Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1932, Side 1

Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1932, Side 1
Niels P. Dungal læknir: Degar berklasýkillinn fanst. Fyrir fimtíu árum (24. rnars 1882) var haldinn fundur í lækna- fjelagi Berlínarborgar. — Ilæðu- ttiaðurinn var Robert Koch. — Að fundinum loknum voru allir á einu máli um það að aldrei hefði merkilegri fundui verið haldinn í peim fjelagsskap, og þeir sem enn eru á lífi af áheyrendimum ininn- ast þessa kvölds sem eins af því stórkostlegasta sem þeir hafi upp- lifað um æfina. Hugmyndir manna tlm berkla- Veikina höfðu verið æði óljósar og A reiki fram eftir öllum öldum. Fessi veiki keinur fram í svo mörg- um ólíkum myndum, að það er eng- in furða, þótt mönnum hafi gengið illa að átta sig á að alt það sje berklar sem við vitum nú að eru það. Frakkinn Laennee hafði þó af mikilli snild tekið til í þeirri óreiðu sem var á hugmyndum manna um tæringu og berklaveiki, tínt burt rnargt sem kallað var tæring, en ekki stafaði af berklum, taldi aft- ur á móti ýmislegt berklakyns sem hafði ekki verið sett í samband við berkla áður, eins og t. d. kirt/a- veiki, garnaberkla o. fl. Þessi gáf- aði afburðamaður er á fertugsaldri þegar hann gefur út aðalverk sitt, um greining lungna- og hjarta- sjúkdóma (1819), en hann er sjálf- ur tæringarveikur og deyr 45 ára gamall úr tæringu. Hann hafði þó markað nógu djúpt spor í berkla- rannsóknunum til að móta kenslu frönsku háskólanna um berkla- veiki, svo að þeir hjeldu sjer við lians kenningar og fóru ekki mjög vilt úr því í þeiin efnum. Bn í Þýskalandi rísa menn upp á móti þessuin frönsku ltenningum og hefir þar R. Virchow forustuna. Eftir hans kenningu er til tvenns konar tæring, berklatæring og önn- ur, e. k. bólgutæring og kirtlaveik- ina telur hann af öðrum uppruna. Ilann bvgði kenningar sínar á smá- sjárrannsóknum á vefjum, og nið- urstöður hams eru skiljanlegar þeg- ai tillit er tekíð til þess að berkla- sýkillinn þektist ekki. En kenn- ingar Virchows urðu til að skapa glundroða í hugum manna um berklaveikina, a. m. k. samanborið við það sem kent var í Frakklandi. Hugmyndin um sóttnæmi berkla- veikinnar er ekki til um þetta Oeyti. Menn hjeldu að tæringin væri langvinn næringartruflun, sem gengi í arf frá einni kynslóð ti! annarar og að hver, sem fyrir henni vrði, væri dauðadæmdur. 1865 sýnir franski læknirinn ViÞ lemin fram á að berklaveikin getur smitað. Hann getur framkallað berklaveiki í kanínum með því að dæla berklagreftri inn í þær og dregur þær ályktanir af tilramium sinum að berklaveikin sje næmur sjúkdómur sem stafi af utanað- komandi smitun, en ekki blátt á- fram af veiklun eða næringartrufl- un eins og kent hafði verið. Kenn- ingar hans mættu mikilli mótstöðu. meðal annars af því að menn þótt- ust geta íramkallað berklaveiki með öðrum efnum en þeim, sem berklakyns voru. Þjóðverjinn Cohnheim og Dan* inn Salomonsen staðfesta 1877 til- raunir Villemins, svo að ekki varð frekar unt að vjefengja þær. Og hugmyndin um sóttkveikjuna er nú orðin svo þroskuð að Cohnheim seg ir í kenslubók sinni í sjúkdóma* fræði að berklasóttkveikjan sje eilU þá óleyst ráðgáta. Það er liobert Koch sem leysir þessa ráðgátu, og það svo meist- aralega, að erindi hans um upp- götvun sína á berklasóttkveikjunni mætti nota til kenslu um berkla- sóttkveikjuna enn þann dag í dag við hvaða háskóla sem væri. Svo litlu hefir verið bætt við síðan og svo rjettar og víðtækar voru at- huganir hans sem hann lýsti fyrir læknunum þetta kvöld. Berklasóttkveikjan er frábrugð- iu flestum öðrurn sóttkveikjum að því leyti að hiin litast ekki af þeim litum, sem aðrir sýklar drekka í sig. Þess vegna leituðu menn svo jengi árangurslaust að henni. Koch sýnir fram á að unt er að lita sótt- kveikjuna með sjerstakri aðferð, og að þegar hún einu sinni hefir drukkið í sig litinn heldur hún honum betur en allir aðrir sýklar, svo að sterk efni, svo sem hítur eða sýra, sem leysa litinn úr öðrum sýklum, ná honum ekki úr berkla- sýklunum. Hann leitar að þessum sýklum í öillum berklavefjum í

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.