voru
smíðuð úr eik. Hún er leynd-
ardómsfullt tré. Verður elzt
allra norrænna trjáa, bei
mikla og undarlega kræklótta
krónu og oft er bolurinn hoi-
ur. Leita uglur oft þar skjóls
á nóttum og í óveðrum. Geta
heyrst frá eikinni hin undar
legustu hljóð, einkum i stormi
og getur fátt orðið drauga-
legra, enda skortir ekki ævin-
týrin um það efni. Engin furffa
þótt sagnir mynduðust um
skógaguði, skógardísir og hættu
lega trjáanda? Trúin oe sagn-
irnar bárust til íslands með
landnámsmönnum. „Þórir snep-
ill bjó að Lundi í Fnjoskadat.
Hann blótaði lundinn.“ Jæja,
Indverjar „blóta" kýr enn í
dag! Mest er trú á reynivi'e,
íslenzkra trjáa. Reynir er björg
Þóffs, stendur í Snorra-Eddu.
Norður í Eyjafirði lifa enn
rótarteinsungar af hinni frægu
Möðrufellshríslu, sem mikill
átrúnaður var á í kaþó skum
sið og haldin einskonar ljósa-
hátíð við hana. Sjá líka kvæð-
ið „f Eyjafirði aldinn stendur
reynir“. Gömlu trén á Skriðu
í Hörgárdal munu komin af
Möðrufellshríslunni og þau
eiga afkomendur hér og hvar
í görðum. Skotar trúðu fvrr-
um að reyniviður veitti vörn
gegn galdri. Fuglar bera reyni-
ber upp í tré og kemur fyrir
að berin spíra þar í holum
eða sprungum, sem moldryk
hefur setzt í, og upp vex ofur
lítill flugreynir. Ef illur andi
úr tré hleypur í mann, var
öruggasta ráðið að eta fliótt
berin af flugreyni. Sums stað
ar áttu álfar í klettum viss
reynitré og var þeim hlíft þess
vegna. — Á Sturlungaöld fórn
uðu bændur í sumum héruðum
Póllands og Rússlands kú ár
lega til að milda trjávættina.
Og á dögum Jóns Arasonar
skreyttu Eistlendingar sérlega
vernduð tré með blómakröns-
um árlega og helltu uxablóði
að rótunum til heilla búfénu.
Á Bretlandseyjum gengu
menn í hátíðlegri skrúðgöngu
út í ávaxtagarða á þrett.ánd-
anum og báru þangað kollu
með krydduðu öli. Allir
dreyptu á ölinu meðan blísið
var í lúðra, skotið upp í lofí
ið, slegið saman hlemmum o.
fl. til að gera sem mestau há
vaða svo að illir andar fæld-
ust burt. Á meðan á öllu þessu
stóð, sat strákhnokki hátt uppi
í trénu, sem tákn indans''
Loks kyrjuðu allir sérstaka
vísu. Átti athöfnin öll bæði að
gleðja hinn góða anda trjánna
og fæla illvætti burt og tryggja
þannig góða uppskeru. Bret-
ar voru fyrrum frægir boga
menn, sbr. Hróa Hött o.fl
Þótti taxviður (eski) beztur í
boga. Báru menn mikla lotning
fyrir því tré. í Japan og víðar
er appelsínutréð talið ímynd
hreinleika og eilífrar ástar
Forn-Kínverjar geyma sagn
ir um sitt lífs- og skilnings-
tré. Svona hefur þetta verið
um allar jarðir. Og fram á okk
ar daga er talað um og trúað
á óskakvistinn. Það er kvísl-
greind hesliviðargrein, sem
menn ganga með í hendi sér
í leit að vatni og á að gefa
bendingu með sérstakri hreyf-
ingu þar sem vatn er undir.
Minnir þetta á nýtízku geiger-
mælir! Kínverjar hengdu
hesliviðargrein eða blóm yf
ir dyrum í gamla daga tn varn
ar illum öndum. Við höfum
svipaða trú á verndarmætti
venjulegrar skeifu. Fjöimörg
fleiri dæmi mætti nefna. Trú
in á sér eflaust margar or-
sakir og á líklega rætur sinar
í miklum skógarlöndum þar
sem skógurinn var mönnum
„fæði, klæði, hús og heimili."
Breytingar eða „hamskipti"
lauftrjánna eftir árstíðum og
hinn mikli aldur þeirra vekur
jafnan aðdáun og lotningu
Mönnum hafa fundist þair smá
ir í samanburði við risatre stói
skóganna. — Myndin sýmr sn»i
eikina, frægt danskt tré með
einkennilega snúinn, holan bol
og „drekahöfuð". Ummál stofns
ins í brjósthæð er 8,7 m. Hve
gild eru trén í garðinum ykk-
ar?
Síldarskýrsla Fískífélags Islands:
Gisli Arni er langhæstur
Síldveiðarnar norðanlands og
austan vikuna 2. til 8. október
1966.
I vikubyrjun var hvassviðri á
miðunum, en á þriðjudag fói veð-
ur batnandi, og skip köstuðu i
Reyðarfjarðardýpi og var þar að-
alveiðisvæði vikunnar. Var til-
kynntur sólarhringsafli síðustu
fjóra dagana frá 4.700 ’esium upp
í 6.200 lestir.
Aflinn, sem barst a (and í vik-
unni. nam 19.998 lestum Saltað
var : 988 tunnur. 83 lescir Iry.star
og 19.770 lestir fóru í bræðshi.
Helldaraflinn í vikulok var orð
inn 483.085 lestir og skiptiSt
þannig eftir verkunaraðferðum.
í salt 55.617 lestir
(380.936 upps. tn.)
í frystingu 2.067 .esti:
í bræðslu 425.401 lestir
Landanir erlendra skipa voru
engar í vikunni.
Á sama tíma i fyrra var beild
araflinn 365.487 lestir og hafði ver
ið hagnýttur þannig:
í salt 377.805 upps. tn.
55.160 l.i
í frystingu 20.136 uppm. tn.
(2.175 1.)
í bræðslu 2.282.604 mál
(308.152 l.i
Reykjavík 32.078 lestir, Boi-
ungavík 6.634, Siglufjörður 20.836,
Ólafsfjörður 6.258, Dalvík 489,
Hjalteyri 8.628, Hrísey 205, Krossa
nes 15.273, Húsavík 4.260, Raufar-
höfn 52.031, Þórshöfn 2.177, Vopna
fjörður 23.502, Borgarfjörður
eystri 5.715, Seyðisfjörður 118 139,
Mjóifjörður 1.107, Neskaupstað
ur 68.465, Eskifjörður 43.461, Reyð
arfjörður 26.426. Fáskrúðsfjörður
28.333, Stöðvarfjörður 6.373,
Breiðdalsvík 5.139, DjúpivogiiT 8.
044, Vestmannaeyjar 413.
Samkvæmt þeim upplýsingum,
sem Fiskifélaginu hafa borizt eru
181 skip búin að fá einhvern afls
á síldveiðunum norðanlands og
austan, þar af eru 174 með 100
lestir eða meira og fylgir skrá yíir
þau skip. |
Akraborg Akureyri 2.671, Akur
ey Hornafirði 1.418, Akurev
Reykjavík 4.057, Andvari Vest-
mannaeyjum 570, Anna Siglu-
firði 1.829, Arnar Reykjavík 4.597.
Arnarnes Hafnarfirði 1.273, Arn-
firðingur, Reykjavík, 2750, Árni
Geir Keflavík 1.340, Ární Magnús-
son Sandgerði 4.530, Arnkell Hell
issandi 862, Ársæll Sigurðsson
Hafnarfirði 1.982, Ásbjörn Reykja
vík 5.715, Ásþór Reykjavík 3.968,
Auðunn Hafnarfirði 3.433, Baldur
Dalvík 1.682, Barði Neskaupstað
5.314, Bára Fáskrúðsfirði 4.223,
Bergur Vestmannaeyjum 2.197,
Bjarmi Dalvík 1.090, Bjarmi II
Dalvík 4.852, Bjartur Neskaup-
stað 5.027, Björg Neskaupstað
2.516, Björgúlfur Dalvik 2.476,
Björgvin Dalvík 2.586, Brimir
Keflavík 628, Búðaklettur Hafnar-
firði 3.677, Dagfari Húsavík 5.602
Dan ísafirði 772. Einar Hálfdáns
Bolungavík 989, Einir Eskifirði
748, Eldborg Hafnarfirði 4.211,!
■ Elliði Sandgerði 3.869, Engey
Rvík, 1.724, Fagriklettur. Hafnf.,
11.682, Faxi Hafnarfirði 4.138, Fák-
ur Hafnarfirði 2.093, Fiskaskagi
Akranesi 228, Framnes Þingeyri
2.830, Freyfaxi Keflavík 1.081,
Fróðaklettur Hafnarfirði 3.177,
Garðar Garðahreppi 2.508, Geir-
fugl Grindavík 2.107, Gissur hviri
Hornafirði 1.131, Gísli Árni Reykja
vík, 8.495, Gísli lóðs, Hafnarfirði,
161, Gjafar Vestmannaeyjum 3.544
Glófaxi Neskaupstað 963, Grótta
Reykjavik 3.663, Guðbjartur Krisij
án ísafirði 4.522, Guðbjörg Sand-
gerði 3.699, Guðbjörg ísafirði
3.342, Guðbjörg Ólafsfirði 1.357,
Guðjón Sigurðsson Vestmanna-
eyjum 478, Guðmundur Péturs
Bolungavik 4.522, Guðmundur
Þórðarson Reykjavík 1.183, Guð-
rún Hafnarfirði 3.952, Guðrún Guð-
leifsdóttir Hnífsdal 3.915, Guðrún
Jónsdóttir ísafirði 3.516, Guðrún
Þorkelsdóttir Eskifirði 3.457, Gull-
berg Seyðisfirði 4.044, Gullfaxi
Neskaupstað 3.251, Gullver Seyð
isfirði 4.790, Gunnar Reyðarfirði
13.274, Hafrún Bolungavík 4.940.
jHafþór Reykjavík 1.473. Halkion
Vestmannaeyjum 3.952. HaJldór
I Framhald á bls. 12.
nmmmmmmmismæsBMB
Móðurminning
Kristín S.
SigvaMa-
déttir
Stöðvarfirði.
f. 28. ágúst 1898.
d. 2. október 1966.
Falla blómin,
er frostið kemur.
Þau er skörtuðu,
skær á sumri.
Þetta er lögmál,
er lúta verðum.
Eitt sinn hljótum
við öll að deyja.
Kveðja nú dætur
kæra móður.
Þakka fórnarlund,
fyrst og síðast.
Minnast barnabörn
mjúkra handa,
er þerruðu tár,
Einatt var glatt
í góðum hópi.
Sungið var og leikið,
sorg var fjarri.
Hærra varð til lofts,
víðara til veggja.
Glæst verður allt,
þar sem gæfan ríkir.
Oft var þér hugsað
til æskustöðva.
Jafnan unnir þú
Jökuldalnum.
Trygglynd varstu móðir,
og tregaðir löngum,
það sem þú eitt sinn,
unnað hafðir.
Sár var harmur
húsfreyju og barna,
þegar ástríkur
eiginmaður
var ekki lengur,
vini að gleðja.
Þá reyndi fyrst
á þrek þitt móðir.
Herjuðu sjúkdómar,
hinstu árin.
En þú varst brynjuð
þolinmæði.
Umhyggja þín
fyrir ástvinum,
oft stoð þér nær,
en eigin þrautir.
Gott er að kynnast
góðu fólki.
Eignast vini
væna i mótlæti.
Eitt er þó,
sem af öðru ber,
Það er ástríki
indællar móður.