Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.1929, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
355
Orkneyjar,
Eftir Poul Hiclasen ritstjóra.
Frh.
í Orkneyjum eru tvö blöð, „The
Orcadian“ o" „Orknev Herold.“
Konia þau út einu sinni í viku og
eru málgögn hinna tveggja stjórn-
málaflokka í evjunum, sambands-
manna og frjálslyndra.
Jolm Mooney liefir gert ýmsar
rannsóknir víðvtkjandi Magnúss-
kirkjunni og áður en jeg færi átt-
um við tal um þetta efni. Honum
sagðist svo frá:
Á öndverðri 12. öld rjeðu jarlar
tveir, Hákon og Magnús yfir Orkn-
eyjum og Hjaltlandi. Þeir voru
systkinabörn að frændsemi. Magn-
íis var hvers manns hugljúfi vegna
rjettsýni, e'n Hákon öfundaði hann
af vinsældunum og vildi fá að ráða
yfir öllum eyjunum. Meö svikum
tældi hann Magnús til fundar við
sig á Egilsey, og þar var Magnús
elrepinn. Lík hans var íyrst grafið
að Kristskirkjunni í Birsey, nn
þar sem mörg tákn og stórmerki
gerðust við gröfina, var hann tek-
inn í helgra manna tölu, og seinna
voru bein hans flutt til dómkirkj-
unnar í Kirkjuvogi og var hún
helguð honum.
Eins og fyr var getið hefir oft
farið fram viðgerð á kirkjunni og
einhverju sinni fundust þá nokkur
mannsbein í trjeskríni, sem múr-
að var inn í vegg. En nú vildi svo
til, að nokkrum árum áður höfðu
fundist mannsbein, sem gengið
var frá á sama hátt í dómkirkju-
rústinni í Þórshöfn í Færeyjum.
Sú kirkja átti líka að helgast
Magnúsi jarli, og kom það upp að
þetta mundu vera bein úr honum.
Voru nú beinin úr háðum kirkj-
nnum borin saman til þess að sjeð
yrði hvort þau ætti saman, og
þóttust menn vissir um það, og
jafnframt þóttust menn vita, að
beinin se'm fundust í Færeyjum
hefði verið send þangað frá kirkj-
unni í Kirkjuvogi. —
Á rannsóknaferðum sínum fór
dr. Jakobsen líka um Orkneyjar.
J>eir John Mooney þekust vel og
ferðuðust saman. Einhverju sinni
gerðu þeir sjeT ferð til gamallar
konu, sem átti heima 2—3 stunda
gang frá Kirkjuvogi. Þessi gamla
kona kunni meira í fornmálinu en
nokkur annar, sem þeir hittu og
safnaði Jakobsen lijá henni fjölda
orða. Hún var alúðleg mjög og
gaf þeim te, áður en þeir fóru. Var
þá t'arið að skyggja en ve'gurinn
var góður. Þegar þeir sáu ljósin
í Klrkjuvogi, stingur Jakobsen við
fótum og segir hvað eftir annað:
„Teið, teið! Það var óttalegt að við
skvldum farn að drekka þetta te.
Það hefðum við aldrei átt að
gera.“ Mooney spurði, hvort hon-
um liefði orðið ilt af því. Nei, það
var nú öðru nær, „en vegna þess
að je'g fór að drekka það, gleymdi
jeg að spyrja konuna um eitt orð
og mundi ekki eftir þ\ú fyr en
nú!“ —
Frá Kirkjuvogi fór jeg til
Straumness. Þar fara bílar á milli
hvern virkan dag og eru um eina
klukkustund á leiðinni. Vegurinn
liggur sumstaðar meðfram Seapa
Flow.
Straumnes stendur á evði
nokkru við Háeyjarsund og dre'g-
ur nafn af liinum mikla straumi,
sem þar er. Á Straumnesi er ákaf-
lega fallegt og fyrir 50-^100 árum
vcru þangað miklar siglingar og
voru þar þá skipaviðgerðarstöðvar.
Áður en slíkar stöðvar kæmi upp
í Færeyjum, fóru færeyskar skút-
ur oft til Straumness að sækja
sjer þangað viðgerð, og voru Fær-
eyingar þá vel þektir þar. Nú er
lítið um skipakomur til Straum-
ness, eúda þótt það sje rjett hjá
Pettlandsfirði. Einstöku togarai-
koma þangað til að leita sjer við-
gerðar, en sjaldgæft er sjá þar
stærri skip. Af fiskiskipum þeim,
sem heima áttu hjer fyrir 40—50
árum, er nú ekkert eftir. Öll út-
gerð er þar fallin úr sögu fyrir
mörgum árum.
Áður fyrri var Straumnes sein-
asta höfnin. sem hvalyeiðaskip
komu við á. þegar þau voru á leið
til Grænlands eða Norðurhafsins.
Var þá oft glatt á hjalla þar, er
mörg liundruð skipverja voru i
landi í senn. Voru þeir yfirleitt
drykkfeldir og djarfir til kvenna.
Og það bar við, þegar dansað var,
að allir lentu í ægilegum bardaga.
Fyrir nokkrum árum kom ame-
ríkskur verkfræðingur til Stranm-
ne'ss og ætlaði að hagnýta. þar
uppgötvun, sem ha-nn hafði gert í
Japan. Þóttist hann geta unnið
togleður úr þara og sandi og Öðr-
um ódýrum efnum. Úrgangurinn
átti að vera framúrskarandi til
vegagerða o. s. frv. Var nú reist
þarna stór verksmiðja, vöru-
geymsluhús o. s. frv., en bæjar-
stjórn ljet gera hafskipabryggju
mikla handa hinum stóru skipum,
sem áttu að flytja þetta dásamlega
efni vit um allan he'im. TJppgötv-
unin revndist alls ekki eins og við
var búist og þetta mikla fvrirtæki
fór rakleitt á hausinn. En enn
þann elag í dag stendur verksmiðj.
an. viirugeymsluhúrin og hafskipa-
brvegian til minnir.gar um þetta
mishepnaða fyrirtr.'kr.
Eins og fyr er getið er Pett-
landsfjörðnr vandasöm siglinga-
leið, og þess ve'gna er vönduð
björgunarstöð á Straumnesi. Langt
er nú síðan að björgunarbátur
var fenginn þangað. Árið 1908
var annar stærri bátur fenginn,
og í fvrra var smíðaður nýr björg-
unarbátur, 51 fet á lengd og hefir
liann tvo hreyfla (60 hestafla
hvern) og geta þeir knúifi hann
um níu mílur á vöku. Mjer var
boðið að skoða björgunarstöðina,
og svipar henni mjög til björgim-
arstöðvarinnar í Esbjerg. Þessi
nýi björgunarbátur kom til
Slraumne's's 3. mars og var þá mik-
ið um dýrðir þar. Hálfum mánuði
scinna fór hann í fjrrstu björg-
unarferð sína, því að þá fórst tog-
arinn „Lord Devenport" (sem Jón
heitinn Hansson var skipstjóri á)
lijá John Head á Háey. Togarinn
var á leið til Englands frá Islandi.
Strandaði hann um kvöld svo
nærri fjallinu, að neyðarljós hans
sáust hvorki í Orkneyjuin nje á
Katanesi. Þegar björgunarbátur-
inn frá Straumnesi kom á vetf-