Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1940, Blaðsíða 1

hék
^LúTB^Mábmm^
42. tölublað.
Sunnudaginn 20. október 1940.
XV. árgangur
l-Mi^.....nilh>'
BÁLSTOFUR
Eftir dr. med. Gunnlaug Olaessen
Fyrir íslendinga, seni enn eru
ekki svo langt á veg komn
ir, að eiga bálstofu — er þykir
sjálfsögð menningarstofnun víðast
erlendis —- er heppilegt að fá
stutt yfirlit um, hve langt bál-
faramálunum er á veg komið í
öðrum löndum.
Á Norðurlöndum hafa Danir
orðið fljótir til að taka upp bál-
farir, enda eru rúmlega 100 þús.
meðlimir í „Dansk Ligbrændings-
forening". Bálstofur eru þar 1S
og bálfarir á 5. þúsundi á s.l. ári.
í Kaupmannahöfn er þriðji hver
maður brendur. Af misskilningi
hefir kirkjan í Danmörku lagst
frekar á móti bálförum, og það
þóttu því góð tíðindi, þegar ný,
dönsk bálstofa var á s.l. ári vígð
af dönskum biskupi. Annars nær
það vitanlega engri átt að hugsa,
að bálfarir komi í bág við krist-
indóminn.
„Dansk Ligbrændingsforening"
hefir gert Bálfarafjelagi íslands
þann greiða, að sjá um brenslu
þeirra, sem hjeðan hafa verið
sendir í því skyni. Það hafa ver-
ið sendar hjeðan fáeinar kistur
síðustu árin.
Þrátt fyrir flutningskostnað
hefir það reynst öllu ódjýrara að
senda lík út, til báífarar í Kaup-
mannahöfn, heldur en að jarða
það í kirkjugarði í Reykjavík.
Er þetta ekki gott dæmi um, hve
útfararkostnaðurinn hjer í höfuð-
staðnum er hneykslanlega hárí
í Svíþjóð starí'a 24 bálstofur,
en einar 10 eða 12 eru í undir-
búningi í ýmsum borgum. Bálfar-
ir voru núlega 5 þúsund á s.l. ári,
og hefir talan tvöfaldast á 6 ár
um. Bálstofan í Helsingborg þyk-
ir ein merkasta nútímabygging í
Svíþjóð. Húsameistarinn var
Ragnar Östberg, sá sami sem
bygði ráðhúsið - eða Stadshuset --
í Stokkhólmi. Sænska bálfarafje-
lagið nefnist „Svenska Eldbegang-
elsesföreningen". Það gefur út
prýðilegt mánaðarrit um bálfara-
mál, og heitir það „Ignis".
í Noregi starfar „Norsk Kre-
mationsforening" að bálfaramál-
um. Þar eru 12 bálstofur — tvær
í Osló og 2 í Bergen. Bæði þar, og
í fleiri norskum borgum, er lík-
brensla ókeypis. Það gera bæjar-
fjelögin af peningalegum ástæð-
um, því aukning og viðhald kirkju-
garðanna er svo dýrt, að það
borgar sig betur fyrir bæjarsjóð-
ina að brenna borgarana ókeyp-
is, en að auka kirkjugarðana.
Væri gott ef Reykjavík vildi taka
sjer þetta til fyrirmyndar.
Bálstofan í Tönsberg erþannig
til komin, að einn prívatmaður —
Pinn "Wilhelmsen, verksmiðjueig-
andi — gaf 130 þús. krónur til
byggingarinnar, en bærinn lagði
til lóðina. Yfirleitt er það segin
saga, að margar bálstofur á Norð-
urlöndum hafa komist upp, að
miklu leyti með framlögum efna-
manna, sem hafa áhuga á bálför-
um. Og mjer vitanlega hefir
fyrsta bálstofan aldrei komist
upp í neiiui landi, nema með gjöf-
um frá prívat efnamönnum, sem
hafa haft skildingaráð, og sýnt
örlæti sitt.
Bálfaratölur eru háar í Þýska-
landi. Þar í landi voru áður mörg
bálfarafjelög; en nú eru þau öll
sameinuð í landsfjelaginu „Gross-
deutsche Feuerbestattung". í
þessu fjelagi er iy2 miljón með-
lima. Nú eru í Þýskalandi 131
bálstofa, og bálfarir um 90 þús. á
ári. Jeg heimsótti bálstofuna í
Jena í Thiiringen, fyrir fáum ár-
um, og fjekk þá að vita, að 90%
voru brendir þar í borginni. Jeg
spurði, hversvegna þessir 10%,
sem eftir voru, væru jarðaðir, og
svarið var, að þeir væru kaþólsk-
ir. En kaþólska kirkjan hefir
aldrei felt sig við bálfarir, eða
leyft þær fyrir sitt leyti.
í Bretlandi hefir bálstofum nú
síðustu 5 árin fjólgað úr 27 upp
í 56. Bretar, sem annars þykja
fastheldnir mjög við fornar venj-
ur, hafa tekið upp mjög einfald-
an sið um meðferð öskunnar, sem
eftir verður, þegar líkið er brent.
Þeir strá duftihu í grasgarð um
bálstofuna („gardens of remem-
branee").
Jeg ætla nú ekki að tilgreina
fleiri lönd. f 10 Evrópulöndum,
sem jeg hefi skýrslur um, fóru ár-
ið 1939 fram 126 þús. bálfarir. í
Ameríku er auk þess fjöldi af bál-