Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1932, Side 1
Niels P. Dungal læknir:
Degar berklasýkillinn fanst.
Fyrir fimtíu árum (24. rnars
1882) var haldinn fundur í lækna-
fjelagi Berlínarborgar. — Ilæðu-
ttiaðurinn var Robert Koch. — Að
fundinum loknum voru allir á
einu máli um það að aldrei hefði
merkilegri fundui verið haldinn í
peim fjelagsskap, og þeir sem enn
eru á lífi af áheyrendimum ininn-
ast þessa kvölds sem eins af því
stórkostlegasta sem þeir hafi upp-
lifað um æfina.
Hugmyndir manna tlm berkla-
Veikina höfðu verið æði óljósar og
A reiki fram eftir öllum öldum.
Fessi veiki keinur fram í svo mörg-
um ólíkum myndum, að það er eng-
in furða, þótt mönnum hafi gengið
illa að átta sig á að alt það sje
berklar sem við vitum nú að eru
það. Frakkinn Laennee hafði þó af
mikilli snild tekið til í þeirri óreiðu
sem var á hugmyndum manna um
tæringu og berklaveiki, tínt burt
rnargt sem kallað var tæring, en
ekki stafaði af berklum, taldi aft-
ur á móti ýmislegt berklakyns sem
hafði ekki verið sett í samband við
berkla áður, eins og t. d. kirt/a-
veiki, garnaberkla o. fl. Þessi gáf-
aði afburðamaður er á fertugsaldri
þegar hann gefur út aðalverk sitt,
um greining lungna- og hjarta-
sjúkdóma (1819), en hann er sjálf-
ur tæringarveikur og deyr 45 ára
gamall úr tæringu. Hann hafði þó
markað nógu djúpt spor í berkla-
rannsóknunum til að móta kenslu
frönsku háskólanna um berkla-
veiki, svo að þeir hjeldu sjer við
lians kenningar og fóru ekki mjög
vilt úr því í þeiin efnum.
Bn í Þýskalandi rísa menn upp á
móti þessuin frönsku ltenningum
og hefir þar R. Virchow forustuna.
Eftir hans kenningu er til tvenns
konar tæring, berklatæring og önn-
ur, e. k. bólgutæring og kirtlaveik-
ina telur hann af öðrum uppruna.
Ilann bvgði kenningar sínar á smá-
sjárrannsóknum á vefjum, og nið-
urstöður hams eru skiljanlegar þeg-
ai tillit er tekíð til þess að berkla-
sýkillinn þektist ekki. En kenn-
ingar Virchows urðu til að skapa
glundroða í hugum manna um
berklaveikina, a. m. k. samanborið
við það sem kent var í Frakklandi.
Hugmyndin um sóttnæmi berkla-
veikinnar er ekki til um þetta
Oeyti. Menn hjeldu að tæringin
væri langvinn næringartruflun,
sem gengi í arf frá einni kynslóð
ti! annarar og að hver, sem fyrir
henni vrði, væri dauðadæmdur.
1865 sýnir franski læknirinn ViÞ
lemin fram á að berklaveikin getur
smitað. Hann getur framkallað
berklaveiki í kanínum með því að
dæla berklagreftri inn í þær og
dregur þær ályktanir af tilramium
sinum að berklaveikin sje næmur
sjúkdómur sem stafi af utanað-
komandi smitun, en ekki blátt á-
fram af veiklun eða næringartrufl-
un eins og kent hafði verið. Kenn-
ingar hans mættu mikilli mótstöðu.
meðal annars af því að menn þótt-
ust geta íramkallað berklaveiki
með öðrum efnum en þeim, sem
berklakyns voru.
Þjóðverjinn Cohnheim og Dan*
inn Salomonsen staðfesta 1877 til-
raunir Villemins, svo að ekki varð
frekar unt að vjefengja þær. Og
hugmyndin um sóttkveikjuna er nú
orðin svo þroskuð að Cohnheim seg
ir í kenslubók sinni í sjúkdóma*
fræði að berklasóttkveikjan sje eilU
þá óleyst ráðgáta.
Það er liobert Koch sem leysir
þessa ráðgátu, og það svo meist-
aralega, að erindi hans um upp-
götvun sína á berklasóttkveikjunni
mætti nota til kenslu um berkla-
sóttkveikjuna enn þann dag í dag
við hvaða háskóla sem væri. Svo
litlu hefir verið bætt við síðan og
svo rjettar og víðtækar voru at-
huganir hans sem hann lýsti fyrir
læknunum þetta kvöld.
Berklasóttkveikjan er frábrugð-
iu flestum öðrurn sóttkveikjum að
því leyti að hiin litast ekki af þeim
litum, sem aðrir sýklar drekka í
sig. Þess vegna leituðu menn svo
jengi árangurslaust að henni. Koch
sýnir fram á að unt er að lita sótt-
kveikjuna með sjerstakri aðferð,
og að þegar hún einu sinni hefir
drukkið í sig litinn heldur hún
honum betur en allir aðrir sýklar,
svo að sterk efni, svo sem hítur
eða sýra, sem leysa litinn úr öðrum
sýklum, ná honum ekki úr berkla-
sýklunum. Hann leitar að þessum
sýklum í öillum berklavefjum í