Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1938, Blaðsíða 4

28
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Jlíræður sjómaður
talar um
sjómensku
við Faxaflóa.
Viltu koma með mjer og
heilsa upp á níræðan sjó-
mann? Hann heitir Sigurður
Jónsson og er ávalt kendur við
Bygðarenda, bæ, sem hann
bygði hjer inni í Skuggahverfi
árið 1879. Þá mátti heita að
þar væri bygðarendi, Reykjavík
næði ekki lengra. Helgastaðir
var eini bærinn, sem þá stóð
innar. Nú á Sigurður heima á
Laugaveg 147, svo sem 10 mín-
útna gang frá Bygðarenda, og
þó er þar ekki bygðarendi nú
á dögum. Margt hefir breyst,
en Reykjavík mest.
Snemma andaði kalt um Sig-
urð. Fárra nátta gamlan bar
móðir hans hann í fanginu á ísi
yfir Skerjafjörð suður að
Hjallalandi á Álftanesi, til föð-
ur síns, er þar bjó. En 12 ára
gamall fluttist Sigurður norður
að Klömbrum í Húnavatnssýslu
og fór þá að vinna fyrir sjer.
Þá byrjaði sjómenska hans. 17
ára varð hann formaður og var
síðan formaður á öllum teg-
undum opinna skipa hjer við
Faxaflóa, þangað til hann hætti
sjómensku hálfáttræður. Tókst
honum jafnan giftusamlega, var
manna veiðnastur og gætnast-
ur, og hendi aldrei neitt slys.
Hann er kátur og ern, þrátt
fyrir háan aldur, og hefir margs
að minnast.
— Nú kunna menn ekki leng-
ur að fiska hjer í „bugtinni",
segir hann kýmilega. Menn
þekkja ekki lengur miðin, og
þótt þeir komist á þau, þá vita
þeir ekki hvenær á að fiska
þar. Það er nú mismunandi á
hverjum stað eftir því hvernig
stendur á sjó, hvernig straum-
ar eru og á hvaða tíma sólar-
hrings er. Með kostgæfni og sí-
feldum athugunum höfðu gömlu
sjómennirnir kynt sjer þetta.
Og af miðum í landi vissu þeir
upp á hár hvar fiskivænlegt
var á hverjum tíma árs. Þeir
þektu botninn í honum Faxa-
flóa með öllum sínum hraunum,
gjótum, álum, hryggjum og
leirum, engu síður en þeir þektu
landslagið hjerna umhverfis
Reykjavík. En nú er farið að
skopast að okkur gömlu mönn-
unum fyrir þessa þekkingu. Það
er hlegið að okkur fyrir það að
hafa „fiskað eftir fjöllunum“,
og sagt, að í staðinn fyrir mið
eigi maður að hafa með sjer
vatnsfötu í róðrana, sökkva upp
í henni og skoða sjóinn, sem í
hana kemur. Á því geti maður
sjeð hvort fiskur er þar undir
niðri. Ójá, þetta eru nú vís-
indin, sem eiga að koma í stað-
inn fyrir okkar þekkingu.
Og svo er enginn veðurglögg-
ur maður til lengur. Menn
leggja það ekki á sig að taka
eftir loftfarsbreytingum, en
treysta á veðurspána. — Það
voru til veðurglöggir menn áð-
ur. Einhver sá veðurglöggvasti,
sem jeg man, var Jörgen Þor-
geirsson, sem lengi reri hjá
mjer. Einu sinni kallaði jeg
hann snemma morguns, en
hann var úrillur og neitaði að
róa. Kvaðst þó skyldi koma
niður í lendingu eftir nokkra
stund. Þegar hann kom, var
skollið á norðvestan stórviðri
og við hættum við róðurinn. —
Tvö skip reru þennan morgun,
Sigurður Jónsson.
áttæringur, sem Joh. Olsen átti
og skip, sem Rafn Sigurðsson
átti. Fyrir því var Gísli Björns-
son á Bakka. Bæði skipin fór-
ust.
— Stundum fekk maður nú
vont á sjónum ogversteinu sinni
rjett eftir þrettándann. Þá fór-
um við sjö á sex manna fari frá
Vörum í Garði til Reykjavíkur
og höfðum 85 í hlut af fiski
innan borðs. Þann dag fóru 16
menn í sjóinn á þeirri leið. Þá
fórst Auðunn frá Vatnsleysu og
allir hans menn, á áttæring.
— Já, jeg byrjaði sjómensk-
una þegar jeg var 12 ára gam-
all. Ekki reri jeg nú samt fyrst
heldur safnaði krækling til
beitu, skar úr og beitti og fyrir
það fekk jeg hlut.
Þá veiddist vel á Skaga-
strönd á haustin og fallegur
var fiskurinn, feitur og snjó-
hvítur, frystur og hertur á rám,
því að þá var fiskur aldrei salt-
aður. Afli fyrir norðan mink-
aði mikið þegar kræklinginn
þraut og menn fóru að nota
ljósabeitu.
Það er um að gera að hafa
góða beitu. Það sá jeg fljótt,
og byrjaði fyrstur manna á því
að veiða sandsíli til beitu. Á
það fiskaði jeg þótt aðrir yrðu
ekki varir. Einu sinni náði jeg
í dálítið af síli hjá Viðey, og á