Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1929, Blaðsíða 3

ÍjESBÓK MORGUNBLAÐSÍNá
ii
burði við öll þau úgrynni fjár,
sem varið er í vitlausrahæli og
kenslu fábjána. Sem dæini þessa
nefnir hann pilt, sem hanu þekti.
Hann var íatækur en vakti at-
hygli vegna ágætra gáfna, svo að
hann var settur í skóla, sem stofn-
aður var fyrir ágætlega vel gefin
börn. Yar kenslu þar hagað svo,
að hvert barn gæti aðallega lært
það sem það var hneigt fyrir. Þar
lauk pilturinn 5 ára námi á 2 ár-
um með ágætum vitnisburði. —
Hann hafði ekki aldur til þess að
komast á háskóla, en þá tók ríkur
maður hann að sjer, ferðaðist með
hann umhverfis jörðina og sýndi
honum aðrar þjóðir, kjör þeirra og
siðu. „Þessi piltur yerður leiðtogi
hvenær sem færi gefst“ segir höf.
„Úr barnaskólanum hefir hann
komist í hóp sinna jafningja og
annars umgengist ágæta menn.“
En því miður eiga fæst afburða-
börn kost á slíku.
Höf. leggur til að velja úr sltóla-
börnum, þegar þau eru 14 ára,
setja afburðabörnin í sjerstaka
skóla til þess þau eru 18 ára, og
síðan lengri eða skemri tíma á há-
skóla. Þau sem. hneigjast í þá átt,
fletti að hvetja til þess að búa sig
undir stjórnmálastarf og gera það
að markmiði og a*fistarfi. Þegar
þau koma af háskólanum vill
liann láta þau sjá um sig sjálf
nokkur ár, svo sjá megi hversu
þeim farnast, hversu þau reynast í
lífinu, en úr flokki þeirra sem best
farnast, vill hann sækja foringja
og leiðtoga í öllum þjóðmalum.
Sjerstakur flokkur reyndra og
fróðra manna sem ekki má taka
neinn þátt í stjórnmálum, hefir
það starf á hendi, að fylgjast með
öllum farnaði þessara ungu úrvals-
manna og hann tilnefnir öll þing-
mannaefni o. þvíl. úr flokki þeirra.
Um þau verða svo kjósendur að
velja. Á þennan hátt vill höf.
tryggja sjer, að allir þingmenn
sjeu bæði vitrir menn og lærðir,
yfirleitt afburðamenn með víð-
tæka þekkingu.
Einkennilegt er það, að höf.
vill fela sömu leiðtogunum (lead-
ers), sem tilnefna þingmannaefnin,
að skrifa allar mikilsvarðandi
frjettir fyrir öll blöð ríkisins, og
skulu þau skyld til að prenta þær
á fyrstu blaðsíðu, athugasemda-
laust. Með þessu vill hann taka
fyrir kverkarnar á flokkalýgi um
þýðingarmikil mál.
Höf. kemst þá að sömu niður-
stöðu og spekingurinn Plato forð-
um: „Opinbera starfsmenn á ekki
að kjósa og ekki draga þá á nein
leynifæri lýðveldisflokka, heldur
eiga hæfileikar þeirra og afrek að
ráða valinu.“
Niðurlag greinarinnar er þann-
ig; „Vjer höfum hjer í Ameríku
eina tegund maðka, sem skríða
í langri halarófu, svo að hver
maðkur hefir trýnið við endann á
þeim næsta. Hending ein ræður
því hver er í fararbroddi. Por-
inginn hefir enga sjerstaka for-
ystu liæfileika og er jafnblindur
og flónskur eins og hinir. Ef þú
stýrir maðkalestinni laglega með
fingrinum, þá má beygja hana í
samfeldan hring, þar sem liver
maðkurinn eltir annan. Þessi
maðkahringur skríður svo hring-
inn í kring á sama blettinum
takmarkalaust og gagnslaust,
þangað til einhver liending slítur
hann. Ef hríslukvistur er lagður
yfir einhverja beinu maðkalestina
dettur hún í tvo parta, og sá, sem
var næst fyrir aftan kvistinn,
verður foringi síðari lestarinnar.
Þetta atferli maðkanna er nákvæm
lega eins og gerist í lýðveldi voru
á síðustu tímum. Hvenær skyldum
vjer hafa vit á því, að velja oss
viturlegra stjórnarfar en bræður
vcrir maðkarnirf1
G. H.
Sumarövöl í Sviss.
Eftir Ðjörn L. Jónsson frá Torfalæk.
iii.
Mjer varð fyrst ljóst, þegar jeg
kom til Sviss, hve fjarska lítið jeg
vissi um þetta land; meiri hluti
þess, sem jeg hafði lært um það
í barnaskóla og mentaskóla, var
horfinn mjer úr minni; og jeg
var litlu fróðari um það, -en þegar
jeg byrjaði barnaskólanám mitt
10 ára gamall. Mjer er sem jeg
heyri þá, er þessi orð lesa, hrópa
upp yfir sig: „Þetta eru nú öfg-
ar!“ „Skárri er það nú óskamm-
feilnin að játa upp á sig aðra eins
íáfræði!“ „Hvílík fádæma hrtin-
skilni!“ En jeg bið þá liina sömu
að líta í eigin barm eða spyrja t.
d. einhvern, sem lokið hefir stúd-
entsprófi fyrir einu til tveimur ár-
um síðan, út úr landafræði eða
sögu Sviss. Sennilega getur liann
sagt, hvaða lönd takmarki Sviss,
að meiri hluti Alpanna liggi þar
og nefnt höfuðborgina, en þar
með verður líka þekking hans á
erida, og niðurstaðan yrði svipuð,
ef spurt væri um önnur lönd álf-
unnar. Kjarkurinn um að játa van
þekkingu mína eykst við vissuna
um, að hún muni vera mjög algeng
í flokki jafningja minna. Og það,
sem inaður sjer og lieyrir í kring-
um sig, gefur oft áræði til að
horfast í augu við sannleikann, án
Jiess að líta undan eða breiða yfir
hann blæju liræsninnar. Þannig
kyntist jeg t., d. í sumar fyrver-
andi höfuðsmanni (kapteini) úr
svissneska hernum, sem hjelt, að
Oslo væri í Svíþjóð, Stokkholmur
í Danmörku. Auðvitað er alls ekki
ætlast til að menn muni alt það,
sem kent er í barnaskólum eða
æðri skólum. 011 þau kynstur af
ártölum, kongaheitum, orustum,
borga- og bæjaheitum, ám, fjöll-
um, stærð og fólksfjölda landa o.
s. frv., sem lesið er um í
þurrum og leiðinlegum kenslubók-
um, er í hæsta lagi hægt að muna
einn til tvo daga fyrir próf. Ef
nemandinn vill fá góða einkunn,
þá er hægðarleikur fyrir hann að
lesa vel undir tíma og undir próf,
hann útskrifast með 7 ,eða 8 í
sögu og landafrajði og vinnur sjer
hylli og álit kennara sinna og
annara sem afbrigða kunnáttumað
ur í þessum greinum. Skólabróðir
hans hefir meira gaman af að