Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1937, Blaðsíða 2

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
162
þegar jeg fyrst ók eftir veginum
í gegnum öll þorpin, sem lijetu
þessum skrítnu nöfnum: Leje-
bölle, Nyebölle, Tullebölle, Svale-
bölle, Fleebölle o. s. frv. — 14
slíkar böl-lur á Langalandi. En
jeg sem var íslendingur var ekki
lengi að skilja, að bölle er sama
orðið og þjýli hjá okkur og dreg-
ið af ból, sem enn er óbreytt til
í dönskunni. — „íslenskan er
orðaríkust móðir, — ekki’ er vert
að svíkja bræður góðir“, sagði
Bólu-Hjálmar.
Hvar sem jeg kem -meðal Lang-
lendinga er að sjá efnalega vel-
líðan, þrifnað og góð húsakynni,
þó með gömlu lagi sje. Kornrækt
er hjer í góðu lagi, en sjósókn er
mikil við vesturströndina og veitt
mikið af þorski, rauðspettum, ál
o. fl. Þegar jeg kom hjer fyrir 3
vikum var hjer, og víða við Stóra-
belti, landburður af þorski og
höíðu menn ekki við að koma hon-
um af sjer á markað, svo að verð-
ið fjell niður í 10 aura pundið og
allir átu þorsk. Þá höfðu kuld-
arnir gengið og ísalög mikil í öll-
um sundum og Kattagati, og einn
ig landburður af þorski og síld
á Jótlandsskaga. Jeg óttaðist þá,
að þessar okkar íslensku höfuð-
skepnur hefðu vilst til Danmerk-
ur og haldið þar vera ísland með
sínum hæfilega kulda. Eða var
Þuríður sundafyllir gengin aftur
og orðin hálfpartinn danskur ís-
lendingur eins og jeg? En brátt
snerist fiskgangan frá landinu,
svo nú er aðeins reitingur, og
„harmar hlutinn sinn, hásetinn“.
*
miðju Langalandi, þar sem
heitir Tranekær (og við
mundum kalla Trönumýri), er höll
ein mikil og vegleg, og víggirt vel,
með múrgröfum og skotgryfjum
að gömlum sið. Slot þetta á Ahle-
feldt-Láuritzen greifi og fylgir
því að eign mikill þorri jarðnytja
og bygginga hjer á eynni. En
hvorttveggja er, að greifi þessi er
nú aldraður og þrotinn að heilsu,
og að eins. fer honum og öðrum
hallargreifum hjer í Danmörku, að
vegna hárra skatta treystist hann
ekki að búa lengur í höllinni, með
þeirri rausn sem til þarf, svo að
nú hefir hún staðið auð í nokkur
ár og endar sennilega bráðum sem
almenningseign, til að notast fyr-
ir fífl og fábjána. Það má sjálf-
sagt nota þá mikíu byggingu til
hælis og heilsubótar fyrir ein-
hverja drottins vesalinga líkt og
sum önnur aðalsmannaslot Dana
liafa verið notuð til. Nóg er af
vesöld, þó stórdugleg sjeu vísind-
in. Nú er farið að tíðkast að
byggja heilsuhæli, ekki einasta
fvrir 'berklaveiki, heldur svo
marga aðra slæma sjúkdóma, eins
og t. d. krabbamein, taugasjúk-
dóma, gigt, sykurveiki o. fl.
Eitthvað allra tíðast finst mjer
hjer að hitta æðakölkun, blóð-
þrýsting, sykurveiki og offitu. —
Það veitti ekki af sinni höllinni
fyrir hvern þessara leiðu sjúk-
dóma og koma aðalsmönnunum
síðan öllum til vistar á kotunum
framvegis, meðan þeir væru frísk-
ir, svo að hallirnar væru einungis
fyrir vesalingana.
Eins og jeg mintist á hjer að
framan eru húsakynni og þrifn-
aður í góðu lagi hjer, eins og á
Fjóni. En á Lálandi, þar sem jeg
var um tíma í haust, og á Jót-
landi, fanst mjer þvert á móti og
standa víða langt að baki því, sem
nú tíðkast heima á voru landi.
anska alþýðufólkið er mjög
auðvelt og vingjarnlegt í við
móti, en daufari finnast mjer bænd
ur og bændasvnir hjer en á Jót-
landi. Yfirleitt hefir hjer í landi,
ekki síður en heima, orðið feikna-
mikil breyting til framfara í ment-
un alþýðu og allri aðbúð og atorku
á síð\ jtu áratugum. Jeg man glögt,
þegar jeg sem ungur stúdent
dvaldi sumartíma á Vestur-Jót-
landi fyrir 40 árum síðan, hve
alt var þar pokalegt, og peysulegt
fólkið. Fátæktin var á víð og dreif
um allar sveitir og auðsjeð, að
margir lifðu við skort og óholl-
ustu. Og margir efnaðri bændur
og bændasynir lifðu líka við skor-
inn skamt af menningarleysi og
nirfilshætti. Og flestir voru þeir
eins búnir, á svörtum og sorglega
illa sniðnum fötum og kunnu ekki
að ganga nema bognir og í hnykkj
um, og allir með svarta, nokknð
háa og uppmjóa skygnishúfu með
löngu skygni, sem slútti fram yfir
andlitið og gerði það skugga-
legra. Tilsýndar, frá hlið að sjá,
bar húfan hausinn ofurliða, svo
að líktist fuglshaus, sumir sýndust
vera skarfar, aðrir hrafnar og
sumt, lómar. Og svo töluðu þeir
afleitt hrognamál, með skrækjum
og ringjum og gargi. Oftast voru
þeir óþrifalegir, órakaðir eins og
apakettir, og síréykjandi úr langri
pípu, sem náði niður á bringu.
Pípan var þung og hjekk út úr
munninum, í föstu lialdi milli
tannanna, dinglandi þar allan dag
inn, og var mesta furða hvað
tennurnar þoldu. Auðvitað var
tóbakið mesti ruddi. Svona komu
þeir mjer fyrir sjónir, sveitakarl-
arnir í Danmörku í þá daga. Nú
er það hinsvegar orðið þannig, að
maður þekkjjr ekki sveitakarlana
frá öðru myndarfólki. Alt eru
sjentilmenn. Allir bera sigj manna
lega og eru vel til fara, og pípu-
skammirnar komnar á forngripa-
söfn.
Meðal Langlendinganna hefi
jeg kunnað sjerlega vel við mig,
og jeg hefi þótt heppinn meðala-
læknir; og jeg hefi gaman af því,
að taugaveikluðu kvenfólki hjer
hefir orðið sjerlega gott af mix-
túrum og dropum, sem þóttu gam-
aldags og ónýtt gutl norður í
Eyjafirði.
— Hvað hefir þú í garðinum
þínum ?
— Grátitlinga, hænsni nábúans
og hunda, sem maðurinn í næsta
húsi á.
Þjófurinn (við konu sína): Það
er ljótt að sjá uppeldið á drengn-
um. Hann kann ekki einu sinni að
opna sardínudós, án þess að skilja
eftir fingraför.