Vísir - 25.10.1975, Blaðsíða 3

VfSIR. Laugardagur 25. október 1975.
3
Ármannsfellsmálið
Staöan öll þótt ei sé góö
Alberts hækkar sómi
ef hann getur lumaö lóö
á laun aö sakadómi.
Eölilegt viö hundahald,
aö hvolpar sjúgi tikur,
en slæmt, er Reykjavikurvald
venursig á lóöafar. H-s-
Sjaldan launar
kálfur...
Þegar Dagblaöiö var stofnaö voru margir menn nefndir, er
úttu aö styðja útgáfu þess meö fjárframlögum . Einn þessara
manna var Albert Guðmundsson, alþingismaöur — Hvort Dag-
blaðið hefur verið að iauna honum stuöninginn meðvlsunni, sem
blaðiö birti á miðvikudag, vitum viö ekki. — í henni er vegið hart
aö Albert, eins og sjá má. — En kannski er ástæðan sú, aö Albert
hafi snúist hugur og hann ekki viljað leggja peninga i fyrirtækiö,
eins og nokkrir kaupsýslumenn hafa gert. — Eitthvað hefði
veriðsagt, ef þessi visa hefði birst i Alþýöublaðinu.
Formaður BSRB:
Engir samninga-
fundir hafa
verið haldnir
,,Engir samninga-
fundir hafa verið
haldnir hjá samninga-
nefndum BSRB og
rikisvaldsins, ” sagði
Kristján Thorlacius, er
Visir spurði hann hvað
liði kjaramálum
opinberra starfs-
manna.
„Viö höfum lagt fram kröfur
um fullan samningarétt
opinberum starfsmönnum til
handa. Viljum við samninga við
rikisvaldið um þetta atriði.
Málið yröi löggjafaratriði, en
algengt er að fram fari
samningar um þau.
50 manna samninganefnd
BSRB mun ræða hvaða form
opinberir starfsmenn kjósi að
hafa i samningaviðræðunum.
Aðspurður um nýjar hug-
myndir BSRB um verkfallsrétt
sagði Kristján:
„Við höfum sett fram hug-
mynd um sáttanefnd i kjara-
deilum BSRB og rikisins beri
skylda til þess að bera fram
sáttatillögu, ef skerst i odda.
Eins og málum er nú háttað
hefur sáttanefndin leyfi en ber
ekki skylda til þess. Sátta-
tillagan yrði siðan borin undir
allsherjaratkvæðagreiðslu i
félögunum. Ef tillagan yrði felld
væri fyrst leyfilegt að boða til
verkfalls.
Ég tel þessa tillögu nýjung,
sem vert væri að reyna.”
Um æviráðningu opinberra
starfsmanna sagði Kristján, að
eins og málum væri nú háttað
borguðu riki og sveitarfélög
ekki i atvinnuleysistryggingar-
sjóö, fyrir sina starfsmenn. Ef
æviráðningin yrði afnumin
yrði það hins vegar að gerast.
Slikt myndi kosta rikið á
þriðja hundrað milljóna króna.
Reglur um greiðslur i at-
vinnuleysistryggingarsjóð eru
þannig að atvinnurekendur, i
þessu tilfelli riki og sveitar-
félög, þurfa að greiða 25%, en
sveitarfélögin 25% og rikið 50%.
Þess utan sé það útilokað að
dómi lögfræðinga að svipta
menn æviráðningu sem hafa
hana nú þegar.
-EKS.
Stuðningsyfirlýsing
fr« dönsku kvenfólki
Kvenfélög SF (Sósialistisn
Folkeparti) hafa sent islenskum
konum stuðningsyfirlýsingu
vegna kvennafrisins.
t ályktuninni segir:
Til islenskra kvenna!
Akvörðun ykkar að mæta ekki
til yinnu á degi Sameinuðu
þjóðanna hefur vakið ánægju og
athygli i okkar hópi.
Barátta ykkar fyrir jafnrétti I
launamálum verður dönskum
konum styrkur og sendum við
kærar kveöjur og vonum að
framtak ykkar beri árangur.
Kynnti sjónarmið okkar
Nýlega var haldin á vegum
Evrópuráðsins ráðstefna, sem
fulltrúar svonefndra jarðar-
rikja sóttu. Þar voru rædd
byggðavandamál sem við er að
glíma I Evrópu. Af tslands hálfu
sótti ráðstefnuna Unnar
Stefánsson framkvæmdastjóri
Sambands s veitarfélaga.
A ráðstefnu þessari flutti
Unnar ræðu þar sem hann
fjallaði um hafréttar-og land-
helgismál og kynnti sjónarmið
tslendinga.
Ræða hans vakti mikla at-
hygli og birtu ýmis irsk blöð frá-
sögn afhenni. Þ.á.m. birti „The
Irish Times” sem er stærsta
blað á Irlandi grein þar sem
rakin eru ummæli Unnars og
nokkur grein gerð fy.rir þeim
skoðunum sem hann túlkaði.
1 samtali við Visi sagði Unnar
Stefánsson að það heföi vakið
athygli sina aö enginn fulltrúi
hefði staðið upp til þess að mót-
mæla þvi, sem hann hefði sagt,
heldur hefðu ýmsir komið að
máli við sig og lýst stuðningi við
ræðu hans.
Að frumkvæði fundarstjóra
ráðstefnunnar var tekið inn i
ályktun hennar ákvæði þar sem
tekið var undir sjónarmið Is-
lendinga.
Vilmundur Gylfason skrifar:
UM NÁMSLÁN
OG KROFUGERÐ
Siðustu daga hafa óánægðir
þrýstihóparmótmælt kaupi sínu
og kjörum á óvenjulega hraust-
Icgan hátt, þannig að eftir hlýt-
ur að véra tekið. Flotinn sigldi I
höfn til að mótmæla fiskverði á
miðvikudag ogsama dag fylktu
námsmenn liði til að mótmæla
skertum kjörum sinum. Kjara-
skerðing hlýtur alltaf að vera
erfið, en liins vegar freistast
maður til að álykta, að ástandið
sé óvenju krælt um þcssar
mundir, svo þung sem undir-
aida mótmælanna er. Hér er
ætlunin að ræða nokkuð annan
þátt þessara mótmæla, náms-
lánakerfiö.
t þessu þjóðfélagi viljum við
halda uppi siöuöu samfélagi
þegnanna og tryggja þeim —
öllum — að geta lifað lifinu með
mannlegri reisn. Slikum al-
mennum sannindum eru svo
sem allir menn og allar konur
sammála. Eitt af þvi sem
nútimalegt samfélag vill gera
til þess að ná þessum markmið-
um er að tryggja sérhverjum
þegni, sem til þess hefur vilja,
áhuga og getu, aö stunda það
nám sem hann lystir, svo og
það, að hann þurfi ekki að
hverfa frá sh'ku af fjárhags-
ástæðum. Þetta telst til
mannréttinda og um þau er ekki
ágreiningur. Þegar námslán
komust I gagnið voru þau hugs-
uð til þess að koma i veg fyrir aö
menn þyrftu að hverfa frá námi
af fjárhagsástæðum, og sliku
framfaraskrefi hlutu góðir
menn að fagna. Kjarni málsins
var samt sá — og er — að náms-
lánakerfið var hugsað — og ætti
að vera hugsað — sem siöferöi-
legt framlag samfélagsinsj og
siðferðiö er i þvi fóigið að gera
þeim«sem vilja leggja á sig
að læra, kíeift að uppfylla um
leið allar grundvallarþarfir
sómasamlegs lifs — en ekkert
umfram það. Vandinn er nú ó-
vart samt sá, að i þessu hefur
orðið alvarlegur misbrestur.
Siðferðilegar forsendur náms-
lánakerfisins eru mikið til
brostnar.töluverður hluti þess-
ara lána fer ekki lengur til þess
að uppfylla frumþarfir — sem
vissulega er skilgreiningarat-
riði og of t viðkvæmt hverjar eru
— heldur eru þetta gjarnan
mjög hagstæð lán i neyzlukapp-
hlaupinu. Nú liggja engar tölur
fyrir um það, hversu algengt
þetta er, eða hversu margir
nota lánin til þess sem til er ætl-
azt, en i litlu samfélagi, sem
okkar fer ekki hjá þvi, að slikir
hlutir séu á allra vitorði.
Væntanlega er hér um mikinn
minnihluta að ræða —endæmin
eru samt of mörg.
Undirrótin að þvi, hvernig
komið er i þessum málum og
miklu viðar, er vitaskuld þaö
fúafen hrikalegrar spillingar,
sem oft er kallað verðbólga.
Veröbólgan ruglar ekki einasta
verðskyn og verðmætamat, þvi
til viöbótar hefur hún gert hálft
eða heilt samfélagið að bröskur-
um, hvort sem mönnum likar
betur eða verr. Nauðugir viljir
verða menn að dansa með,
hversu ógeðfellt sem mönnum
annars er það.Góðu heilli virö-
ast þö hugmyndir manna um
þetta ástand vera að breytast,
timabil hins endalausa hag-
vaxtar er að renna skeið sitt á
enda. Verðmætamat hlýtur aö
taka breytingum.
Það telst varla til tiðinda, þótt
sagt sé aö stór hópur námsfólks
hafi orðið fangar þessa ástands.
Samkvæmt upplýsingum Sigur-
jóns Valdimarssonar, fram-
kvæmdastjóra hjá Lánasjóði is-
lenzkra námsmanna, þá er
fjármagnsþörf sjóðsins fyrrir
þetta skólaár 1756 milljónir
króna, en á íjárlögum er gert
ráð fyrir 900.000 króna. Sam-
kvæmt áætlun sjóðsins — og grundvallar að námslán eigi
settum reglum — hefur verið einasta að tryggja fólki það að
hægt að lána námsfólki að jafn- geta veriö við nám, eins og það
aði 83% af svokallaðri umfram- sjálft óskar, lækka fjárþörf
fjárþörf þess, sem er áætlaður sjóðsins verulega.
framfærslukostnaður á viðkom- Með einu pennastriki ætti að
andi stað, heima eða erlendis, verðtryggja þessi lán, og raunar
að frádregnum tekjum. En hafa námsmenn sjálfir verið
samkvæmt fjárlögum verður jákvæðir i þeim efnum. Raunar
ekki hægt að lána að jafnaði sýnist mér að flest það sem
nema um 48% af umframfjár- námsfólkið hefur lagt til þess-
þörf. Þetta er gifurleg lækkun ara mála, vera bæöi jákvætt og
og vitaskuld eru þær upplýsing- skiljanlegt. Það vill sjá þessa
ar námsmanna réttar, að ef hluti I viðara þjóðfélagslegu
þessi lækkun kemur til fram- samhengi, til dæmis með tilliti
kvæmda, án annarra breytinga, til meiri tekjujöfnunarstefnu i
þá verður fjöldi fólks að hverfa framtiöinni. En það verður
frá námi af fjárhagsástæðum, samt að átta sig á þvi að þjóð-
þá er nám oröið forréttindi félagið verður ekki gerbreytt á
hinna efnamciri. Þó að vandi þremur mánuðum. En þessari
rikissjóðs sé mikill, þá kallar vitleysu hefði mátt breyta á
þessi lækkun á svo hróplegt þremur mánuðum.
félagslegt óréttlæti, að engu tali
tekur.
Það hefði verið hægt, — og er
En vandinn er lika annar: kannski ennþá timi — til að taka
Það þarf ekki annað e.n augu og reglurnar um námslán til gagn-
eyru til að sjá og heyra að mis- gerrar endurskoðunar. Ef
notkun sjóðsins er mikil. Hér er stjórnvöld hefðu haft áhuga,
vitaskuld ekki við stjórn sjóös- hefði verið hægt að fela
ins eða starfslið að sakast, mér stjórnendum sjóðsins að endur-
er kunnugt um að þar vinnur skoða þessar reglur með tilliti
fáliðað starfslið — raunar allt of til þessa, skera lán niður i það
fáliðaö —mikiðoggottstarf, en að vera einasta fyrir þá sem
vegna litils mannafla hafa þeir þurfa á þeim aö halda fyrir
ekki getað gert þá úttekt á þess- nauðsynjum, — fyrir sómasam-
um málum sem þeir vilja gera legu mannlifi. Þannig hefði ver-
ogsem þarfaðgera. Þaðsemvið ið hægt að gera hvort tveggja i
er að sakast er hugarfar allt of senn, spara sjóðnum miklar
margra þiggjenda, og auðvitaö fjárhæðir og uppfylla það
miklu fremur rótin af þvi siðferðilega skilyröi aö enginn
hugarfari, nefnilega sjálf verð- maður þurfi aö hverfa frá námi
bólgan. Námslánin eru ekki af fjárhagsástæðum. En um-
verötryggö og á þeim eru lágir fram allt þarf vitaskuld hugar-
vextir. Þetta eru þvi einhver farsbreytingu i samfélagi, og
allra hagstæðustu lán, sem um þar er áreiðanlega við rammari
getur i samfélaginu þetta er reip að draga.
beinlinis fjárgjöf, og þau fá Gallinn er lika sá, að stundum
miklu fleiri en þeir sem raun- hefur maður á tilfinningunni að
verulega þurfa þeirra til þess stjórnvöld standi hjá máttlitil
eins að geta haldið áfram á eða máttlaus. Stjórnvöld sem
námi. Dæmi: Ef eiginkona viðurkenna ekki hugtakið
manns, sem vinnur, er i brask, loka augunum fyrir verð-
Háskóla —eða öfugt —ogsá eða bólgubraskinu i öllum þess
sú sem vinnur hefur 1,2 milljón- hrikalegu myndum, skortir auð-
ir i tekjur, sem ætti að duga til vitað bæði vilja og getu til að
framfæris, þá fær námsmaður- leysa slikan vanda.
inn/konan samt um 150.000 I Og loks má segja að þaö sé
námslán. Ef þau eiga eitt barn ósanngjarnt að nefna náms-
þá fær viðkomandi rúmar menn sérstaklega sem dæmi um
300.000 i námslán. Þetta er eitt þettaástand.lika vegna þess að
dæmi um gat i kerfinu en þau auðvitað gildir þetta ekki um
eru fjölmörg. Lika ber aö undir- nema hluta. Eins vegna hins, aö
strika að mér sýnist þetta ein- segja má að þeir séu ekki að
göngu gilda um þá sem eru gera annað en taka þátt i sam-
heima við nám en ekki hina, félagsleiknum. Það þrýsta allir
sem eru erlendis. Og þessir endalaust á i kröfugerðarsam-
peningar fara ekki i það að upp- félagi. En einhvers staðar
fylla frumþarfir, þeir fara i verður að byrja, einhvers stað-
steinsteypu, bila, hijóm- ar þarf að taka til hendinni, og
flutningstæki — og jafnvel i hvað sem þreyttir og leiðir em-
rikistryggð skuldabréf. Þetta bættismenn hafa að segja um
kerfi þarfnasl róttæks upp- þekkingu og vanþekkingu þá
skurðar. Grunur minn er sá að gildir það sama um Lánasjóð is-
hér sé ekki um undantekningar lenzkra námsmanna eins og
að ræöa, eins og námsfólk Seölabankann: Þar er
gjarnan heldur fram, heldur tiltölulega einfalt aö gera
megi með róttækum aðgerðum, breytingar, sem horfa munu
þar sem sú hugmynd er lögð til fram á veginn.
Auglýsing um
viðbótarritlaun
i reglum um viðbótarritlaun, útgefnum af menntamála
ráðuneytinu 22. september 1975 segir svoi 2. greini
„Úthlutun miöast við ný ritverk, útgefin eða flutt opinber
lega á árinu 1974.
Auglýst skal eftir upplýslnguin frá höfundum um
verk þeirra á þcssu timabili."
í samræmi við framanritað er hér með auglýst eftir
upplýsingum frá höfundum eða öðrum aðilum fyrir þeirra
hönd um ritverk scm þeir hafa gefiö út á árinu 1974.
Upplýsingar berist menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu
6, eigi siðar en 1. desember, merkt úthlutunarnefnd
viðbótarritlauna.
Athygli skal vakin á, að úthlutun er bundin þvi skilyröi, að
upplýsingar hafi borist.
Reykjavik, 22. október 1975
Úthlutunarnefnd.