Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1931, Side 1

Framsagnarlist.
Eftir Harald Björnsson, leikara.
Fynri aldir.
Það lætur mjög að líkindum,
og mun jafnvel tæpast orka tví-
mælis, að á söguöld íslendinga
— þegar sögur og annar skáld-
skapur lifði aðeins á vörum þjóð-
arinnar — hafi tal- og framsagn-
arlist verið elskuð af alþjóð á ís-
landi. Kvæða- og sagnaþulir hafa
án efa verið kærkomnir gestir
hvarvetna, og í þeirra munni og
með þeirra framsögn má ætla að
framsagnarmáti þessarar aldar
hafi náð ákveðnu formi, sem fylgt
hefir föstum reglum.
Eins og kunnugt er af sögunum,
var það ekki óalgengt, að íslensk
skáld flyttu kvæði sín fyrir út-
lenda þjóðhöfðingja erlendis, —
sem oft og einatt urðu svo hug-
fangnir af ljóðum þeirra ,að þeir
mæltust til vináttu við skáldin,
sæmdu þau dýrum gjöfum, eða á
annan hátt hófu þau til vegs og
virðinga.
Þess er jafnvel getið, að kon-
ungar gáfu skáldum upp sakir
— leystu þau frá dauðahegningu
— fyrir fögur ljóð sem þau fluttu
þeim.
Það liggur í augum uppi, að þau
kvæði, sem höfðu svo djúp og stór
feld áhrif, hafa ekki verið muldr-
uð ofan í barm sinn, eða að neinu
leyti framsögð í meðallagi.
— Hitt er óneitanlega líklegra,
að þau- skáld er fluttu slík
kvæði, hafi kunnað til fullnustu
tökin á hljóðfræðislegri meðferð
málsins og hafi flutt þau af þeim
Haraldur Björnsson.
guðmóði og hrifningu sem nauðsyn
leg var, til þess að hrífa skap
drotnarans sem á hlýddi, svo að
hann — að minsta kosti í svip-
inn — gleymdi öllum deilum og
hefnigirni, — svo að skáldið varð
ekki lengur fjandmaður hans. held
ur guði innblásinn listamaður, sem
hlaut að fá uppgjöf allra saka.
Því miður er nútímamönnum
lítt kunnar þær undirstöðureglur,
sem listkunnátta þessi hefir verið
bygð á. Það er heldur ekki full-
kunnugt hvort um nokkra verulega
kenslu hefir verið að ræða í fram-
sögn hj«r á landi fyr á öldum. Þó er
þess getið, að eldri skáld hafi látið
hin yngri flytja fyrir sjer kvæði
sín, má af því ráða, að jafnframt
því hafi þau fengið leiðbeiningar
í framsetningunni, þó að það sje
ekki beint tekið fram.
Þó að tekið væri að færa í letur
sögur og sagnir, síðast á tólftu
öld hjer á íslandi, mun þó óhætt
að gera ráð fyrir því, að enn hafi
þær gengið mann frá manni og
frá kyni til kyns, — enn um langt
skeið.
Því að tiltölulega hafa þeir ver-
ið fáir, sem átt hafa aðgang að
handritunum. Óhætt mun því að
gera ráð fyrir því, að enn hafi
sagnaþulirnir haft marga tilheyr-
endur fram eftir næstu öldum, og
þessi gamli — nú gleymdi — frá-
sagnarstíll hefir þá sennilega líka
verið við líði.
Nokkrar getur hafa verið leidd-
ar að því, að framsagnarform það
sem ömmur vorar og langömmur
notuðu við rökkursögur sínar,
muni ef til vill vera beint fram-
hald af þessari gömlu frásagnar-
aðferð fyrri alda.
Hvað sem um það kann að vera,
er ekki hægt að neita því, að sá
framsagnarmáti, er ömmur vorar
og afar tömdu sjer við sögusagnir
sínar, var sjerkennilegur og ein-
stakur, og að því er oss virðist,
harla viðfeldinn. — Nú er hann
einnig að hverfa og gleymast.
Kínverjar — Japanar.
— Þó að menn viti ekki með
neinni vissu, um að kensla í tali
og framsögn hafi verið um hönd
höfð hjer á íslandi á löngu liðnum
öldum ,eru þó til nægar og greini-
legar heimildir fyrir því, að sumar
elstu menningarþjóðir heimsins,
svo sem KínVerjar og Japanar,
hafa lagt mikla rækt við þessa
list, og það mörgum öldum áður
en bygð hófst á íslandi.
Leikaraefni þessara landa hafa
t. d. orðið — og verða þá auð-
vitað enn — að leggja á sig