Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1931, Blaðsíða 4

244
LSSBðK MORGUNBLAÐfHNS
rornleifafundir í ur í Kaldeu.
Fyrirlcstur cftir C.
Niðurl. -----
Hefir þetta nú nokkra þýðingu
fyrir oss í sambandi við Abraham?
-Jeg vil svara því með því að gefa
yður skýringu úr fomfræði Mesa-
pótamíu. Hafi Abraham verið borg
ari þessa mikla bæjar, með hans
þroskuðu andlegn menningu, hefir
liann alist. upp undir lögum ))ess
lands. Þegar hann svo fór út á
eyðimörkina hefir rjettarmeðvit-
undin vissulega farið með honum,
því að ekki hefir hann skilið við
sig alt það, sem hann nam í æsku.
í Gamlatestamentinu er einkenni-
leg saga um Abraham, sem komið
hefir mörgum í vandræði og .jafn-
vel skelft suma. Það er sagan um
Hagar, ísmael og Söru, I. Mós. 16.
Þar lesum við, að af því Sara var
ófrjó, ljet hún ambátt sína ala
Abraham bam fyrir sig, en síðar
er samlyndi þeirra fór út um þúf-
ur ljet hiin Abraham hrekja hana
með barninu út á eyðimörku. Jeg
bygg að þetta verði mörgum á-
steytingarsteinn, er þeir hugsa um
skapgerð ættföðursins. Nú skulum
við hugsa um hann, ekki aðeins
sem hiblíu-persónu, heldur einnig
sem fyrverandi borgara í Ur í
Kaldeu, alinn upp við lög þeirrar
borgar. Þau rrtæla svo fyrir að sje
kona ófrjó geti hvin látið ambátt
samrekkja manni sínum og ali hún
sveinbara skuli hún frjáls verða
og hafa rjett. til að fara á brott,
en móðgi hún húsmóður sína síðar
eða geri gys að ófrjósemi hennar,
skuli hún aftur missa frelsi sitt
og sje það þá á valdi húsmóður
■hennar hvað gera skuli við hana.
Húsmóðirin hefir þá ótakmarkað
vald yfir henni og barni hennar.
Þegar vjer athugum söguna í Ijósi
þessarar löggjafar er augljóst að
Abraham gat ekki að þessu gert.
Sara bar ábyrgðina á misgerð
Hagar. Abraham, sem alinn var
upp í borginni og hafði rjettar-
venjnr hennar greiptar í meðvit-
und sína, gat ekki brotið á móti
því, sem hann samkvæmt þeim
vissi rjett, og varð því að hrekja
Hagar út í eyðimörkina samkvæmt.
ósk Söru. Hverfum við aftu* til
Lconard Woosly.
rústa hinnar miklu borgar, sjáum
við að hún stóg á miklu hærra
menningarstigi en forfeður okkar
óraði fyrir. Alt þetta hjálpar til að
skýra allmörg atriði í sögu Abra-
hams.
Annað nafn, sem öllum er kunn-
ugt. liittum við oft fyrir við starf
okkar, það er nafnið Nebukad-
nezar. Hann var athafnamest.i
byggingamaðurinn í Ur á síðustu
árum borgarinnar. Jeg ætla að
segja ykkur sögu af honum. Hún
er ekki ný, en jeg hygg að rjett
sje samt að segja frá henni hjer
af því að hún er í einkennilegu
sambandi við Gamlatestamentið.
Jeg er ekki að segja hana af því
að við þurfum sannanir fyrir sögu-
legu gildi Gamlatestamentisins,
heldur af því að þegar Gamlatesta-
mentið sannar tilgátur okkar er
það fullnægjandi. Við voram að
grafa í musterisrústir frá því um
3000 fyrir Krist. Það hafði fallið
í niðurníðslu. Síðar var það end-
urreist og unnu að því margir
konungar, hver eftir annan öldum
saman. Ljetu þeir sjer mjög ant
um, hver fyrir sig, að halda bygg-
ingunni áfram í sama stíl og fyrir-.
rennari þeirra hafði gert. Árið
1000 fyrir Krist, var þessi endur-
bygging nákvæm eftiriíking þess
musteris sem reist, hafði verið um
3000 fyrir Krist. Það var helgað
tunglguðnum og konu hans. f því
vom tveir litlir helgidómar, tveir
forsalir og tveir inngöngusalir. —
Þessi tvöfaldi helgidómur var
leynistaður fyrir prestana og var
falinn bak við geymslur og önnur
herbergi, og varð ekki komist inn
í hann nema að krókaleiðum. Þeg-
a.r inn kom var ekki rúm fyrir
nema 2—3 menn. Þar frömdu prest
amir leynilegar helgiathafnir og
.afði svo staðið í 2000 ár. Þá kou
Nebúkadnezar til sögunnar. Hann
gerði rækilega við musterið og
kom því í sitt gamla horf að öðru
leyti en því, að hann gerði vegg-
skot í inngangssalinn og setti þar
á fótst.all mynd eins guðsins. Úti
gerði hann viðeigandi urabætur á
öllu. Prestaherbergið hvarf og
krókaleiðin þangað, en á rústum
þess gerði hann tígulsteinstorg í
tvennu lagi, þannig að sá hlutinn,
sem nær var musterinu var hærri
en hinn. Á hærra torginu ljet hann
gera fórnaraltari .Það var auðsjeð
að hjer var um að ræða geysilega
breytíngu á helgisiðunum, og virt-
ist mjer hún vera þessi. Nebú-
kadnezav hafði lagt niður hina
ieynilegu helgiþjónustu og gert
þá breytingu á musterinu að mikill
mannfjöldi gat. safnast saman á
neðra torginu og horft á fórnar-
þjónustu prestanna á því efra. Inn
um dyr musterisins gat söfnuður-
inn svo sjeð mynd þá er Nebú-
kadnezar hafði látið gera þar. —
Þetta er lykillinn að sögu biblí-
unnar um hina þrjá ungu menn,
þó jeg viti annars ekki um sann-
leik hennar. Það hljóta að hafa
verið góðar heimildir að henn'>
]>ví að enginn liefði far-ið að segja
sögu, sem enginn gat txúað. Saga
þessi skýrir frá því að Nebúkad-
nezar hafi látið gera líkneski, sem
hann bauð sjerhverjum að krjúpa
fyrir og tilbiðja, og að gyðingar
noKkrir fiafi komist í vandræði af
því að þeir neituðu að tilbiðja það.
Gyðingar höfðu þá þegar dvalið í
Babylon háa tíð, en að því er virð-
ist ekki verið móðgaðir með trú-
arlegum fyrirskipunum fram að
þessu. Hvað var það þá, sem kom
af stað kæru dómaranna á hendur
hinum ungu mönnum? Það var
þetta orð konungs að „sjerhver' ‘
skyldi falla fram og tilbiðja. —
Breytingin sem N. gerði var bessi,
að hann tyrirskipaði opinbera og
aimenna tilbeiðslu í stað hinnar
leynilegu helgiþjónustu prestanna.
Þetta er nákvæmlega hið sama og
við. fundum í rústunum. Áður en
rústin í Ur fanst, varð engin full-
nægjandi skýring gefin á þessari
sögu biblíunnar. .Teg geri ekki ráð
fyrir að neinn hefpi veitt því at-
hygli, að þessi saffa, sem flestir
mundu álíta þjóðsögu eina, byggð-
ist á sögulega sönnum viðburði,
nefgisiðabreytingu Nebúkadnezars.
Þetta er eitt af þeim atriðum þar
sem Gamlatestamentið hjálpar
fomfræðinni.
Enn er ein bibllnpersóna, sem
jeg vildi minnast á að síðustu, það